• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12857.35
    • RUB163.45
    • EUR14672.81
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +27°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    “100 долларлик купюрадаги амаки”. Президент бўлмаса-да, АҚШ тарихидаги энг машҳур уч ҳужжатга имзо чеккан Бенжамин Франклин тақдири

    Америкалик сиёсатчилар ичида шундай инсон борки, унинг портретини кўрган ҳар бир одам танийди. 1914 йилдан буён унинг юзи АҚШнинг 100 долларлик купюрасини безаб келмоқда. Аммо бирор кимга “Бенжамин Франклин ким бўлган?” дея савол бериб кўрсангиз, катта эҳтимол билан, “Америка президенти” деган жавобни оласиз.

    Бу хато. Бу инсон кўплаб соҳаларда ўзини синаб кўрган, аммо ҳеч қачон АҚШ президенти бўлмаган. Балки яна озроқ муддат яшаганида, ушбу хатоликка чек қўйган бўларди, лекин шундоқ ҳам унинг умри ғаройиб воқеаларга бой ўтган. “100 буюк инсон” лойиҳаси доирасида бундан 318 йил олдин худди шу кунда дунёга келган, Америка тарихидаги энг машҳур инсон ҳақида ҳикоя қиламиз.

    Фото: Wikimedia Commons

    Бенжамин 1706 йилнинг 17 январь куни Бостонда, Милк-Стрит кўчасида, инглиз иммигранти Жосайя Франклин оиласида дунёга келади. Франклинлар оиласи катта бўлган, дейиш бу — етарлича берилган баҳо эмас: Бенжамин оиладаги 15-фарзанд бўлган.

    Совун ва шам тайёрлаш билан шуғулланган Жосайя фарзандларига яхши таълим беришни истар, аммо бунга пул етмасди. Ота Бенжаминнинг бошланғич мактабда фақат икки йил ўқий олишига пул тўлаган, холос. Болакай 10 ёшидан бошлаб падарига кўмаклашишни бошлайди, икки йилдан кейин эса акаси Жеймснинг босмахонасида уста сифатида ишга киришади. Босмахона узоқ йиллар давомида унинг асосий мутахассислигига айланди.

    Меҳнаткаш “тўрғай”

    Бенжамин ҳаётда бирор муваффақиятга фақат тинимсиз меҳнат орқали эришиш мумкинлигини тушуниб етади. У мустақил таълим олишга кўп вақт сарфлайди, ишчанлиги асосини эса ташкилотчилик ва тартиб ташкил этарди.

    Франклин бутун умри давомида соат 05:00 да уйғонди, кун қандай ўтишини майда деталларига қадар режа қилди ва шундан кейингина уларни амалга оширишга киришди. “Кеч уйғонган одам ишини шомга қадар тугатиш учун кун бўйи югуришга мажбур бўлади”, — дерди Франклин.

    1723 йилда Франклин Филаделфияга боради ва колония губернатори уни Лондонга жўнатади: у Буюк Британия пойтахтида 1,5 йил қолиб кетади. Франклиннинг метрополия (мустамлакаларга эга бўлган капиталистик давлат) билан муносабатлари йиллар давомида ўзгариб борди. 1765 йилга қадар у Шимолий Америка колонияси — Британия империясининг ажралмас қисми, деган фикрда эди. Кейин эса федерация ғоясини тутиб, мустамлаканинг ҳуқуқлари метрополияники билан бир хил бўлиши керак, дейди. Охир-оқибат Британия парламентида мустамлака ҳуқуқларини кенгайтиришга эриша олмаган бўлажак сиёсатчи тўлиқ мустақиллик ҳақида гап очади.

    Бенжамин Франклин
    Фото: Wikipedia

    Аммо 1720 йилларда бу воқеаларга ҳали жуда эрта эди. Лондондан қайтиб келгач, 1727 йилда Франклин Филаделфияда ўз босмахонасини ишга туширади. Бир йилдан кейин “Жунто” номли Филаделфия ҳунармандлари ва савдогарлар клубига асос солади, 1743 йилга келиб у Америка фалсафа жамиятига айланиб кетди.

