Ўзбекистон Абу-Дабида бирйўла НАТО стандартидаги учта ҳарбий техникасини намойиш қилди. Улар ҳақида нималар маълум?

Ўзбекистон дунёнинг энг йирик мудофаа технологиялари кўргазмасида қатнашяпти. Мамлакат НАТО стандартидаги учта ҳарбий техника намойиш қилди. Дарё мухбири улар ҳақида тадбир жойидан батафсил хабар беради.

Мудофаа саноати агентлиги қошидаги корхоналар томонидан ишлаб чиқилган қатор маҳсулотлар IDЭХ-2025 халқаро кўргазмасида қатнашди. Улар орасида Арслон 8х8 ва 6х6 зирҳли транспорт воситалари, шунингдек юк машинаси шассисида ўрнатилган Тўфон ўзиюрар гаубитсаси бор. Юқорида санаб ўтилганлар мамлакат учун нимаси билан муҳим? Техник хусусиятлари қандай, умуман олганда уларни ишлаб чиқиш билан Ўзбекистон нимага эришади? Мақолада шулар ҳақида сўз боради.

Мудофаа технологиялари бўйича IDЭХ-2025 халқаро кўргазмасида Ўзбекистон учун ҳам алоҳида стенд ажратилди. Унда ҳарбий саноат корхоналаримиз томонидан ишлаб чиқилган ҳарбий техникалар, жумладан дронлар ва электрон уруш тизимлари, шунингдек икки хил мақсадга мўлжалланган маҳсулотлар қатнашди. Аммо энг муҳим воқеа бу эмас. Ўзбекистон НАТО стандартидаги зиҳрли транспорт воситалари ҳамда ўзиюрар гаубитса ишлаб чиқариб, ўз тарихида янги саҳифа очди. Бунгача мамлакат асосан Совет/Россия намунасидаги техникаларга таянарди.

Гап шундаки, БТР оиласига мансуб техникалар Совет иттифоқи учун сифат эмас, сон устувор бўлганини кўрсатади. Аниқроқ айтганда, улар ишлаб чиқариш, техник хизмат кўрсатиш осон бўлишига мўлжалланган. Зирҳ қалин эмас, қолаверса алюмин ва пўлат каби у қадар мустаҳкам бўлмаган материаллардан фойдаланилган. Бу ҳам етмагандек, мазкур турдаги техникаларда двигатель орқа бўлмада ўрнатилган. Бу жанг вақти десант бўлинма учун ёндошдан тушишдан ва бу орқали ўз ҳаётини хавф остига қўйишдан бошқа чора қолдирмайди.

Балки улар ўз даври учун ишончли қурол бўлгандир, аммо ҳозир замон ва таҳдидлар бошқа.

Арсон юқорида санаб ўтилган камчиликларни инобатга олган ҳолда лойиҳаланган. Ишлаб чиқарувчи – Ҳавзтез муҳандислари унинг ичидаги экипаж ва десантчилар хавфсиз бўлиши учун машина зирҳида композит материаллардан фойдаланган. Айни шу сабаб Арслоннинг олд қисми НАТО СТАНАГ VI стандартига жавоб беради.

Қолаверса, машина минага ва портловчи моддаларга қарши мустаҳкам ҳимояга эга. У 10 килограмм тротил эквивалентидаги портловчи заряддан ҳимоялай олади.

Экипаж уч кишидан иботат: командир, ҳайдовчи механик ва қурол оператори. Бундан ташқари, техникага 6-8 кишилик десант бўлинма жойлашиши мумкин. Эътиборлиси, жараён автоматлаштирилган. Экипаж машина ичида туриб, 360° даражани бемалол кузатиши, жанг майдонидаги вазиятдан бохабар бўлиб туриши мумкин.

Арслоннинг турли қисмларига ўрнатилган камера ва сенсорлар бунга имкон беради. Таъкидлаш жоиз, уни бошқариш, айниқса қурол оператори учун, алоҳида кўникма ва жисмоний имкониятлар талаб қилмайди. Қурол бошқаруви худди видео ўйинларни эслатиб юборади — ҳаммаси жойстик орқали.

Ва ниҳоят Арслоннинг қуролланиши ҳақида. У 30 мм калибрли автоматик тўп ва 12,7 мм калибрли иккиламчи қуролга эга. У одатий режимда дақиқасига 200-300, интенсив режимда эса 800 га қадар ўқ уза олади. Максимум ўт очиш масофаси эса 4 кмга боради. Бироқ қурол хусусиятлари шу билан чекланмайди. У замонавий ўт очишни бошқариш тизимига эга. Яъни қурол масофадан бошқариладиган жанговар модул (Ремоте Wеапон Статион, РWС) бўлиб, бир нечта илғор тизимларни ўз ичига олган. Электро-оптик кузатув ва нишонга олиш тизими (камера, термал тасвирлагич ва лазер масофа ўлчагич) шулар жумласидан.

