Ўзбекистоннинг ташқи қарзи яқин беш йил ичида қарийб 10 фоизга қисқариши кутилмоқда. Бу ҳақда Халқаро валюта фонди хабар берган. Бу прогноз Ўзбекистон ҳукуматининг фискал интизомни сақлаш ва давлат қарзини оқилона бошқариш бўйича олиб бораётган саъй-ҳаракатлари фонида эълон қилинган.
ХВФ таҳлилига кўра, 2023 йил охирида ялпи ички маҳсулотнинг 60 фоизини ташкил этган мамлакатнинг умумий ташқи қарзи 2029 йилга бориб ЯИМнинг 51 фоизигача камайиши кутилмоқда. Худди шу тарзда, 2023 йил охирида ялпи ички маҳсулотнинг 34 фоизини ташкил этган, давлат томонидан кафолатланган ташқи қарз ҳам 2029 йилга келиб ЯИМнинг 27 фоизигача пасайиши кутилмоқда.
Ушбу ижобий статистикага бир қанча омиллар ҳисса қўшган. Ўзбекистон ҳукумати бюджет тақчиллиги ва янги қарзлар бўйича йиллик лимитларни жорий қилиб, бюджет тақчиллигини ялпи ички маҳсулотнинг 3 фоизи миқдорида чеклашни мақсад қилган. Бундан ташқари, 2023 йилда қабул қилинган давлат қарзи тўғрисидаги қонун давлат кафолатидаги қарзларни ЯИМнинг 60 фоизигача чеклайди, агар у ЯИМнинг 50 фоизига этса, қарзни камайтириш бўйича таклифларни тақдим этади.
ХВФнинг “Ташқи қарз барқарорлиги асослари” протоколи маълумотлари шуни кўрсатадики, 2024 йилдан 2029 йилгача ташқи қарзнинг прогноз қилинаётган ўзгариши турли омиллар, жумладан, соф ташқи қарзлар қисқариши ва фискал бошқарувни такомиллаштириш билан боғлиқ. Фоизсиз жорий ҳисоб тақчиллиги ва соф тўғридан тўғри хорижий инвестициялардаги ўзгаришлар каби аниқланган соф қарзни яратувчи оқимлар бу пасайишга ҳисса қўшиши кутилмоқда.
Асосий диққатга сазовор маълумотлар:
Ташқи қарз прогнозлари:
Номинал ташқи қарз 2023 йилдаги ЯИМнинг 60,0 фоизидан 2044 йилга келиб ЯИМнинг 50,4 фоизигача камайиши кутилмоқда.
Давлат кафолатлаган ташқи қарзи 2023 йилдаги ЯИМнинг 33,4 фоизидан 2044 йилга келиб ЯИМнинг 24,1 фоизигача қисқариши кутилмоқда.
Қарз барқарорлиги кўрсаткичлари:
Кафолатланган ташқи қарзнинг ялпи ички маҳсулотга нисбати жорий қиймати 2023 йилдаги 39,1 фоиздан 2044 йилга келиб 22,0 фоизгача пасайиши прогноз қилинмоқда.
Ташқи қарзнинг экспортга нисбати 2023 йилдаги 14,8 фоиздан 2044 йилга келиб 10,3 фоизга камайиши прогноз қилинмоқда.
Давлат кафолатлаган қарзнинг миллий даромадга нисбати 2023 йилдаги 9,4% дан 2044 йилга келиб 8,7% гача камайиши кутилмоқда.
ХВЖ Ўзбекистон ташқи қарзининг таркиби унинг иқтисодий зарбаларга заифлигини камайтиради, деб таъкидлайди. Қарзнинг катта қисми расмий кредиторларга узоқ муддатларда ва паст фоиз ставкаларида тўланади, бу эса қарз муаммоси хавфини камайтиради. Ҳисоботда айтилишича, “Ўзбекистоннинг давлат кафолатидаги ташқи қарзининг ҳозирги ҳолати ўртача даражада ва яқин истиқболда пасайиш прогноз қилинмоқда. Ўзбекистон нисбатан юқори халқаро захираларга эга ва қарзларнинг катта қисми расмий кредиторлар томонидан узоқ муддатларда ва паст фоиз ставкаларида тақдим этилади".
Ижобий прогнозларга қарамай, ХВЖ потенциал хавфлар ҳақида огоҳлантирмоқда. Шартли мажбуриятларнинг амалга оширилиши, экспортнинг пасайиши ва бозор ўзгаришлари қарз барқарорлигига таъсир қилиши мумкин. Ушбу хатарларни бартараф этиш учун ҳукумат жами қарзларининг йиллик чегараларини белгилаган ва давлат-хусусий шериклик бирлашмалари ҳамда давлат корхоналарининг шартли мажбуриятларини чеклаш чораларини татбиқ қилган.
Ўзбекистон ҳукумати қарздорликнинг ўртача даражасини сақлаб қолиш тарафдори эканини билдирган. Ҳисоботда Ўзбекистон расмийларига иқтибос келтирилиб, “Ҳукуматнинг ўрта муддатли бюджет тақчиллигини ЯИМнинг 3 фоизи даражасида камайтириш ва сақлаб қолиш мақсади кафолатланган ташқи қарзларнинг ЯИМдаги улушини пасайтириш йўлига ишора қилади”, дейилади.
Ҳисоботда, шунингдек, Ўзбекистоннинг барқарор иқтисодий ўсиши прогноз қилинмоқда, реал ЯИМ ўсиши узоқ муддат давомида ҳар йили ўртача 5,5 фоизни ташкил этиши кутилмоқда. Ушбу ўсиш мамлакатнинг фискал консолидацияга қаратилган саъй-ҳаракатларини қўллаб-қувватлайди ва қарзнинг ЯИМга нисбатини камайтиришга ёрдам беради.
Хулоса қилиб айтганда, Халқаро валюта фонди прогнозлари Ўзбекистоннинг ташқи қарзи билан боғлиқ вазиятнинг истиқболли образини кўрсатади, бундай образга эса бюджетни оқилона бошқариш ва таркибий ўзгаришлар сабаб бўлади. Молиявий интизомни сақлаш ва давлат ва ташқи қарзларни бошқаришга доимий эътибор қаратилиши ушбу ижобий траекторияни сақлаб қолиш учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлади.
Изоҳ (0)