    Голфстримни ўрганишни бошлаган почта мудири

    1729 йилда Бенжамин Франклин “Пенсилвания газетаси”ни, уч йилдан кейин эса ҳар куни чиқадиган “Бечора Ричард алманахи”ни чоп этишни бошлайди. Охирги йилларга бориб Франклиннинг ўзи ёзган кўплаб ибратли воқеалар, фойдали тавсиялар, мақоллар, иқтибосларни ўқиш мумкин эди. Вақт бу — пул ибораси айнан Франклин томонидан ўйлаб топилган.

    1737 йилда анча таниқли ва муваффақиятли инсонга айланиб улгурган Франклин Пенсилвания почта мудири этиб тайинланади, 1753 йилда эса у Шимолий Америка колониясидаги барча почталар раҳбарига айланади.

    Мазкур лавозимда у ташкилотчи ва қизиқувчан олимлик кўникмаларини тоблаб борди. Франклин Англиянинг Фалмут портидан Нью-Йоркка юборилган почталар Лондондаги Ню-Портдан Нью-Йорк шарқига келадиган савдо кемаларидан икки ҳафта кечроқ келишига эътибор қаратади. Маълум бўлишича, бу Голфстрим оқими сабаб содир бўлади.

    Почта кемаларига инглиз денгизчилари бошчилик қилган бўлиб, улар мазкур оқимдан бехабар эди, савдо кемаларини эса америкалик денгизчилар бошқарган. Франклиннинг талаби билан денгизчилар ўз кузатувларини хариталарга тушира бошлайди ва натижада Голфстримнинг биринчи харитаси пайдо бўлади.

    Яшинқайтаргичдан тебранма курсигача

    Илм-фан, айниқса, физика Франклиннинг энг яхши кўрган йўналиши эди. Унга қатор ихтиролар тегишли бўлиб, энг машҳури яшинқайтаргич ҳисобланади. Франклин тасвирлаган ихтиро 1752 йилда пайдо бўлади:

    “Ингичка темир стерженни олинг-да, 3-4 фут пастки қисмини нам ерга теккизинг, 6-7 фут қисмини эса бинонинг энг юқори қисмидан чиқариб қўйинг. Стерженнинг учига узунлиги бир фут келадиган мис симни ўранг. Баланд бино ёки омборнинг икки четига биттадан стержен қўйиб, уларни томда ўзаро боғлаб қўйса бўлади. Бундай ускуна билан ҳимояланган уй яшиндан қўрқмаса бўлади. Буни елканли кемаларда ҳам синаса бўлади”.

    Яшинқайтаргич Франклиннинг табиий электр токи билан боғлиқ кўплаб тажрибаларининг меваси эди. Умуман олганда, унинг ихтироларининг аксарияти электр билан боғлиқ. Масалан, Франклин ҳозирги кунда электр энергиясини ифодалашда бутун дунёда қабул қилинган “+” ва “-” ни муомалага киритади; электр двигатель ғоясини илгари сурди; порохни портлатишда илк бор электр чақнашдан фойдаланди…

    Фото: Wikipedia

    Электр билан боғлиқ бўлмаган ихтиролари ҳам бор. Хусусан, айнан Франклин кўришида нуқсони бўлганлар учун кўзойнакни ўйлаб топди ва тебранма курси конструкциясини патентлади.

    Радикал сиёсатчи

    1754 йилда Олбанида мустамлака ҳудуд вакилларининг биринчи конгресси ташкил этилди ва Франклин уни ўтказиш ташаббускорларидан бири эди, кейинроқ эса у бирлашиш режаси билан бўлишди. Шу ондан бошлаб сиёсат ҳам у шуғулланадиган йўналишлардан бирига айланди.

