Дунёнинг турли мамлакатлари марказий банклари учинчи йил кетма-кет ўз захираларига 1000 тоннадан ортиқ олтин сотиб олмоқда. 2024 йилда бу 1045 тоннани, 2023 йилда 1037 тоннани ташкил этган. Жаҳон олтин кенгаши (World Gold Council, WGS) ҳисоботларига кўра, 2022 йилда рекорд (1082 тонна) ўрнатилган.

Ривожланаётган мамлакатларнинг марказий банклари соф олтин сотиб олиш бўйича етакчи бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон, Хитой ва Қозоғистон энг йирик харидорлар учлигига киради. Шунингдек, Польша ва Ҳиндистон олтин захираларини тўплашда давом этмоқда — иккала марказий банк 2025 йил январь ойида ўз захираларига 3 тоннадан қўшган.
UBS экспертлари 2025 йилда жаҳон марказий банкларининг олтинга бўлган иштаҳаси сақланиб қолишини ва уларнинг харидлари ҳажми 900 тоннага етиши мумкинлигини кутмоқда.
Олтинга бўлган барқарор талаб унинг расмий захираларда, айниқса, геосиёсий хатарлар кучайган шароитда стратегик аҳамиятини таъкидлайди, дейилади Жаҳон олтин кенгаши тадқиқотида.
♦ Дунёда энг катта олтин захирасига эга 10 та давлат
1. АҚШ олтин захираси 8133,46 тоннани ташкил этади. Бу маълумотлар Жаҳон олтин кенгашининг 2024 йил якуни бўйича ҳисоботига асосланади. Олтин-валюта захираларининг (ОВЗ) умумий ҳажмида қимматбаҳо металларнинг улуши 74,97 фоизни ташкил этади. Америка олтин захирасининг ярмидан кўпи Кентукки штатидаги Форт-Нокс шаҳридаги собиқ ҳарбий база омборида сақланади.
Америка олтинининг сўнгги аудити ярим аср олдин, 1974 йилда амалга оширилган. Ғарб оммавий ахборот воситаларининг хабар беришича, Илон Маск АҚШнинг олтин захирасини тафтиш қилишга тайёрланмоқда.

2. Германия — Европада олтин захиралари бўйича рекордчи. Олтин захираси - 3351,53 тонна. ОВЗ таркибида олтиннинг улуши — 74,39 фоиз. Илгари Германия олтин захираларининг катта қисми Нью Йорк (АҚШ), Лондон (Буюк Британия) ва Париж (Франция) банкларида жойлашган эди. Аммо 2013 йилдан бошлаб Германия жамоатчилик фикри босими остида ўз олтинларини чет эл омборларидан қайтариб ола бошлади.
2017 йилга келиб, мамлакат захиранинг ярмини Франкфуртдаги Вилгелм-Эпштейн-Страссе, 14-уй манзилидаги Бундесбанк омборларига қайтарди. Ҳозир у ерда немис олтинининг 50,6 фоизи мавжуд. 2023 йил охири ҳолатига кўра, Нью Йорк Федерал захира банкида Германия олтин захирасининг 36,6 фоизи, Лондондаги Англия банкида эса 12,8 фоизи қолди. Бу Бундесбанкнинг олтин захиралари тўғрисидаги йиллик ҳисоботидан келиб чиқади.

3. Италия олтин захираси 2451,84 тонна. ОВЗ таркибида олтиннинг улуши — 70,79 фоиз. Италия олтини асосан қуйма ҳолда сақланади. Уларнинг умумий оғирлиги 4,2 дан 19,7 кг гача бўлган 95 493 донани ташкил этади. Италия банкининг олтин захирасига олтин тангаларнинг кичик улуши ҳам киради — 4,1 тонна.
Римнинг Национал кўчаси, 91-уйдаги Палаззо Кох саройидаги ер ости омборида 44,9 фоиз қуйма ва тангалар мавжуд. Қолган захираларни Италия АҚШнинг Манҳеттендаги Нью Йорк Федерал захира банкига (43,3%), Швейцариядаги Берн омборхонасига (6,1%) ва Англия банкининг Лондондаги омборхонасига (5,8%) сақлаш учун топширган.

4. Франция олтин захираси 2437 тонна бўлиб, унинг ОВЗдаги улуши 72,27 фоиз. Франциянинг олтин захиралари миқдори 2009 йилдан бери ўзгаришсиз қолмоқда, ўшанда Франция ўз олтинининг бир қисмини охирги марта сотган. Яқин йилларда бу захираларни кўпайтириш ҳам, камайтириш ҳам режалаштирилмаган.
Франция банки омбори Париждаги банк штаб-квартирасининг ертўласининг пастки -8 қаватида, Croix des Petits Champs кўчасида, 31-уйда жойлашган.
La Souterraine деб номланган улкан омборхона Сена дарёси сатҳидан 29 метр чуқурликда қурилган. Унинг гумбазини 658 та устун кўтариб туради, деворлари кошин билан қопланган. La Souterrain қисми ошхоналар, раковиналар ва музлатгичлар билан жиҳозланган. Можаро юзага келса, у ерда 3 минг киши яшириниши мумкин. Олтин қутилар ва шкафларда қуйма ҳолда сақланади. Франциянинг барча расмий олтин захиралари Парижда жойлашган.

