Бугунги кунда халқаро майдонда вазият тобора чигаллашиб, зиддиятлашиб бораётганглигига қарамасдан, Ўзбекистонда ижтимоий иқтисодий ривожланиш суръатлари барқарор сақланиб қолаётганлиги кузатилмоқда. Бундай барқарор ижобий ўзгаришларга ташқи сиёсат, айниқса, иқтисодия дипломатия соҳасида олиб борилаётган ишларнинг самарадорлиги, ҳамда мамлакатимизни халқаро майдонда ишончли ҳамкор сифатидаги мавқеини янада мустаҳкамланиб, кенгайиб бораётганлигини сабаб бўлмоқда.
Шавкат Мирзиёев Олий Евроосиё иқтисодий кенгашининг (ЕОИК) навбатдаги йиғилишида кузатувчи давлат раҳбари мақомида иштирок этиши муҳим аҳамиятга эга бўлди. Сўнгги йилларда Ўзбекистон минтақавий иқтисодий марказ сифатида ўз салоҳиятини ва ўрнини сезиларли даражада мустаҳкамлади. Давлат раҳбари олиб бораётган ички ва ташқи сиёсатнинг изчиллиги ва кенг қамровлиги, Шарқ ва Ғарбни боғлайдиган стратегик географик жойлашув, шунингдек, иқтисодиётни эркинлаштиришнинг фаол сиёсати мамлакатимизни жозибадор инвестисия марказига айлантирди.
Олий Евроосиё иқтисодий кенгаши қандай ташкилот?
ЕОИИ минтақавий халқаро ташкилот бўлиб, унинг асосий мақсади асосий мақсадлари иқтисодий интеграция ва иштирокчи мамлакатлар ўртасидаги эркин савдо ҳисобланади. Евроосиё иқтисодий иттифоқи Божхона иттифоқи ва Ягона иқтисодий макон негизида тузилган халқаро интеграсион иқтисодий бирлашмадир. Иттифоқ 2014 йил 29 майда Қозоғистоннинг Остона шаҳрида Беларусь, Қозоғистон ва Россия давлат раҳбарлари томонидан имзоланган Евроосиё иқтисодий иттифоқи тўғрисидаги шартнома кучга кирганидан сўнг 2015 йил 1 январдан иш бошлади. 2015 йилда Арманистон ва Қирғизистон шартномага қўшилган.
Тузулма иштирокчи давлатлар раҳбарларидан ташкил топган ташкилотни Олий Евроосиё иқтисодий Кенгаши бошқаради. Олий Евроосиё иқтисодий Кенгаши йилига камида бир марта йиғилади. Консенсус билан қабул қилинган қарорлар ЕОИИ давомида мажбурий бўлиб қолади. Ҳар йили аъзо давлатлардан бири алифбо тартибида иттифоқ раиси сайланади. 2023 йилда Россия, 2024 йилда — Арманистон, 2025 йилда — Белорусия. Молдова, Ўзбекистон ва Куба кузатувчи давлат ҳисобланади. ЕОIDА битта штаб-квартира йўқ, бошқарув органлари иттифоқнинг турли шаҳарларида жойлашган. ЕОИИ бюджети Россия рублида аъзо давлатларнинг умумий бадаллари ҳисобидан шакллантирилади (Арманистон - 1,22%, Беларусь — 4,86%, Қозоғистон — 6,955%, Қирғизистон — 1,9%, Россия Федерацияси — 85,065%).
Фаол ва маъсулиятлим иштирокчи
Ўзбекистон 2020 йилда ЕОИИда кузатувчи давлат мақомини олган. Бирлашма низомига кўра, кузатувчи мақомига эга давлатлар ЕОИИ органлари йиғилишларида қарор қабул қилиш ҳуқуқисиз иштирок этиши, шунингдек, Евроосиё иқтисодий комиссиясига мамлакат вакилини тайинлаши мумкин. Форумда иштирок этиш Ўзбекистонга ушбу имкониятларни намойиш ютиш ва қўшма лойиҳаларни амалга ошириш учун янги шерикларни жалб қилиш имконини беради.