    Юқорида Франклиннинг Буюк Британияга нисбатан қарашлари ўзгаргани ҳақида ёзган эдик. Аммо Франклин давлатнинг ички тузилиши борасида анча радикал қарашга эга эди. У мамлакатнинг барча фуқаролари ҳеч қандай чекловсиз сайлаш ҳуқуқига эга бўлиши керак, дея ҳисоблар ва қулликни бутунлай бекор қилиш тарафдори эди.

    “Озодлик фарзандлари” фильмидан кадр

    Франклин демократия борасидаги қарашини кейинчалик афоризмга айланиб кетган қуйидаги фикр билан ифодалаган эди: “Демократия бу — яхши қуролланган жентелменлар ўртасида қоидаларга эга битимдир”.

    1750 йиллар охирида Франклин Пенсилваниянинг Лондондаги элчиси ролини бажаради, бу давр давомида у колониянинг ваколатларини кенгайтиришга уринди, аммо сезиларли натижага эриша олмади. 1775 йилда Франклин II Континентал конгресс делегатлигига сайланди ва бу лавозимда АҚШ Мустақиллик декларациясининг устида ишлаган шахслардан бирига айланди.

    Уч имзо

    1776 йилга келиб илмий доирада улкан обрўга эга Бенжамин Франклин АҚШнинг Франциядаги элчисига айланди. Унинг олдига аниқ вазифа қўйилган эди — Буюк Британияга қарши курашда Париж билан иттифоқ тузишга эришиш. 1778 йилда Франклиннинг саъй-ҳаракатлари билан Америка—Франция иттифоқи тузилди.

    Мазкур воқеадан беш йил ўтиб, 1783 йилда Франклин АҚШ томонидан Версал тинчлик битимини имзолади. Ҳужжат Буюк Британиядан мустақил бўлиш учун курашган Шимолий Америкадаги 13 та колония иштирокидаги урушга расман якун ясади.

    Франклиннинг мустақил Қўшма Штатларга қайтиши катта хурсандчилик билан кутиб олинди. У Пенсилвания штати қонунчилик йиғини президентлигига сайланди. 1787 йилда Франклин АҚШ конституциясини ишлаб чиқиш билан шуғулланган Конституцион Конвент депутати бўлди.

    100 долларлик купюра
    Фото: Google Images

    Натижада Бенжамин Франклин Қўшма Штатлар тарихидаги энг муҳим учта ҳужжат остида имзоси қўйилган ягона шахсга айланди: Мустақиллик декларацияси, Версал тинчлик шартномаси ва АҚШ конституцияси.

    Буюк инсоннинг оддий маслаҳати

    Унинг илмий ютуқлари бутун дунёда эътироф этилди. 1789 йилда Россия фанлар академияси уни фахрий аъзоликка қабул қилди; Франклин бундай унвонга эга бўлган биринчи америкалик эди.

    Бенжамин Франклин 1790 йил 17 апрель куни Филаделфияда 84 ёшида вафот этди. Ўша вақтда аҳолиси 30 мингдан сал ошган шаҳарнинг 20 минг нафари дафн маросимига ташриф буюрди.

    Франклин XVIII-ХIX асрдаги янги Америка халқининг руҳий етакчиси ҳисобланади. ХХ аср бошига келиб унга 100 долларлик купюрада жой топилди. Буюк олим ва сиёсатчи ҳақидаги материалимизни якунлар эканмиз, унинг яна бир иқтибосини эслаб ўтишни жоиз кўрдик: “Топаётган пулингиздан кўра камроқ сарфланг — шунинг ўзи бутун ҳикматлар тошидир”.

