• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12413.79
    • RUB154.86
    • EUR14468.27
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +29°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Кўп қутбли дунёда ШҲТнинг ўрни ва Туркманистоннинг энергетика дипломатияси: Афғонистон иқтисодиётини ўзгартириш учун етарлими?

    Нафақат аҳолиси, балки ялпи ички маҳсулоти энг юқори бўлган баъзи мамлакатларни қамраб олган Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотининг (ШҲТ) Остонада бўлиб ўтган йиллик саммити кўплаб янгиликларга бой бўлди.

    Саммитда Евросиё иқтисодиётини бир неча қиррада қайта шакллантириш мақсадида баъзи мунозаралар ўтказилди, бу йўналишдан бири эса энергетика соҳасини ўз ичига қамраб олди. Аниқроғи, саммит доирасида Туркманистон Халқлар кенгаши раиси Гурбангули Бердимуҳамедов Афғонистон билан энергетика соҳасида ҳамкорликнинг аҳамиятини қайта-қайта таъкидлаб, Туркманистон ташкилот олдидаги барча мажбуриятларини бажараётгани ва энергетика хавфсизлигини кенгайтиришда ўз вазифасини бажаришда кафилликни тўлиқ ўз зиммасига олишини айтиб ўтди.

    Бу тизим одатда Туркманистон—Афғонистон—Покистон—Ҳиндистон (ТAПИ) қувури билан боғлиқ бўлса-да, бу сафарги муҳокамада Афғонистонга фойда келтириши мумкин бўлган энергетика лойиҳаларига кўпроқ эътибор қаратилди. Ашхобод эса ўз экспортини кенгайтириш, янги бозорларга киришга интилаётган бир вақтда бу ҳолат иқтисодиёти ва жамиятини тиклашга уринаётган Афғонистон учун ажойиб имконият бўлиши мумкин. Бироқ асосий савол бу — икки томонлама ҳамкорлик учун геоиқтисодий нуқтайи назардан қандай ишлар қилиниши кераклигида.

    Нега янги экспорт бозорларига интилиш керак?

    Юқорида қайд этилганидек, Туркманистон ўтган йиллар давомида дунёдаги энг йирик газ захираларига эга давлат сифатидаги мавқейидан фойдаланган ҳолда Марказий Осиё ва ундан ташқарида ҳам “энергия хавфсизлиги кафили” ролини ўз зиммасига олиб келмоқда. Европа Иттифоқи каби бозорларга кириш йўлида молиявий ресурслардан фойдаланиш имконияти йўқлиги, шунингдек, Жанубий Кавказ ва Эрондаги ноқулай геосиёсий муҳит туфайли ҳозирча тўлиқ муваффақият қозона олмаган. Жанубий жабҳада ТAПИ қувур линияси ҳам худди шундай тўсиқларга дуч келди, натижасида Туркманистон газ савдоси масалаларида Хитой билан деярли эксклюзив муносабатларга олиб келди.

    Туркманистон—Афғонистон динамикаси

    Мамлакатнинг жанубий чегараси, юқорида келтирилган сабабларга қарамай, муваффақиятли экспорт бозори имкониятига эга бўлган мамлакат учун эшик бўлиб хизмат қилади.

    Икки мамлакат ўртасидаги савдо ҳажми 2011 йилдаги 40 миллион доллардан 2023 йилда қарийб 500 миллион долларга ошган бўлиб, йиллик ўсиш миқдори 30 фоизга яқин. Асосий савдо маҳсулотлари Ашхободдан нефть бўлса, Кобулда эса Туркманистонга экспорт қилинадиган кичик ҳажмдаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари устунлик қилади. Бу рақамлар Афғонистонни Туркманистоннинг кичик бўлса ҳам ҳамкорига айлантиради ва бу ҳамкорлик ривожланиш учун кенг имкониятлар яратади.

    Ҳозирда 40 миллиондан ортиқ аҳолиси бўлган Жанубий Осиё давлати “Толибон” режимининг қўлга олиниши сабабли кўплаб давлатлар томонидан жаҳон ҳамжамиятидан ажратилганлиги жамиятдан ташқари давлат иқтисодиётида ҳам ўз аксини топди. Иқтисодий нуқтайи назардан, бу демографик ўсиш ишсизлик ва ижтимоий тартибсизликларга олиб келадиган турғун иқтисодиётга замин бўлади.

    Шунга ўхшаш ҳолатларда инфратузилмага киритилган инвестициялар ривожланишнинг яхши акселератори эканлигини исботлади ва бу эса ривожланишга ундовчи мустаҳкам макроиқтисодий циклни яратади. Туркманистон бу ҳамкорликни, икки йўл билан таъминлаши мумкин.

