Ҳаяо Миязаки мультфильмлари бутун дунёда севиб томоша қилинади. Унинг ижоди нафақат аниме мухлисларига, балки орзу қилишни ва мўжизага ишонишни ҳали унутмаганларга ҳам яқин ва севимли. Миязаки ҳикоялари кўпинча оддий, аммо уларнинг ҳар бирида ўйлаш ва ўрганиш керак бўлган нарсалар бор.
Инсоният табиатга ғамхўрлик қилишга масъул
Миязаки ўзининг биринчи асарларидаёқ ушбу мавзуга мурожаат қилди. “Шамол водийсидан келган Навсикая” мультфильми дунёси экологик фалокат ёқасида, лекин одамлар сайёрани ҳам, ўзларини ҳам йўқ қилишларини пайқамай, бир-бири билан уришишда давом этмоқда.
Режиссёр табиатни асраш бир лаҳзалик ташвишлардан кўра муҳимроқ эканлигини қайта-қайта таъкидлайди.
“Шамоллар водийсидан келган Навсикая”
Япония, 1984 йил.
Илмий фантастика, фантастика, драма.
Давомийлиги: 117 дақиқа.
IMDb: 8.0.
Инсоният сайёрани экологик фалокатга олиб келганидан сўнг, Ер заҳарли ўрмонлар ва улкан ҳашаротлар билан тўлган. Улар билан фақат Шамоллар водийсининг меросхўри Навсикая мулоқот қилиши мумкин. Аммо тез орада ҳокимиятни эгалламоқчи бўлган қўшни мамлакатлар ўртасида можаро бошланади.
Хаёлий дунёнинг прототипи сифатида машҳур Минамата кўрфази олинади. У ерга кўп йиллар давомида ноорганик симоб тўкилган, бу эса яқин атрофда яшовчи одамларнинг оммавий заҳарланишига сабаб бўлган.
“Малика Мононоке”
Япония, 1997 йил.
Фантазия, саргузашт, драма.
Давомийлиги: 134 дақиқа.
IMDb: 8.3.
Ёш шаҳзода Аситака тавқи лаънатга учраган тўнғизни ўлдиради ва ўзи лаънатга учрайди. Лаънатдан қутулиш учун у хавфли саёҳатга чиқади. Аситака беихтиёр инсон ва табиат ўртасидаги қарама-қаршилик иштирокчисига айланади: Темир шаҳарлик Эбоси хоним қадимий ўрмонни кесиб ташлаяпти, ҳайвонлар ва ўрмон руҳлари ҳатто жонлари эвазига уни тўхтатишга ҳаракат қилмоқда.
Эбоси хоним тимсолида Миязаки пул учун табиатни қурбон қилишга тайёр бўлган типик тадбиркорни гавдалантирган. Аниме бош қаҳрамони тинчликпарвар бўлиб, табиат билан тинч-тотув яшашга чақиради, гарчи ўзи оғир касал бўлса ҳам.
Мўжизалар ҳар доим яқин жойда эканлигига ишониш керак
Миязакини ҳақиқий эртакчи деб аташлари бежиз эмас, чунки у кўпинча кундалик ҳаётга хаёлотни қўшади. Муаллиф мўжизаларга ишонишга ундайди, чунки атрофимизда номаълум нарсалар кўп. Энг муҳими, янги нарсаларни кашф қилишдан қўрқмаслик керак.
“Менинг қўшним Тоторо”
Япония, 1988 йил.
Фантазия, саргузашт.
Давомийлиги: 86 дақиқа.
IMDb: 8.1.
Опа-сингиллар Сацуки ва Мей отаси билан қишлоққа кўчиб келади. Тез орада улар ўрмон руҳи Тоторо ва унинг кичик ёрдамчилари билан учрашади. Тоторо — улкан, аммо жуда меҳрибон жонивор. У қизлар билан тезда тил топишади, уларни ўрмон бўйлаб саёҳат қилдиради, кейин эса касал онасини кўриб келишга ёрдам беради.
Ушбу мультфильмда ҳам табиат мавзуси кўтарилади. Тоторо ўрмонни ҳимоя қилади ва ғазабланганда жуда қўрқинчли кўринади. Лекин барибир ҳикоя кўпроқ оддий ва меҳрибон эртакни эслатади. Қаҳрамонларнинг отаси ҳам ўрмон руҳларига катта ҳурмат билан муносабатда бўлади, шунинг учун нафақат болалар, балки катталар ҳам мўжизаларга ишонади.
Катта бўлиш ҳар доим ҳам исённи англатмайди
Миязаки кўпинча оилавий муносабатлар ва анъаналарга риоя қилиш ва ҳаётда ўз йўлини танлаш ўртасидаги мувозанат ҳақида гапиради. Кўпгина муаллифлардан фарқли ўлароқ, у ўсиб бораётган ёшларни кекса авлодга қарши исён сифатида кўрсатишга ҳаракат қилади.
“Кики — элтув хизмати”
Япония, 1989 йил.
Фантазия, комедия, саргузашт.
Давомийлиги: 103 дақиқа.
IMDb: 7.8.