    17.01.2024, 17:08   Изоҳ (0)   22489
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    “Баққол қизининг буюк мероси”. Британия тарихидаги илк аёл бош вазир ва мамлакатни иқтисодий тангликдан олиб чиққан Маргарет Тэтчер ҳаёти

    27.09.2023, 14:00

    Ҳашамат, бойлик ва аёлларга суяги йўқ президент — Франклин Делано Рузвельт. Халқи томонидан барча камчиликлари кечирилган давлат раҳбарининг ўлими

    19.11.2023, 06:00

    Ёшликдаги нафақа, Чаплин ҳомийси ва қоидаларга бўйсунмаган шахс — АҚШнинг энг яхши банкири Жаннини ҳақида

    25.11.2023, 19:00

    “Тарихий Россия ҳудудларида мустақил давлатнинг мавжудлиги ҳарбий ҳаракатларни қайта бошлаш учун доимий сабаб бўлади” — Медведев 

    17.01.2024, 16:49

    Хитой аҳолиси кетма-кет иккинчи йил камайди

    17.01.2024, 15:14

    Туркиядаги банклар Россия билан ишлашдан бош тортмоқда

    17.01.2024, 12:34
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Sello Ecosystem Фарғона, Андижон ва Наманганда Sello Summer Fest ёрқин фестивалини ўтказди


    Молиявий фирибгарликлар: фирибгарлар кексаларни қандай алдамоқда 


    InfinBLACK - ортиқча тўловлар талаб қилмайдиган кредит карта


    AVO'дан янги омонат: йиллик 25% гача — 6 ойда орзуингизни амалга оширинг


    Centrum Air ёзги йўналиш очади: Тошкентдан Иссиқкўлга тўғридан-тўғри рейслар


    Чирчиқдаги янги боғ - замонавий кўнгилочар ва дам олиш маскани очилди


    Навоий инновациялар университети — келажагингизни кафолатлайдиган замонавий таълим маскани! 


    Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари Европага йўл олмоқда


    Ўзбекистон Миллий банки Хитой юани айирбошлаш хизматини Тошкент шаҳри ва пойтахт аэропортида йўлга қўйди


    Янгийўлда “Томорқа мактаби” очилди


    Замонавий Haval Jolion энди 0% муддатли тўлов шартида 


     Coca-Cola жамғармаси ва Глобал атроф-муҳит ва технологиялар жамғармаси (ГЕТФ) “Айланма иқтисодиёт келажаги учун ҳамкорлик битими (PACТ)” ни эълон қилганлиги ҳақида маълум қилди


    Hyundai Uzbekistan - фоизсиз бўлиб тўлаш имконияти қайтди!


    Сув — бебаҳо неъмат: Агробанкдан фермерлар учун янги методик тўплам


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- халқаро PLAS-Форумида қатнашди

     

    Тавсия этамиз

    Чумчуқларга ем бўлган бургутлар. “Ўргимчак тўри” операцияси Россия учун қанчага тушади?

    4 июн, 18:49
    Audio Icon

    Қуриб қолган кўчатлар, миллионлар шамолга учдими?

    4 июн, 15:03

    Фелдмаршалга алмаштирилмаган Сталиннинг зурриёти — “доҳий” нега ўғлини урушга юборган эди?

    3 июн, 21:10

    Кўзи ўткир, қулоғи сезгир темир қушчалар. Разведкачи дронларнинг “катта акалари”

    3 июн, 20:40
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Андижонда Onix ҳайдовчиси 13 ёшли болани уриб юборди

    Ўзбекистон | 5 июн, 00:00

    “Дарё” дайжести: 4 июннинг энг муҳим хабарлари

    Ўзбекистон | 4 июн, 23:35

    “Дўстлик” чегара божхона постида 12,7 минг долларни яширинча олиб чиқаётган йўловчи тўхтатиб қолинди

    Ўзбекистон | 4 июн, 23:30

    Жамоат тартибига қарши жиноят содир этганликда айбланаётган шахс БААдан экстрадиция қилинди

    Ўзбекистон | 4 июн, 23:10

    Дунёнинг энг гўзал 10 нафар аёл теннисчилари

    Лайфстайл | 4 июн, 22:55

    Инсофсиз рақобат ёхуд кўчирмакаш “Сурхон ошпази”: хорижий компания шикоят билан чиқди

    Ўзбекистон | 4 июн, 22:50

    Самарқандда трансформатор ёниб кетди

    Ўзбекистон | 4 июн, 22:45
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.