АҚШ президенти Дональд Трамп Вашингтонда Владимир Зеленскийни қабул қилишни истамади, бироқ Франция президенти Эммануэл Макрон уни кўндиришга уринишидан кейин ўз қарорини ўзгартирди. Бу ҳақда BFМTV телеканали хабар бермоқда.

Зеленский Вашингтонга келмоқчи эди, аммо Трамп маъмурияти ходими “Владимир, самолётни ижарага олишдан маъно йўқ, келманг, барча учрашувлар бекор қилинди, президент Трамп сизни қабул қилмайди”, деди. Бу Киевда ваҳима уйғотди, дейди телеканал журналисти Патрик Сос.

Шундан сўнг унинг сўзларига кўра, Зеленский Макронга қўнғироқ қилиб, Трампни фикридан қайтаришни сўраган, чунки у Вашингтонда Украина фойдали қазилмалари бўйича келишувни имзолашни кутган. Бундан ташқари, унинг фикрича, ушбу ташриф “кучли рамзий маънога эга бўлиши мумкин эди”.

Журналист иқтибос келтирган француз дипломатик манбасининг маълумотларига кўра, шундан сўнг Франция президенти Оқ уй раҳбарига қўнғироқ қилиб, Зеленскийни қабул қилишга кўндирган ва унинг учун кафолат берган.

Жорий йилнинг 26 февраль куни Трамп Зеленский 28 февраль куни Вашингтонга келишини, ташриф доирасида Украина фойдали қазилмалари бўйича битим имзоланишини тасдиқлади. Шу билан бирга Оқ уйнинг исми ошкор этилмаган вакили Reuters агентлигига Вашингтон Зеленскийнинг минераллар бўйича келишувни имзоламасдан ташриф буюришидан маъно кўрмаётганини айтган.

Зеленскийнинг ўзи аввалроқ келишувга тайёрлигини эълон қилганига қарамай, ҳужжатни имзолашдан бош тортган эди. Унинг қайд этишича, Киевга таклиф қилинган вариантда хавфсизлик кафолатлари мавжуд эмас.

Украина ерости бойликлари бўйича АҚШ билан келишувга рози бўлди — Financial Times

Бир кун аввал АҚШ энг қатъий талабларидан воз кечганидан сўнг, Украина у билан фойдали қазилмалари бўйича шартнома тафсилотларини келишиб олган эди. 

Маълумотларга кўра, АҚШ Украина ресурсларидан олиниши мумкин бўлган 500 миллиард долларлик даромаддан воз кечган. Бироқ, келишувда Киев шартномага розилик бериш эвазига талаб қилган АҚШ хавфсизлик кафолатлари ҳақида гап кетмаган. 

Киев энди ўз минерал ресурсларини, жумладан, нефть ва газни биргаликда қазиб олиш бўйича келишувни имзолашга тайёр, дейилади хабарда.

Financial Times танишиб чиққан 2025 йил 24 февралдаги ҳужжатга кўра, келишувда қуйидагилар акс этган:

• Украинага тегишли фойдали қазилмалар, жумладан нефть, газ ва уларни қазиб олиш билан боғлиқ инфратузилмани келажакда монетизация қилишдан олинган даромадларнинг 50 фоизини ўтказадиган жамғарма ташкил этиш;
• Ушбу жамғарма маблағлари Украинанинг ўзидаги инвестиция лойиҳаларига йўналтирилади;
• АҚШнинг жамғармадаги улуши қанча бўлиши ва ресурсларга “биргаликда эгалик қилиш” шартлари ҳали ноаниқ.

Келишувга аллақачон Украина ҳукумати бюджетини тўлдираётган минерал ресурслар кирмайди, яъни у Украинадаги энг йирик газ ва нефть ишлаб чиқарувчилари бўлган “Нафтогаз” ёки “Укрнафт”нинг жорий фаолиятини қамраб олмайди.

Украина расмийларининг айтишича, келишув адлия, иқтисодиёт ва ташқи ишлар вазирлари томонидан маъқулланган. Шунингдек, президент Владимир Зеленский яқин ҳафталарда Трамп билан ҳужжат имзолаш маросими учун Оқ уйга ташриф буюриши кутилмоқда.

Аввалги келишув шартлари

Дастлабки ҳужжатда АҚШ “100 фоизлик молиявий манфаатини сақлаб қоладиган” реконструкция инвестиция фондини ташкил этиш режалаштирилган эди. Трамп маъмурияти таклиф қилган режага кўра, Украина фойдали қазилмалар, жумладан нефть ва газ қазиб олишдан ҳамда улар билан боғлиқ инфратузилмадан олинадиган даромаднинг 50 фоизини, энг кўпи билан 500 миллиард доллар миқдорида фондга киритиши керак эди. Киевда бу шартлар қабул қилиб бўлмайдиган деб баҳоланди ва улар битимнинг якуний лойиҳасидан чиқариб ташланди.

Жамғарманинг Украинага сармоя киритиш бўйича мандати Киев интилаётган яна бир ўзгаришдир. Якуний ҳужжатда АҚШ келажакда Украинанинг иқтисодий ривожланишини қўллаб-қувватлаши айтилган.

Украина расмийларининг қўшимча қилишича, келишув шунчаки “доиравий келишув” бўлган ва жамғарма ташкил этилмагунча ҳеч қандай даромад қўлдан қўлга ўтмайди. Бу эҳтимолий келишмовчиликларни ҳал қилиш учун вақт беради. Ҳал қилинмаган масалалар орасида битим юрисдикциясини мувофиқлаштириш масаласи ҳам бор.