Республикада муаммоли кредитлар миқдори бир йил ичида 2,6 трлн сўмга ўсди. Бу ҳақда Марказий банк эълон қилган статистикада келтирилган.
2025 йил 1 июнь ҳолатига кўра, Ўзбекистон банкларидаги муаммоли кредилар (NPL) 23,52 трлн сўмга етди (2024 йил мос даврида 20,93 трлн сўм бўлган). Бу миқдор мамлакатда жами ажратилган қарзларнинг (567,7 трлн сўм) 4,1 фоизига тенг.
Қайтарилмаётган кредитларнинг катта қисми (15,76 трлн сўм) давлат улуши мавжуд банклар томонидан берилган. Ўзмиллийбанк доимгидан ажратган қарзларини ундира олмаётган давлат банклари орасида етакчи — 3,2 трлн сўм (1 йил аввал 3,7 трлн сўм). Кейинги ўринни Агробанк банд этган — 2,96 трлн сўм. Мазкур банкда бир йил олдинги муаммоли кредитлар 2 трлн сўм бўлган. Бунда қайтарилмаган қарзлар миқдори йиллик 900 млрд сўмдан кўпроқ ўсган. Ўзсаноатқурилишбанкда ҳам муаммоли кредитлар улуши юқорилигича қолмоқда (2,57 трлн сўм).
Ўтган ой бошида Бизнесни ривожлантириш банки қайтарилмаган кредитлар миқдори 1,85 трлн сўмни ташкил этган. Мазкур банк бир йил давомида муаммоли қарзларни кескин қисқартиришга эришган. Яъни 2024 йил июнда қайтарилмаётган қарзлар улуши 2,84 трлн сўм бўлган.
Ўз навбатида Асака банк (1,92 трлн сўм), Халқ банки (1,2 трлн сўм) ва Микрокредитбанк (1,27) қайтариб ололмаётгани қарзлари ҳам 1 трлн сўмдан кўп.
Хусусий банклар орасида қайтарилмаган кредитларнинг энг кўп миқдори Ипотека банкда — 3,35 трлн сўм (2024 йил 1 июнда 2,36 трлн сўм). Банк 2022 йил 12 декабрда 75 фоиз давлат улуши хусусийлаштирилган. У сотилишидан олдин муддати ўтган кредитлар миқдори 873 млрд сўм бўлган. Хусусийлаштрилгандан кейин бир йил ўтиб, бу миқдор 1,9 трлн сўмга етган. Якуний рақамлар эса муддати ўтган кредитлар миқдори ўсиш суръати жадал тус олганидан далолат беради.
Давлатга қарашли бўлмаган банклар ичида Капитал банкнинг муаммоли қарзлари (1,8 трлн сўм) улуши ҳам нисбатан юқори.
Муаммоли кредит (NPL) термини тўлов муддати 90 кундан ўтган ва қайтарилмаётган кредит қарздорлигига нисбатан ишлатилади. Сўнги тўрт йилда Ўзбекистонда мазкур турдаги қарздорлик улуши сезиларли ўсиб бормоқда. Масалан, 2020 йил якунида мамлакатда муаммоли кредитлар жами 5,8 трлн сўм бўлган. 2021 йил охирига келиб, бу миқдор деярли уч баробарга — 17 трлн сўмгача ошган. Кейинги ўсиш тўлқини 2024 йилга тўғри келган. Ўтган йил 1 январда муддати ўтган кредитлар 16,6 трлн сўм эди. Бир ой ичида мазкур кўрсаткич 20 тлрн сўмгача чиққан, май ойи аввалида эса 23,3 трлн сўмгача ўсган.
Жорий йил январда Марказий банк масъуллари муаммоли кредитларнинг 25 фоизи жисмоний, 85 фоизи юридик шахслар ва якка тартибдаги тадбиркорларга тегишли эканини айтган.
Ҳисоб-китобларга кўра, давлат дастурлари учун берилган кредитлардан қайтарилмаётган қисми ҳам сезиларли юқори. Масалан, 2024 йил якунидаги умумий 21,2 тлрн сўмлик муаммоли кредитларнинг 1,3 трлн сўми “Оилавий тадбиркорлик” дастурига тегишли. Яъни дастурга йўналтирилган кредитларнинг 8 фоизи муаммога айланган.
Яқинда Халқаро валюта жамғармаси Ўзбекистон иқтисодий кўрсаткичларини яхшилаш бўйича тавсиялар берди. Таҳлилда қайд этилишича, мамлакатда давлат банклари самарасиз ишлаётгани муаммоли кредитлар ошишига олиб келмоқда.
“Давлат банклари фойдасиз фаолият олиб бормоқда. Чунки улар кредитларни бозор ставкаларидан паст нархда, ҳукумат кафолатлари билан ‘устувор’ йўналишларга йўналтирмоқда. Бу эса кредит сифати пасайишига, муаммоли кредитлар ошишига ва капитал етарлилигининг камайишига олиб келмоқда. Натижада давлат ўз банкларини ҳар йили ялпи ички маҳсулотнинг 2 фоизигача бўлган миқдорда субсидия (капитал қуйиш) билан қўллаб-қувватламоқда”, дея ёзилган таҳлилда.
Шу билна бирга, давлат банклари фақат тижорат мақсадларига хизмат қилиши кераклиги бот-бот такрорланган. Ижтимоий вазифаларни бажариш эса корпоратив режада алоҳида кўрсатилиши, бюджетдан тўлиқ ва очиқ молиялаштирилиши лозимлиги билдирилган.
Изоҳ (0)