“Болалар вафот этгач, дорилардаги икки хил заҳарли моддани аниқлаш тартиби йўлга қўйилган”. “Док-1 Макс” судида адвокат жамоатчиликка номаълум ҳолатни очиқлади

Ўзбекистонда 68 нафар боланинг ўлимига сабабчи бўлгани айтилаётган “Док-1 Макс” бўйича бўлиб ўтаётган судда адвокатлардан бири сироп таркибидаги заҳарли моддаларни аниқлаш тартиби мамлакатда 2023 йилнинг 10 августидан бошлаб йўлга қўйилганини, унга қадар дорилар таркибидаги бу заҳарли моддаларни аниқлаш тартиби нафақат Ўзбекистонда, бутун дунёда ҳам йўлга қўйилмаганини билдирди. Бу ҳақда судда қатнашган “Дарё” журналисти хабар берди. 

Судланувчи С.К.нинг адвокати Худойберганов суднинг 23 январь куни давом этган навбатдаги мажлисида суд ҳайъатига илтимоснома киритиб, Ўзбекистонда дорилар таркибидаги этиленгликол ва диэтиленгликолни аниқлаш тартиби 2023 йилнинг август ойидан йўлга қўйилганини, унгача бундай тартиб бўлмаганини, бунга қадар “Док-1 Макс” таркибидаги шу моддалар натижасини кўрсатиб бўлганини, шу боис маслаҳат уйида ҳолатга эътибор қаратиш лозимлигини илтимос қилди. 

Синчковлик билан ўтказилган суд тергови натижасида аниқландики, Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун, қонуности ва махсус норматив ҳужжатларида, шу жумладан Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 27 октябрдаги қарори билан тасдиқланган “Дори воситаларининг хавфсизлиги тўғрисидаги умумий техник регламенти”, давлат Фармакопияси ва Ўзбекистонда тан олинган Европа ва Британия фармакопияларида ҳам сироп кўринишидаги дори воситалари таркибидаги этиленгликол ва диэтиленгликол моддаларнинг мавжудлигини текшириш талаб этилмаган бўлган. 2023 йил августдан шундай талаб қўйилди, — дейди адвокат. 

Адвокатнинг маълумот беришича, Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти 2022 йилнинг 5 октябрь куни Гамбияда Ҳиндистоннинг Maiden Pharmaceuticals номли ишлаб чиқарувчисининг 4 та дорисида, 2022 йилнинг 2 ноябрь куни Индонезияда маҳаллий “Афи Фарма” номли ишлаб чиқарувчисининг 8 та дорисида ва 2023 йилнинг 11 январь куни Ўзбекистонда Ҳиндистоннинг Marion Biotech номли ишлаб чиқарувчининг 2 та дори воситасида этиленгликол ва диэтиленгликол моддалари меъёридан анча юқори дозаларда аниқланганини расмий сайтлари орқали ошкор қилган.

Шундан сўнг, 2023 йил февраль ойида ЖССТнинг расмий сайтида халқаро фармакопияга киритиш учун “Ичиш учун қўлланиладиган суюқ дори воситалар таркибида диэтиленгликол ва этиленгликол синовлари”, деб номланган ҳужжат лойиҳаси муҳокамага жойлаштирилган. Ушбу ҳужжат лойиҳасида яқин кунларда бир қанча дори воситаларида мумкин бўлмаган миқдорларда этиленгликол ва диэтиленгликол аниқланиши ҳамда беморларнинг хавфсизлиги хатар остига қўйилганлиги қайд этилган. Ҳужжат лойиҳаси бўйича 2023 йил апрель ойигача сифат назорати, фармакопия кўрсатгичлари муҳокамаси ўтказилиши, 2023 йил июль август ойларида ҳужжат лойиҳаси очиқ муҳокамага чиқарилиши, 2023 йил октябрь ойида эса Фармацевтик моддаларнинг спесификациялари бўйича Эксперт комитетига тақдим қилиниши белгиланган.

Муҳокама ҳужжатида этиленгликол ва диэтиленгликолни аниқлашда юқори аниқлик берувчи ва кенг қўлланиладиган усул сифатида “Газ хромотография” усули тавсия этилган. “Газ хромотография” ускуналари мавжуд бўлмаган ҳолатларда давлат сифат назорат лабораторияларида, альтернатив усул сифатида “Юпқа қаватли хромотография” усули билан бирламчи скрининг синовларни ўтказиш методикалари келтирилган. Айнан ЖССТ томонидан “Ичиш учун қўлланиладиган суюқ дори воситалар таркибида диэтиленгликол ва этиленгликол синовлари”, деб номланган ҳужжат лойиҳаси 2023 йил июль ойида кенг омма муҳокамаси учун сайтига жойлаштирилган.

Ўзбекистон Фармакопия қўмитаси томонидан 2023 йил 10 август куни “Дори воситаларида этиленгликол ва диэтиленгликолларнинг чинлик ва миқдорини аниқлаш”, бўйича илк бор умумий фармакопия мақоласи қабул қилинган экан. Мақола таркибида пропиленгликол, глисерин, сорбитол, полиэтиленгликол ёрдамчи моддалар мавжуд бўладиган дори воситаларида этиленгликол ва диэтиленгликолларнинг чинлик ва миқдорини аниқлаш учун 3 та усулни “Юпқа қаватли хромотография”, “Юқори суюқлик хромотография”си ва “Газ хромотография”сини таклиф қилган. Демак, бу дори воситаларида этиленгликол ва диэтиленгликолларнинг чинлик ва миқдорини аниқлаш амалиёти ва талаби Ўзбекистонда 2023 йил 10 август кунидан бошлаб расман амалда эканлигини билдиради, — дейди адвокат. 

Адвокат суд маслатхонаси ушбу маълумотларга эътибор қаратиши ва ҳукм чиқаришда шуларни инобатга олиши кераклигини сўради.