Қозоғистонлик иқтисодчи, Ulagat Consulting Group компанияси директори Марат Кайрленов ўзининг таҳлилий мақоласида 2037 йилга бориб Ўзбекистон ялпи ички маҳсулот бўйича Қозоғистондан ўтиб кетиши мумкинлигини айтиб ўтди.
“2023 йилда қайта ишланмаган нефть Қозоғистоннинг асосий экспорт маҳсулоти бўлиб қолди, бу республика ялпи ички маҳсулотининг (ЯИМ) 42,3 миллиард долларини ёки 53,8 фоизини ташкил этди.
Хусусий прогнозга кўра, Ўзбекистон 2037 йилга бориб ялпи ички маҳсулот бўйича қўшнисини ортда қолдириши мумкин. Бу Қозоғистоннинг хом ашё иқтисодиётида давом этаётган технологик кечикиш билан боғлиқ.
Биз асосан хом ашё мамлакати бўлиб қоламиз; бироқ ЯИМ таркибида қишлоқ хўжалиги атиги 4 фоиз, саноат 36 фоиз, хизматлар 56 фоизни ташкил этади”, — деди Кайрленов “kapital.kz” нашрига ёзган мақоласида.
Шунингдек, у иқтисодий йўналишни ўзгартириш вақт талаб этишини, бошқа давлатлар ислоҳотлар давридаги каби хом ашё сектори имкониятларидан фаол фойдаланишни таъкидлади.
“Асосий масала — миллий бойликни тенг тақсимлаш. Фуқароларнинг иш ҳақини ошириш бўйича ер қазилмалари билан шуғулланувчи йирик компаниялар билан тузилган шартномаларни қайта кўриб чиқиш муҳим. 2023 йилда Қозоғистон ялпи ички маҳсулоти 119 триллион тенгега (266,2 миллиард доллар) етди, бунинг бор-йўғи 31 фоизи иш ҳақига йўналтирилди. Бу сиёсатни тузатиш зарурлигини кўрсатади”, — дея қўшимча қилди Кайрленов.
Иқтисодиётни диверсификация қилиш ҳақида гапирар экан, иқтисодчи нодир металларни қазиб олишда янги технологиялар, масалан, юқори навли никелни тилга олди.
“Мамлакатимиз турли фойдали қазилмаларга бой ва биз уларни қазиб олишни фаол ривожлантиришимиз керак, —дейди у. Бироқ нефтга қарамлик муаммолигича қолмоқда. Нефть нархи жуда муҳим ва Украинадаги уруш мамлакатларни нефтдан воз кечишга ундайди”, — дея қўшимча қилди иқтисодчи.
Унинг тахминига кўра, нефтнинг ўртача нархи бир баррел учун 30 доллар бўлса, ишлаб чиқариш фойдасиз бўлади.
Шу муносабат билан Кайрленов иқтисодиётнинг бошқа тармоқларини, масалан, нодир металларни қазиб олиш ва ахборот технологиялари (IT) соҳасини фаол ривожлантиришга чақирди.
Кайрленов инвестиция фаоллиги сусайиб бораётганига эътиборни қаратади.
“Иш ўринлари яратишни рағбатлантириш ва фуқаролар фаровонлигини ошириш учун сиёсат ўзгариши керак”, дея хулоса қилади у.
Қозоғистон қандай қилиб янги иш ўринларини яратиши ва иқтисодий ўсишни рағбатлантириши мумкин?
Кайрленов мамлакатда иш ўринларини яратиш бўйича бир қатор аниқ қадамларни таклиф қилди. “Жуда оддий — импорт қилинадиган автомобиллар ва механизмлар учун божхона тўловларини 2010 йил даражасига камайтиришимиз керак”.
Автомобильлар нархини пасайтириш туризм ва қишлоқ хўжалигини ривожлантиришни рағбатлантирмоқда, бу эса замонавий техникага муҳтож.
Бундан ташқари, Кайрленов инфратузилмани янгилаш зарурлигини қайд этди. “Янги электр узатиш линиялари, қувурлар ва бошқа муҳандислик тизимлари учун харажатлар муқаррар. Бутун мамлакат янгиланишга муҳтож, бу эса техникага талаб ва кўплаб иш ўринларини яратади”, — дея тушунтиради у.
Ўзбекистоннинг минтақавий иқтисодий етакчи сифатидаги келажаги ҳақида сўралганда, Кайрленов: “Рақобатчи қўшнилар охир-оқибат бизнинг ривожланишимиз учун туртки бўлиши мумкин”, деди.
Экологик кун тартиби ҳам муҳим жиҳатдир. Марат Кайрленов янги талаб ва технологияларга мослашиш зарурлигини таъкидлади.
“Углерод нейтраллиги бу — муаммо, лекин айни пайтда имконият. Иқтисодий тараққиёт йўлидан тушиб қолмаслик учун ўзгаришларга ҳозирдан тайёргарлик кўришимиз керак”, — дея хулоса қилди у.
Изоҳ (0)