    CASА-1000 энергия узатиш харитаси
    Фото: CASА-1000

    Электр энергияси дипломатияси

    Биринчисига Туркманистоннинг электр энергияси дипломатияси киради. Ашхобод ўз экспортини кенгайтириш учун етарлича электр қуввати ишлаб чиқарадиган станциялар қурмоқда. Бунга Мери-Аҳалдаги 1574 МВт қувватга эга буғ-газ электр станцияси ва Болқон минтақасида қурилаётган комбинацион электр станцияси мисол бўлади. Икки давлат ўзаро алоқалар жабҳасида, жумладан, Туркманистоннинг Ёлотан ва Афғонистоннинг Серҳатобод шаҳарлари ўртасидаги 220 кВ линияни ўз ичига олган линия мавжуд, шунга қарамай, уларнинг алоқаларини яна ҳам кенгайтириш мумкин. ТAПИ ва CASА-1000 қўшимча қувватни таъминловчи икки улкан лойиҳадир. Бу борада иккита асосий масала бор.

    Биринчиси молиявий муаммолар. Туркманистоннинг кенгайтирилган электр фаолияти ишлари ҳозирда унинг ғарбий қисмида амалга оширилмоқда, шу сабабдан ўзаро ҳамкорлик қимматроқ бўлиши кутилмоқда.

    Иккинчиси, ўзаро алоқа ҳали Толибон режимини тан олмаган ҳамкорлар томонидан амалга оширилиши кутилаётган лойиҳаларга таянади. CASА-1000 ОТБ ва Жаҳон банки томонидан ишлаб чиқилган лойиҳа бўлса, ТAПИ эса ОТБ ҳам ҳисса қўшадиган лойиҳадир. Ҳар иккисининг кўп томонлама молия институтлари таркибига Кобулдаги мавжуд режимни қўллаб-қувватламайдиган ҳамкорлар киради, шунинг учун иккала лойиҳа инвесторлари ишларнинг қайта тикланишига эътироз билдирилиши мумкин.

    Ниҳоят электр энергияси мамлакат иқтисодиётида чекланган ролга эга, чунки электр энергияси инфратузилма соҳасини қўллаб-қувватлайдиган, мамлакат ривожига ҳисса қўшиши мумкин бўлган саноатни тўлиқ қамраб ола олмайди.

    Газ дипломатияси

    Яна бир ечим Афғонистон ва Туркманистон ўртасидаги тўғридан-тўғри газ савдосини ва Афғонистонда саноат, электр энергияси ишлаб чиқариш инфратузилмасини ривожлантиришни ўз ичига олади. Бу лойиҳа агар Кобулда пухта саноат сиёсати олиб борилса, мамлакат тараққиётига туртки бўлиши мумкин. Бу буюк мақсадли лойиҳа бўлиб, уни амалга ошириш транспорт инфратузилмасини якунлаш, электр станциялари ва оғир саноат билан боғлиқ инфратузилмаларни қуриш учун ўнлаб миллиардлаб маблағларни талаб қилади.

    Шу билан бирга, бу борада ҳеч қандай кўп тармоқли банк билан алоқалар ўрнатилмаган. Демак, лойиҳа Хитой етакчилигидаги ШҲТ проектига айланиши мумкин. Жумладан юқорида қайд этилган минтақавий блокнинг биринчи молиялаштириш лойиҳасига айланиши ва хавфсизлик даражасидан ташқари фаоллашган ҳамкорликнинг бошланғич нуқтаси бўлиш потенциалига эга бўлиб, ўзини CAREC’нинг янада каттароқ, кучлироқ ва мувофиқлаштирилган версиясига айлантиради. Бу ҳақида фикр юритар эканмиз, кейинги ечим топилиши керак бўлган муаммо ШҲТ аъзолари томонидан Толибон режимининг ҳозирги ҳолатига муносабати, уларнинг қарашлари қандайлиги ва бу мавзуда қандай мувофиқлаштирилган ҳаракатлар амалга оширилиши бўлади? Ушбу саволга жавоб бериш эса ҳар томонлама машаққатли таҳлилни талаб қилади.

    Умуман олганда, Беларуснинг ШҲТга киритилиши ШҲТнинг Остона саммитидаги энг муҳим воқеаларидан бири бўлди, бироқ энергетика соҳасида олиб борилган музокаралар Марказий Осиё ва Афғонистонга кучли таъсир кўрсатиши мумкин. Туркманистон ва Афғонистон ўртасидаги музокара, икки томонлама ҳамкорлик ва Афғонистонга қаратилган лойиҳаларга йўл очиш Кобулни иқтисодий турғунлик чуқуридан олиб чиқа оладиган стратегия бўлиши мумкин. Шунга қарамай, молиявий жиҳатлардан ташқари, ШҲТнинг барча иқтисодиётларда ривожланишни қўллаб-қувватлаш мақсадида тўлиқ потенциалини рўёбга чиқаришга тўсқинлик қилиши мумкин бўлган сиёсий эътироф масалалари ҳамон мавжуд.