Қолаверса, Арслон жанг майдонидаги нишонларни кузатиш, душман ўт очиш учун фойдаланган позицияни кузатиш каби хусусиятларга эга. Машинани 600 от кучига эга двигатель ҳаракатлантиради. Бу унга тезлигини 100 км/соатгача ошириш имконини беради. Максимал юриш захираси эса 700 км.

Арслоннинг БТР оиласидаги техникалардан фарқини кўрсатиб берадиган яна бир омил бу вазндир. Маҳаллий маҳсулотимиз 32 тонна оғирликка эга. Россиянинг энг замонавий зирҳли транспортёрларидан бири БТР-82 15,4, Советларнинг пиёда жанговар машинаси БМП-2 эса 14,3 тонна.

Арслон 6х6

Мазкур вариантни, таъбир жоиз бўлса, унинг укаси, дейиш мумкин. Арслон 6х6, акасидан фарқли, 4 эмас, 3 жуфт ғилдиракдан иборат шассига асосланган. Бу ҳаракатчанликни ошириб, манёвр имкониятларини кенгайтиради. Айни шу сабаб ундан тор йўллар, шаҳар шароитида фойдаланиш қулай.

Шунга қарамай, мазкур версия жанговар имкониятлар бўйича Арслон 8х8 дан қолишмайди. У ҳам 30 мм калибрли автоматик тўп, худди шундай электро-оптик хусусиятларга эга.

Арслон 6х6 нинг вазни 22 тонна. Уни 450 от кучига эга дизель двигатели ҳаракатлантиради. Максимал тезлиги эса акасидан бир оз юқорироқ — 110 км/соат. Экипаж, десант бўлинма сони ўзгармаган.

Тўфон

Украина урушида дронларнинг аҳамияти кўринди. Аммо ҳал қилувчи ролни артиллерия ўйнамоқда. Cоунcил он Фореигн Relations ҳисоботига кўра, мазкур можародаги талафотларнинг 80 фоизи артиллерия ёрдамида етказилади.

Бироқ ҳозир тиркамали артиллериянинг даври ўтди. Уни жанговар позицияга тортиб келиш, жанговар шай ҳолатга келтириш ва жавоб зарбаси кемай туриб тарк этиш анча вақт ва логистика занжирини талаб этади. Мудофаачиларимиз учун ишлаб чиқилган янги қурол орқали буни бартараф этиш мумкин.

Тўфон юк машинаси шассисига ўрнатилган ўзиюрар артиллерия тизими бўлиб, НАТО стандартидаги ўқ-дорилар, яъни 155 мм калибрли снарядларни қўллайди. Бу ўзбек ҳарбий саноатини янги даражага олиб чиқади.

Мазкур тизим нишонларни белгилашда Глобал Positionинг System (GPS) ва Инертиал Навигатион System (ИНС) тизимларининг комбинациясидан фойдаланади. 

Тўфон стандарт ва реактив снарядларни қўллаши мумкин. Бу унга 50 километр масофадаги нишонларни зарарсизлантириш имконини беради. Солиштириш учун, Тўфоннинг русча аналоги Малваъда бу кўрсаткич 29 километр.

Миллий тизимимизнинг яна бир афзаллиги у снарядларни ўзи билан бирга олиб юради. Бу қуролни жанговар шай ҳолатга келтириш вақтини қисқартиради. Тўфон дақиқасига етти мартагача ўт очиши мумкин.

Тўфон артиллерия тизими бўлгани учун олд жабҳада жанг қилмагани билан, унинг 4-6 кишилик экипажи хавфсизлигини таъминлаш масаласи эътибордан четда қолмади. Бунинг учун улар жойлашган бошқарув кабинаси НАТО стандартлари даражасида зирҳланган.

Мазкур тизимни 335 от кучига эга двигатель ҳаракатлантиради. У максимал тезлигини 100 км/соатгача етказиши мумкин. Қурол ва зирҳли кабина ҳисобига қурол вазни 27 тоннагача боради.

Мудофаа вазлирги ҳузуридаги Мудофаа саноати эгантлиги давлат корхоналари ҳамда хусусий компанияларни кластер асосида бирлаштириб, ишлаб чиқаришнинг бутун бир занжирини йўлга қўйди. Бу орқали каталогни мунтазам кенгайтириб бориш билан бир қаторда, НАТО стандартидаги илғор тизимлар ишлаб чиқишга ҳам муваффақ бўлинди.

Ўзбекистон ҳарбий соҳада ташқи таъминотчиларга боғлиқлигини камайтириб, ўз аскарларини ўзи қуроллантиряпти. Бу мамлакат хавфсизлиги, унинг халқи осойишталиги учун фавқулодда муҳим, шунингдек қувонарли ҳолат. Мазкур соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳар бир ўзбекистонлик қалбида фахр ва ватанпарварлик туйғусини уйғотмаслиги мумкин эмас.