Ўзбекистон Президенти мамлакатимиз кузатувчи мақомини олганидан бери мазкур бирлашма Олий Кенгашининг еттита йиғилишида қатнашди. Жумладан, Президент Шавкат Мирзиёев 2024 йил 26 декабрь куни Санкт-Петербург шаҳрида бўлиб ўтган Олий Евроосиё иқтисодий кенгашининг навбатдаги йиғилишида кузатувчи мақомида иштирок этди ва муҳим ташаббусларни илгари сурди.
Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, минтақавий ўзаро ҳамкорликни ривожланитиришда ва Халқаро муносабатларни мустаҳкамлашда Ўзбекистоннинг ташқи сиёсати иқтисодий дипломатияси муҳим ахамиятга эга бўлмоқда. Бу бораада Ўзбекистон ЕОИИ билан мулоқотни фаол ривожлантирмоқда, ҳукуматлараро учрашувлар, иқтисодий форумлар ва юқори даражадаги маслаҳатлашувларда иштирок этмоқда. Ўзбекистон Марказий Осиёда минтақавий ҳамкорликка алоҳида эътибор қаратмоқда. Қўшма инвестисия фондларини яратиш ва саноат ва енергетика соҳасидаги йирик лойиҳаларни амалга оширишни ўз ичига олган маҳалла сиёсати минтақанинг иқтисодий барқарорлигига ҳисса қўшмоқда.
Минскдаги форумда Ўзбекистон минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратилган ташаббуслар, жумладан, сув ресурсларини бошқариш ва транспорт инфратузилмасини ривожлантириш лойиҳаларига эътибор қаратиш устувор вазифалардан бири бўлиб қолмоқда.2024 йилда Ўзбекистоннинг иттифоқ мамлакатлари билан товар айирбошлаш ҳажми 11 фоизга ошди. Октябрь ойида Евроосиё иқтисодий комиссияси билан 40 га яқин чора-тадбирларни ўз ичига олган янги уч йиллик ҳамкорлик режаси қабул қилинди.
Шунингдек, ЕОИИ доирасида рақамли технологиялар ва сунъий интеллект соҳасида тизимли ҳамкорлик қилишга каратилган харакатлар кузатилмоқда. Ўзбекистон ЕОИИнинг интеграциялашган ахборот тизимига ва "Рақамли иттифоқ" лойиҳасига улаш , Аграр соҳада қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ўзаро етказиб беришни енгиллаштириш, инновасион агросаноат лойиҳаларини амалга ошириш ва илмий ишланмаларни жорий этишга қаратилган кооперация дастурини тайёрлаш; Сайёҳлик алмашинувларини рағбатлантириш мақсадида давлатлари фуқароларига Ўзбекистонга ички ҳужжатлар билан кириш имконини берувчи тартибни жорий этиш бўйича амалий ишлар олиб борилмоқда.
Тузулма доирасида Жаҳон савдо ташкилоти (ЖСТ), Шанхай ҳамкорлик ташкилоти (ШҲТ), Иқтисодий ҳамкорлик ва ривожланиш ташкилоти (ОЕCD), Жаҳон божхона ташкилоти (WCО), Халқаро миграция ташкилоти (МОМ) ва бошқалар билан ўзаро алоқалар олиб борилмоқда.
Шундай қилиб, Ўзбекистон Президентининг Минск шаҳрида бўлиб ўтган Олий Евроосиё иқтисодий кенгашининг навбатдаги йиғилишида иштироки, ЕОИИ мамлакатлари ўртасида инвестисия, савдо-иқтисодий ва транспорт-логистика соҳаларида яқин ҳамкорлик асосларини мустаҳкамлаш ва кенгайтиришнинг янги шарт шароитларини яратади ҳамда минтақа халқлари ўртасидаги дўстоно алоқаларни кенгаййтирига ва мустаҳкамлашга хизмат қимлади
Сайфиддин Жўраев , Тошкент давлат шарқшунослик университети шарқ мамлакатлари сиёсати ва халқаро мунособатлар кафедраси профессори, сиёсий фанлар доктори
Изоҳ (0)