    Муаллиф: Димитрис Симеонидис

    19.07.2024, 20:25   Изоҳ (0)   5834
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Трамп халқни яқинлашаётган ҳалокатдан “фақат ўзи қутқара олишини” маълум қилди

    19.07.2024, 20:15

    Исроил Ғазода ўт очишни тўхтатиш бўйича музокараларда қатнашмади — Politico  

    19.07.2024, 19:50

    WP: Обама Байденнинг сайловдаги имкониятлари пасайган деб ҳисобламоқда 

    19.07.2024, 17:43

    Трамп Россия АҚШнинг Афғонистондаги мағлубиятини кўриб, уруш бошлаганини айтди

    19.07.2024, 17:20

    Шольц Зеленскийнинг Украинага учирилган ракеталарни уриб тушириш бўйича илтимосини рад этди

    19.07.2024, 16:25

    Сингапур соҳиллари яқинида икки йирик нефть танкери тўқнашиб, ёниб кетди

    19.07.2024, 16:05
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    HONOR талабаларни қўллаб-қувватловчи акцияни эълон қилди 


    Accor Тошкентда Swissôtel Tashkent очилишини нишонламоқда, швейсария услубидаги ҳашшаматни Ўзбекистон пойтахтига олиб келмоқда


    HAVAL Ўзбекистонда янги моделларни намойиш этди: HAVAL H6 Facelift ва HAVAL H9 тақдимот кечаси


    Mobiuz Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятларида 5G нинг янги имкониятларини очмоқда


    BI Group Ўзбекистонда турар жой биносининг зилзилабардошлигини очиқ синовдан муваффақиятли ўтказди


    “Трастбанк” кичик бизнесни ривожлантириш учун 1 млрд сўмгача кредит таклиф этади


    Kapitalbank ва Корпоратив спорт ассоциацияси ҳамкорлик меморандумини имзолади


    UZTELECOM симли интернетни модернизация қилмоқда: абонентлар GPON ва FTTx орқали 100 Мбит/с дан юқори тезликка эга бўладилар


    “Бизнесни ривожлантириш банки” 1 трлн 273 млрд сўмлик ипотека кредити ажратди


    Келажак – бугунги қилган ҳаракатингиз самарасидир. Ўзингизга ишонч эса ҳар қандай ютуғингизнинг бошланиши 


    Pepsi Taste Challengе 2025: Pepsi яна олдинда — Ўзбекистонда 59,28% овозга сазовор бўлди  


    Imzo Glass маҳсулотлари Буюк Британияга экспортга юборилди


    Smart Business Ўзбекистонда UZCARD ва Humo карталарини қабул қилиш учун ягона ечимни тақдим этади 


    Uzbekistan Airways билан Истанбулга фойдали парвоз қилинг!


    Universalbank ўзини ўзи банд қилган фуқаролар учун янги “Микрокредит 300 ”ни ишга туширди 

     

    Тавсия этамиз

    Ислом Каримовнинг собиқ матбуот котиби “Отамдан қолган далалар” фильми тақиқланиш сабабини ошкор қилди 

    21 август, 11:58

    Туркияда оёқ суякларини синдириб, бўйни ўстириш операцияси оммалашмоқда (фото)

    21 август, 11:52

    Ҳисоб палатаси нега ҳисобдор эмас?

    20 август, 19:50

    АҚШ президенти 6 та урушни тўхтатганини даъво қилди. Аслидачи?

    20 август, 11:05
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Канада АҚШ товарларига жавоб божларини бекор қилади

    Дунё | 22 август, 22:20

    Илон Маск Марк Цукерберг билан OpenAI’ни сотиб олишни муҳокама қилгани маълум бўлди

    Дунё | 22 август, 22:10

    Гурбангули Бердимуҳамедов Шавкат Мирзиёевга туя ва бўталоқ совға қилди

    Ўзбекистон | 22 август, 21:51

    2,6 млрд сўмлик товар кодларини ўзгартириб, божхона тўловидан қочмоқчи бўлганлар аниқланди

    Ўзбекистон | 22 август, 21:48

    Қашқадарёдан Тошкентга олиб кетилаётган 600 кг яроқсиз гўшт савдога чиқишининг олди олинди

    Ўзбекистон | 22 август, 21:30

    Трамп Байденни Украинага Россияга жавоб беришга имкон бермагани учун танқид қилди

    Дунё | 22 август, 21:15

    Ўзбекистонда янги ўқув йили бошланиш санаси маълум бўлди

    Ўзбекистон | 22 август, 21:06

    Самарқандда тез ёрдамга йўл бермаган Spark ҳайдовчиси жавобгарликка тортилди

    Ўзбекистон | 22 август, 21:00

    Тахтда олиб юрилган мурда: “Муҳташам юз йил”да султон Сулаймоннинг ўлими ҳақидаги даҳшатли ҳақиқат тушириб қолдирилган 

    Кино | 22 август, 20:49

    АҚШ разведкасида Россия бўйича ишловчи 36 нафар ходим махфий маълумотларга кириш ҳуқуқидан маҳрум қилинди

    Дунё | 22 август, 20:40
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.