Кики олим ва жодугар оиласида ўсади. Қадимий анъанага кўра, қиз 13 ёшида битта ҳам жодугар бўлмаган бошқа шаҳарга бориши ва ёлғиз яшаши керак. Кики ўз бизнесини очишга қарор қилади — учар супургида тезкор етказиб бериш хизматини очади.
Қизиғи шундаки, қиз оилавий анъаналарга амал қилади, гарчи уларга замонавий элементларни қўшишдан қўрқмаса ҳам. Масалан, жодугарлардек қора кўйлак кияди, лекин айни пайтда сочларига қизил лента тақади.
“Руҳлар олами”
Япония, 2001 йил.
Фантазия, саргузашт.
Давомийлиги: 125 дақиқа.
IMDb: 8.6.
Тихиро оиласи билан янги уйларини кўришга келганда онаси ва дадаси адашиб, кимсасиз шаҳарга келиб қолади. У ердаги тансиқ овқатларни еган ота-онаси чўчқага айланади ва қизи билан бирга сеҳргар Юбаба томонидан бошқариладиган сеҳрли дунёга тушиб қолади. Энди Тихиро уларни афсундан қутқариши керак.
Қаҳрамон тўсатдан мустақил бўлишга мажбур, чунки воқеалар жуда тез содир бўлади. Қиз ота-онасини нормал ҳаётга қайтариш учун қўлидан келган ҳамма ишни қилади.
Урушдан ёмонроқ нарса йўқ
Ҳаяо Миязаки — тинчликпарвар ижодкор. У Япония ҳукуматини Иккинчи жаҳон урушидаги иштироки учун жавобгарликни ўз зиммасига олишга чақирган ва кейинроқ АҚШ Ироқни бомбардимон қилгани учун “Оскар” мукофотини топшириш маросимига боришдан бош тортган. У ўз асарларида уруш ҳатто яхши одамларни даҳшатли ишлар қилишга мажбур қилишини кўрсатишга ҳаракат қилади.
“Порко Россо”
Япония, 1992 йил.
Фантазия, мелодрама, саргузашт.
Давомийлиги: 94 дақиқа.
IMDb: 7.7.
Биринчи жаҳон уруши фахрийси Марко Паготт одамлардан шунчалик кўнгли қолган эдики, ёлғизликда яшашни афзал кўради. У учувчи бўлиб ишлайди, ҳаво қароқчиларини тижорат самолётларидан ҳимоя қилади. Жиноятчилар тажрибали учувчини енга олмаслигини тушунади ва Порко Россони йўқ қилиши учун америкалик учувчи Ало Свинни ёллашади.
Бу мультфильм устида иш Югославияда уруш бошланган бир пайтда кетаётган эди. Бу Миязакини ғазаб ва тажовузкорликни кўрсатиб, сюжетни ғамгинроқ қилишга мажбур қилади. Мультфильмнинг охирида эса одамларни фақат меҳр-муҳаббат қутқара олишига ишора бор.
“Ҳаулнинг юрар минораси”
Япония, 2004 йил.
Фантазия, мелодрама, саргузашт.
Давомийлиги: 119 дақиқа.
IMDb: 8.2.
Шляпа тикувчи Софи келишган сеҳргар йигит Ҳоулни севиб қолади. Аммо муаммо шундаки, ёвуз Жодугар қизни кампирга айлантириб қўйган. Кутилмаганда Софи севгилисининг ҳаракатланадиган қалъасида фаррош бўлиб ишлайди.
Бир қарашда, бу шунчаки эртак. Аммо бу воқеалар уруш бўлаётган дунёда содир бўлиши бежиз эмас. Муаллиф қисман бош қаҳрамонлар ва улар атрофидаги дунё ўртасида мулоқот қийинчиликлари ва параллелликларни келтириб чиқаради, бу ерда одамлар ҳам бир-бирини тушунишни хоҳламайди, бу эса даҳшатли урушларни келтириб чиқаради.
“Бола ва қарқара”
Япония, 2023 йил.
Фантазия, драма, саргузашт.
Давомийлиги: 124 дақиқа.
IMDb: 7.6.
Маҳитонинг онаси Токиодаги портлаш пайтида вафот этган. Боланинг отаси хотинининг синглиси — Нацукога уйланади ва ўғли билан қишлоққа кўчиб ўтади. Маҳито аввалига ўгай онаси билан яхши муносабатда бўлмайди. Аммо бир куни Нацуко ғойиб бўлади. Болакай уни қутқариши ва, эҳтимол, онасини топиш учун сеҳрли мамлакатга бориши керак.
“Шамол кучаймоқда” фильмидан 10 йил ўтгач, Миязаки яна бир фантастик ҳикоя билан анимацияга қайтди. “Бола ва қарқара” сюжети асосан автобиографикдир. Ҳаяо Миязаки Иккинчи жаҳон уруши пайтида туғилган ва унинг отаси самолёт қисмлари ишлаб чиқарадиган заводда ишлаган.
Ушбу мультфильм асосан яқин инсонлар ўлимидан кейин қайғуни қандай қилиб енгишга бағишланган. Айнан уруш туфайли мультфильм қаҳрамони ҳам йўқотишларга дуч келади ва бунга кўника олмайди.
Изоҳ (0)