Хитойнинг бешинчи авлод J-20 Mighty Dragon қирувчи самолёти илк бор 2010 йилда намойиш қилинди. Шундан бери у қанча миқдорда ишлаб чиқарилиши ҳақида кўплаб тахминлар илгари сурилади. Бошқа давлатлар тажрибасидан маълумки, янги авлодга мансуб қирувчилар олдингиларига нисбатан анча қимматроққа тушади. Шу боис ҳам ишлаб чиқариш кўлами камайиб бормоқда.
АҚШ ва Совет Иттифоқи ўзаро рақобат ҳамда экспорт ҳисобига турли моделдаги қирувчилардан йирик сонда ишлаб чиқарди. Хитой эса ҳарбий авиация бозорига ўз ишланмалари билан кириб келганига ҳали узоқ бўлмади. Бироқ мамлакатнинг энг илғор қирувчиларидан бири J-20 ни экспорт қилиш кўзда тутилмаган. Ҳатто бу учун тақиқ ҳам бор.
Шунга қарамай, Хитой сайёранинг иккинчи қудрати. Унинг жуда йирик “қирувчи флоти”га эҳтиёжи бор. Бу эса J-20 мисли кўрилмаган миқёсда ишлаб чиқарилиши мумкинлигини англатади.
Дастлабки прогнозлар
АҚШ Конгрессининг разведка қўмитасига берилган 2018 йилги ҳисоботда хитойликлар 500 тагача J-20 ишлаб чиқариши мумкинлиги ҳақида тахминлар илгари сурилган. Аммо кейинги йилларда Хитой ҳарбий саноати шиддат билан ривожланди. Шундан келиб чиқиб таҳлилчилар рақамларни 700 дан оширди.
Хитой авиацияси бўйича етакчи тадқиқотчилардан бири, “Chinaʼs Stealth Fighter” китоби муаллифи Авраам Абрамс бу ҳақда шундай дейди:
“Агар J-20 ишлаб чиқариш сони 700 дан ошса, бу уни Американинг F-22 самолёти бўйича дастлабки режалар даражасига олиб чиқади. АҚШ F-22 дастури доирасида 750 та самолёт қабул қилиб олмоқчи эди. Лекин бюджет муаммолари сабаб конвеердан атиги 187 та қирувчи чиқди. Бироқ Хитойда J-20 ишлаб чиқаришга мўлжалланган заводлар тезлик билан кенгаймоқда. Бу жуда катта режалар борлигини кўрсатади”.
Абрамс, шунингдек, геосиёсий омиллар Пекинни ишлаб чиқариш суръатини оширишга ундаётганини таъкидлади:
“Хитой ўз ҳаво сарҳадларини АҚШ ва иттифоқчилари эга чиқадиган 2000 дан ортиқ F-35 қирувчиларидан ҳимоя қилишга мажбур. Бундай шароитда, J-20 ни оз миқдорда ишлаб чиқариш мантиқсиз бўлади”.
“Мингта аждар” Хитой осмонида
2023 йили матбуотга J-20 қирувчисининг йиллик ишлаб чиқариш ҳажми 100–120 тага етгани ҳақида хабарлар сизиб чиқди. Бу эса Пекин умумий ҳисобда мингдан ортиқ самолётга эга бўлмоқчи, деган тахминларга сабаб бўлди. Аввалроқ мамлакат фақат J-6 қирувчисини (МиГ-19 нинг экспорт ҳуқуқи асосидаги версияси) мана шундай кўламда ишлаб чиқарганди.
“J-6 1980 йилларда Хитой қирувчилари флотининг 75 фоизини ташкил қилган. J-20 нинг бугунги ишлаб чиқариш суръати шуни кўрсатадики, келгусида Хитой ҳаво кучларининг ярми ёки ундан ортиғи мазкур самолётдан иборат бўлиши мумкин”, дейди Авраам Абрамс.
“Хитой аждари ҳақида”
Ченгду J-20 “яширин” қирувчиси АҚШнинг F-22 Raptor ҳамда Россиянинг Су-57 самолётларига рақобатчи сифатида кўрилади. Самолётни яратишда Совет Иттифоқининг авиация гиганти — МиГ компанияси ёрдам бергани айтилади. Боиси у империя парчаланганидан сўнг молиявий муаммолар гирдобига тушиб қолганди. Бир қарашда J-20 бекор қилинган МиГ 1.42 кўп мақсадли қирувчисига жуда ўхшашдир.
Пекин ҳарбий дастурларни жуда махфий сақлагани боис J-20 ҳақида маълумот анча кам. Аксар мутахассислар уни бешинчи авлод қирувчиси сифатида кўради. Яна айримлар учун эса самолёт хусусиятлари тўртинчи авлоднинг илғор вакилига тортади. Шунга қарамай, у тўртинчи авлоднинг F-16 ёки Су-27 қирувчиларидан яққол устун.
Таъкидлаш жоиз, J-20 Хитой авиация саноатида ишланаётган ягона қирувчи дастур эмас. 2012 йилда Пекин яна бир яширин самолёт — J-31 ни очиқлади. Кейинроқ, аниқроғи, 2024 йили унинг базасида ишлаб чиқилган J-35А намойиш қилинди. Покистон мазкур самолётдан 40 та сотиб олиш бўйича шартнома имзолаган.
Изоҳ (0)