5. Россия: олтин захираси — 2335,9 тонна. 2025 йил 1 март ҳолатига кўра, Россияда олтин захирасининг қиймати пул кўринишида рекорд даражадаги 217,4 миллиард долларни ташкил этди. Олтиннинг ОВЗдаги улуши сўнгги 25 йилдаги энг юқори кўрсаткичга 34,4 фоизга кўтарилди. Бу кўрсаткич охирги марта 1999 йил 1 ноябрда 39,7 фоиздан юқори бўлган.
2025 йил бошида Россия банки 3,1 тонна олтин сотган ҳолда олтиннинг асосий сотувчисига айланди. Шундай қилиб, WGC маълумотларига кўра, 2025 йил январь ойида Россиядаги олтин захиралари 2330 тоннагача камайди. Россия Марказий банки олтин захираларини кўп даражали хавфсизлик тизимига эга ўз омборларида сақлайди. Олтин софлиги 995 пробадан паст бўлмаган, оғирлиги 10 дан 14 кг гача бўлган тангалар ва қуймаларда сақланади.

6. Хитой олтин захираси 2279,56 тоннани ташкил этади. ОВЗ таркибида олтиннинг улуши — 5,53 фоиз. Расмий олтин захиралари Пекинда сақланади деб ишонилади.
WGС маълумотларига кўра, Хитой Халқ банки 2025 йил февраль ойида захираларни 5 тоннага ошириб, 2290 тоннага етказган. МБ кетма-кет учинчи ой олтин сотиб олмоқда, аввалроқ олтин нархининг кучли ўсиши фонида регулятор 2024 йил май ойидан бошлаб харидларни тўхтатган эди.

7. Швейцария: олтин захираси — 1039,94 тонна. ОВЗ таркибида олтиннинг улуши 9,59 фоиз. Мамлакат олтин захираларининг аҳоли сонига нисбати бўйича рекорд кўрсаткичга эга. Швейцария олтиннинг 70 фоизини мамлакат ичида, 20 фоизини Англия банкида ва 10 фоизини Канада Марказий банкида сақлайди. Швейцария Миллий банки Берндаги Бундесплатс майдони, 1-уйда жойлашган штаб-квартираси остида омборхонага эга, аммо олтин захираси сақланадиган жой ҳақида расмий маълумот йўқ.

8. Ҳиндистонда олтин захираси 876,18 тонна. Олтиннинг ОВЗдаги улуши — 11,35 фоиз. Олтин Maxaраштра штатида Ҳиндистон захира банкининг омборида қуйма шаклида сақланмоқда.
2024 йил якунларига кўра, Ҳиндистон олтин захирасини 876,2 тоннага оширди, гарчи бир йил олдин бу кўрсаткич 803,6 тоннани ташкил этган бўлса-да. Бу мамлакатга олтин захиралари бўйича саккизинчи ўринни эгаллаб, Японияни тўққизинчи ўринга тушириб қўйди.
Ҳинд олтинининг бир қисми Англияда сақланади. 1991 йилда мамлакат жиддий инқирозни бошдан кечирди, бу эса ҳукуматни дефолтдан қочиш учун олтин захираларидан фойдаланишга мажбур қилди. 8 тоннага яқин олтин кредит олиш учун Англия банкига ўтказилди.
Ҳиндистон захира банки 2024 йилда 1991 йил бошидан бери биринчи марта Англиядан 100 тоннага яқин олтинни ўз омборларига ўтказди. Ҳиндистон манбаларига кўра, яқин ойларда худди шундай миқдордаги олтин яна мамлакатга олиб келиниши мумкин.

9. Япония олтин захираси 845,97 тонна. ОВЗ таркибида олтиннинг улуши — 5,77 фоиз. Япониядаги Хишикари мамлакатдаги ягона йирик олтин конидир, аммо олтиннинг катта қисми импорт қилинади. Япония Марказий банкининг бош биноси Токиода жойлашган.

10. Нидерландияда олтин захираси 612,45 тонна, ОВЗда олтин улуши 64,93 фоиз. Мамлакатнинг олтин захираси Де Недерландсче Банк номли марказий банк томонидан сақланади ва бошқарилади. Амстердамдаги Нидерландия Марказий банкининг бош қароргоҳидаги олтин омборхонасида ҳар бири 12,5 кг бўлган 14 минг дона олтин қуйма ва минг дона олтин танга солинган қути мавжуд. Олтиннинг умумий оғирлиги 200 минг кг бўлиб, қиймати 12 миллиард еврони ташкил этади (2024 йил март ҳолатига кўра). Бу олтин Нидерландия Марказий банкининг жами олтин захирасининг 31 фоизини ташкил қилади.
Олтин захирасининг яна 31 фоизи Манхеттендаги Нью Йорк Федерал захира банки омборхоналарида сақланади. Қолган 38 фоизи эса Лондондаги Англия банки ва Оттавадаги Канада банкида жойлашган.

Изоҳ (0)