19 март куни Истанбул мэри Акрам Имомўғлининг ҳибсга олиниши ортидан Туркиянинг бир қанча шаҳарларида норозилик намойишлари бошланиб кетди. Кундан-кунга вазият жиддий тус олмоқда. 23 март куни бўлиб ўтган праймериз (бу сиёсий партия ичида бўлиб ўтадиган дастлабки сайлов бўлиб, у орқали партия ўз номзодларини асосий сайловларга тайёрлайди – таҳр.)да Имомўғли тарафдорлари унга овоз бериб, Акрам Имомўғлини Туркиянинг энг кекса сиёсий партияси — Республика Халқ партиясидан президентликка номзод этиб расман сайлади. Қуйида Туркиядаги ички сиёсий вазият ва Истанбул мэрининг ким эканлиги ҳақида сўз юритамиз.
Имомўғли ким?
Туркияликларнинг катта қисми Акрам Имомўғли (Ekrem İmamоğlu)ни 2019-йилгача деярли танимас эди. У 1970 йилда Трабзон вилоятида туғилган. Болалигида у Қуръон дарсларида таҳсил олган. Кейинчалик Кипр ва Истанбулда таҳсил олиб, бизнес бошқаруви бўйича диплом олган.
Сиёсатга киришишдан аввал Имомўғли кўфта (туркча гўштли таом) тайёрлашга ихтисослашган ресторан очган ва оиласига тегишли “Имамўғлу Инсаат” қурилиш компаниясини бошқарган.
2002–2003 йилларда у ўзининг туғилиб ўсган шаҳрининг машҳур футбол клуби Трабзонспор бошқарув кенгашига аъзо бўлган. “Трабзонспор” – Туркиянинг энг муваффақиятли футбол жамоаларидан бири ҳисобланади.
2009 йилда Имомўғли маҳаллий сиёсат оламига қадам қўяди ва орадан беш йил ўтиб, аниқроғи 2014 йилда Истанбулнинг Бэйликдузу тумани мэри бўлади. 2019 йилда Республика Халқ Партияси (CHP) Имомўғлини Истанбул мэри лавозимига номзод сифатида эълон қилади.
2019 йилдаги Истанбул учун сайловда Имомўғли ғалаба қозонади. Ўшанда у ҳукмрон Адолат ва тараққиёт партияси (АКП, президент Ражаб Тоййиб Эрдўғон партияси) номзоди Бинали Йилдиримни мағлубиятга учратган эди.
Фаолият ва сиёсий имиж
54 ёшли Акрам Имомўғлининг сиёсатга вазминлик билан ёндашуви Туркиянинг тобора қутблашиб бораётган жамиятида уни янада машҳур қилиб юборган. У ўзини хотиржам, нотиқлик қобилиятига эга ва замонавий сиёсатчи сифатида намоён қилади.
Имомўғли ҳар доим турли ижтимоий гуруҳларга мурожаат қилишни билган, барча одамларни сиёсатга жалб қилишни истайди ва ҳеч кимни камситмайдиган, ҳақорат қилмайдиган, инклюзив сиёсат услубини афзал кўради.
Унинг бундай ёндашуви амалдаги Туркия ҳукумати услубига нисбатан қарама-қарши жавоб сифатида ҳам қабул қилиниши мумкин. Туркия сиёсатида сиёсий рақибларга нисбатан камситувчи ва ҳақоратли ёндашувлар одатий ҳол ҳисобланади.
2024 йилнинг апрель ойида ўтказилган маҳаллий сайловларда Имомўғли яна бир бор Истанбул мэри лавозимини қўлга киритди. Ўшанда Имомўғли АКП номзоди Мурат Курумдан қарийб 10 фоизлик фарқ билан устун келган эди.
Бундан ташқари, 2024 йилда бутун мамлакат бўйлаб ўтказилган барча сайловларда АКП ютқазган бўлиб, бу амалдаги президент Ражаб Тоййиб Эрдўғоннинг 22 йиллик ҳукмронлиги давридаги илк мағлубияти эди.
2019 йилдан бери Истанбул мэри бўлиб келаётган Имомўғли ҳозирги президент Ражаб Тоййиб Эрдўғоннинг энг жиддий рақибларидан бири сифатида кўриб келинган.
Республика халқ партияси Имомўғлини 2028 йилда ўтказиладиган президентлик сайловларида ўз номзоди сифатида илгари сурмоқчи эди.
Шарқшунос Юрий Мавашев Эрдўғон билан Имомўғлининг сиёсий фаолияти ўхшаш эканлигини, Эрдўғон нима учун Истанбул мэридан ҳадиксираётганини ўз интервьюсида айтиб ўтди.
“Имомўғли камида 2019 йилдан бери Эрдўғон учун катта хавотир манбаи бўлиб келмоқда, айниқса, қайта сайловлардан сўнг Истанбул мэри бўлганидан кейин. Чунки Туркияда машҳур сиёсий формула мавжуд: агар бирор сиёсатчи Истанбулни бошқарса, у илгари – 2017 йилгача бош вазирлик лавозимига, эндиликда эса президентликка даъвогар бўлиши мумкин.
Худди шундай ҳолат илгари Эрдўғон билан ҳам содир бўлган, у ҳам Истанбул мэри бўлган. Айтиш жоизки, у анча муваффақиятли шаҳар ҳокими бўлган, бунга Истанбул аҳолиси ва халқаро кузатувчилар ҳам гувоҳлик беради”, деган у.
