Ўзбекистонда автомобилларнинг фундаментал ва бозор нархлари ўртасидаги тафовут сақланиб қолмоқда. Хусусан, 2023 йилда асл нарх билан бозор қийматидаги тафовут 7 фоиз бўлган.
Марказий банк 2023 йил учун молиявий барқарорлик шарҳини эълон қилди. Таҳлилга кўра, ўтган йили республикада автомобиллар асл нархидан юқори баҳода сотилишдан тўхтамаган.
Йил давомида оммабоп автомобилларга қўшимча шартномалар очилиши ва айрим машиналар учун божлар камайтирилиши бозордаги юқори талаб шароитида таклиф ҳажми ортишига сабаб бўлди.
“Таклиф сезиларли ўсиши ҳисобига автомобилларнинг фундаментал ва бозор нархлари ўртасидаги тафовут қисқариб, 7 фоизни ташкил этди”, — дея қайд этилган шарҳда.
Ўтган йилда автокредитлар фоиз ставкалари ошиб, ўртача 24 фоизга етган. Ушбу даврда автокредитларнинг ўртача тортилган сўндириш муддати 4,3 йил бўлиб, 2022 йилнинг мос даврига нисбатан ярим йилга юқорироқ шаклланган. Автокредитлар бўйича ўртача кредит ставкасининг ортишига қарамай, кредит муддатининг узайиши аҳолининг автомобиль харид қилиш қобилиятига ижобий таъсир кўрсатган.
Ҳисобот даврида автомобиллар бозорида Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган автомобиллар таклифи сезиларли ўсган. 2023 йил давомида республикада 396 мингта енгил автомобиль (махсус енгил автомобиллардан ташқари) ишлаб чиқарилган (2022 йилдагидан 26 фоиз кўп). Бунда, мамлакатда енгил автомобиль ишлаб чиқариш корхоналари сонининг ортиши ҳам қўшимча таклиф яратилишига ижобий ҳисса қўшган.
Ўз навбатида, енгил автомобиллар импорти сонининг сезиларли ўсиши ички талабни қисман қондиришга хизмат қилган. Ишлаб чиқарилганига бир йилдан ошмаган янги енгил автомобиль воситаларини олиб киришда божхона божларининг камайтирилиши автомобиллар импорти ҳажмининг сезиларли ортишига олиб келган. Хусусан, 2023 йилда мамлакатга 73 мингта енгил автомобиль (2022 йилдагидан 2,4 баробарга кўп) импорт қилинди.
“Мамлакатда мавжуд енгил автомобиллар сонида кузатилаётган юқори ўсиш тенденциясига қарамай, аҳолининг енгил автомобиллар билан таъминланганлик ҳолати нисбатан паст даражани кўрсатмоқда. Хусусан, 2023 йил якунига кўра, Ўзбекистонда мавжуд енгил автомобиллар сонида йиллик 11 фоиз ўсиш кузатилган. 2024 йил 1 январь ҳолатига республикада ҳар 1000 нафар доимий аҳолига 103 та енгил автомобиль тўғри келиб, 2023 йил бошига нисбатан 8 тага ортган. Мамлакатда ҳар 1000 кишига тўғри келадиган енгил автомобиллар сони сезиларли даражада орца-да, кўрсаткич Марказий Осиё ва бошқа давлатлар орасида нисбатан паст шаклланмоқда”, — дейилади таҳлилда.
Марказий банк шарҳига кўра, автомобиль бозорида юзага келиши мумкин бўлган хатарларнинг банк тизими молиявий барқарорлигига таъсири сақланиб қолмоқда.
“2023 йилда автокредитлар қолдиғининг жадал суръатларда ўсиб бориши, автомобиль бозорида нархларнинг кескин арзонлашиши банкларда кредит йўқотишларининг юзага келиши мумкинлигидан далолат беради. Шунингдек, банк тизими жами активларида юқори улушга эга банкларнинг кредит портфелида автокредитлар улушининг ортаётгани, автомобиллар бозорида содир бўлиши мумкин ноаниқликлар туфайли банк тизимида хатар юзага келиш эҳтимолини оширади”, — дейилади шарҳда.
Хулоса қилинишича, автомобиллар бозоридаги хатарларнинг банк тизимига салбий таъсирини камайтириш мақсадида тегишли макропруденсиал чоралар кўрилган. Бу эса, автомобиль нархларининг кескин пасайиши шароитида автокредитлар бўйича йўқотишларни захира билан таъминлаш имконини беради.
Изоҳ (0)