Янги чоп этилган кенг қамровли ҳисоботда айтилишича, Украинанинг фуқаролик объектларига ҳаво ҳужумларида ишлатилган илғор рус қирувчи самолётлари Ғарбдан келтирилган юзлаб қисмлар ёрдамида парвоз қилади.
84 саҳифадан иборат ҳужжат Халқаро инсон ҳуқуқлари ҳамкорлиги (IPHR) ва Коррупцияга қарши мустақил кураш комиссияси (NAKO) томонидан чоп этилди. Унда Россия кучлари томонидан хорижий микроэлектроникага таяниб амалга оширилган уруш жиноятлари ҳақида далиллар келтирилади.
Ҳисобот муаллифлари русларнинг Су-34 ва Су-35 самолётларига эътибор қаратган. Улар Россия Аэрокосмик кучлари томонидан 2022 йил февралидан буён Украинага қарши кенг миқёсда қўлланмоқда. Ҳаво бортлари юқори аниқликдаги қуроллар, жумладан, UMPB Д30-СН ҳаво бомбаси ва Гром-1 ракеталарини ташишга мўлжалланган бўлиб, улар тинч аҳолидан қурбонларга олиб келган ҳужумлар учун жавобгардир.
Терговчилар 60 дан ортиқ кейсни таҳлил қилиб, зарба берилган жойларни геолокация ёрдамида аниқлашди. Бу уларга ҳужумларда ишлатилган қуроллар ҳақида аниқроқ маълумот олишга ёрдам берди.
Ҳисоботда “энг оғир” дея қайд этилган 10 та ҳолатда жами 26 нафар тинч аҳоли ҳалок бўлган, яна 109 нафари яраланган. Масалан, Россия кучлари 2024 йилнинг 25 май куни Су-34 самолёти билан Харьковдаги “Эпицентр” гипермаркетига иккита UMPB Д30-СН бомбаси ташлаб, 19 нафар украиналикнинг ҳаётига зомин бўлди, яна 54 киши жароҳат олди.
“Мен атиги 10 дақиқага ташқарига чиққандим. Портлашдан сўнг уйимнинг гаражи йўқ бўлиб кетди, деразалар синди. Эртаси куни Россия бу ерда ҳарбий штаб бўлганини даъво қилди. Аслида атрофда бирорта ҳарбий объект йўқ эди”, дейди омон қолган фуқаролардан бири.
Ҳисобот муаллифлари Россия ҳарбий саноати АҚШ, Германия, Япония, Тайван ва Жанубий Кореяда ишлаб чиқарилган электрон компонентларни қандай харид қилаётгани билан қизиққан. NAKO уриб туширилган Су-34 ва Су-35 самолётларидан 1 115 та микроэлектроника компонентлар аниқлаган. Кейинроқ улар Analog Devices, Texas Instruments, Murata, Maxim, OnSemi, Intel ва Vicor каби 141 та глобал ишлаб чиқарувчига тегишли экани маълум бўлган.
“Бу яримўтказгичлар электр таъминоти, алоқа, навигация ва нишонга йўналтириш тизимларининг асоси ҳисобланади. Улар Россияга Украинадаги фуқаролик иншоотларига ноқонуний ҳужумларни давом эттириш имконини бермоқда”, дейилади ҳисоботда.
Россия бу қисмларни қайси йўллар орқали сотиб олаётгани ҳам аниқланган. Божхона маълумотларига кўра, зарур бўлган компонентлар Хитой, Гонконг, Туркия, БАА ва бир нечта Европа давлатлари орқали олиб кирилган. 2023 йилнинг ўзида Россияга 180 мингдан ортиқ микроэлектроника юклари етказилган бўлиб, уларнинг умумий қиймати 805,6 миллион долларни ташкил қилган.
Айрим Россия компаниялари санкцияларни очиқчасига четлаб ўтмоқда. Тадқиқотчиларнинг фикрича, кўплаб сохта компаниялар хориждаги юрисдикцияларда рўйхатдан ўтиб, бу орқали жараённи енгиллаштирмоқда. Бу эса Ғарб ҳукуматлари учун назорат механизмларини янада мураккаблаштиради.
“Су-34 ва Су-35 самолётлари Ғарб микроэлектроникасига боғлиқ бўлиб, ҳар куни Украина фуқаролари ва фуқаролик объектларига зарба бермоқда. Шунинг учун ишлаб чиқарувчилар ва ҳукуматлар етказиб бериш занжирини қаттиқ назорат қилишлари шарт”, дейилади ҳисоботда.
Ҳужжатда компаниялар қонунларни атайин бузишда айбланмайди, бироқ ахлоқий масъулиятга чақирилади. Шунингдек, Ғарб давлатларига санкциялар тизимидаги бўшлиқларни ёпиш ва воситачиларга нисбатан жиноий иш очиш тавсия қилинади.
Изоҳ (0)