Хибс ва намойишлар
19 март куни Имомўғли коррупция ва терроризмга алоқадорлик айбловлари билан ҳибсга олинди. Кейинчалик терроризм бўйича айбловлар олиб ташланди, аммо суд унинг тергов якунига қадар қамоқда қолишини белгилади.
Акрам Имомўғлининг ҳибсга олиниши Туркияда 2013 йилдаги Гези норозилик намойишлари (2013 йил май июнь ойларида Туркияда бўлиб ўтган кенг қамровли норозилик ҳаракатидир – таҳр.) дан бери энг йирик мухолифат намойишларига сабаб бўлди.
Кучли полиция назорати остида бўлишига қарамай, минглаб одамлар бутун мамлакат бўйлаб кўчаларга чиқиб, Имомўғлининг президентлик сайловларида қатнашишига тўсқинлик қилишга қаратилган ҳаракат сифатида кўраётган бу ҳолатга қарши норозилик билдиришди.
Юрий Мавашевнинг фикрича, Туркияда вазият жуда кескин ва ички фуқаролик можароси янада кенгайиши эҳтимоли юқори.
“Айтиш мумкинки, ҳамма нарса бензин ёки бошқа ёнувчи моддалар билан қўзғатилган. Истанбул мэри Акрам Имомўғли 23 март куни мухолифатдаги Республика Халқ Партияси томонидан президентликка номзод сифатида илгари сурилиши керак эди. Бу партия замонавий Туркия асосчиси Мустафо Камол Отатурк томонидан ташкил этилган. Партия раҳбарияти ўз танловини аллақачон аниқ қилиб бўлган эди.
Партия раҳбари Озгур Озел, Имомўғли ҳибсга олиниши арафасида, ҳукумат босимига бўйсунмасликларини ва 2028 йилги президентлик сайловлари учун бошқа номзод фойдасига қарорларини ўзгартирмасликларини қатъий равишда таъкидлаган эди. Бу жуда муҳим ва принципиал масала бўлиб, мамлакат ичкарисидаги сиёсий инқироз кўламини яққол акс эттиради”, дея таъкидлади сиёсатшунос.
Эрдўғон учун чақириқ
Имомўғлининг қамоқхоналигига қарамасдан, 23 март куни ўтказилган праймеризда унинг номзоди Республика Халқ партиясидан президентликка номзод этиб расман сайлади.
“23 март куни мамлакатимизнинг келажакдаги президенти Акрам Имомўғли учун партиямизнинг 1 миллион 653 минг аъзоси овоз берди. Бу ҳозирги давлат тўнтаришига уринишга энг қатъий жавобдир. Бундан ташқари, фуқароларни бирдамлик қутиларимизга келиб овоз беришга таклиф этдик. Улар Акрам учун 13 миллион 210 минг овоз берди. У учун жами 14 миллион 850 мингдан ортиқ киши овоз берди”, дея таъкидлаган партия раҳбари Ўзгур Ўзел.
Шунингдек, Ўзгур Ўзел президент Эрдўғонни муддатидан олдин президентлик сайловини ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилишга ва унда Имомўғли билан курашишга чақирди.
Истанбулда ва Туркиянинг бошқа шаҳарларида Акрам Имомўғлининг ҳибсга олинишига қарши норозилик намойишлари бешинчи суткадан бери давом этмоқда. Маълумотларга кўра, Истанбул мэрини қўллаб-қувватлаш учун 23 март куни ярим миллионга яқин фуқаро кўчаларга чиққан.
Юрий Мавашевнинг таъкидлашича, Эрдўғон ўз нуфузининг заифлашганини ҳис қилмоқда. Мухолифат эса бу вазиятдан фойдаланиб, ҳокимиятни эгаллаб олмоқчи.
“Эрдўғон узоқ йиллардан бери жуда кичик фарқ билан ғалаба қозониб келмоқда. Ҳа, 2000 йилларнинг бошларида у сайловларда нисбатан ҳалол ғалаба қозонган. Лекин кейинчалик у бундай фаровонликка ўрганиб қолди ва сайлов натижаларини сохталаштириш амалиётига одатланди. Энг катта муаммо шундаки, у ҳозир Туркия аҳолисининг мутлақ кўпчилиги томонидан қўллаб-қувватланмаётганини тушуниб етмоқда.
Барча белгиларга кўра, бу ҳокимиятни эгаллаб олишга уринишга ўхшайди. Маълум маънода бу Эрдўғоннинг ўзи яратган сиёсий тизимга қарши ўзига хос тўнтаришдир. Аммо тақдирнинг кинояси шундаки, Имомўғли нафақат қонун доирасида ҳаракат қилмоқда, балки айнан Эрдўғоннинг ўз қоидалари асосида ўйнамоқда”, дейди у.
Туркия шаҳарларида давом этаётган кўча чиқишлари мамлакат иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатмоқда. Уч кун ичида Истанбул фонд биржасининг БИСТ 100 индекси 16 фоиздан ортиққа қулаб тушди. Баъзи турк оммавий ахборот воситалари хабар беришича, ҳукумат миллий валютани барқарорлаштириш учун миллиардлаб доллар сарфлашга мажбур бўлмоқда.
Изоҳ (0)