Ўзбекистонда шу пайтгача тадбиркорлик субъектларининг банк ҳисобварақларидан пул маблағларини қонунга хилоф равишда ўтказиш, олиб қўйиш, ортиқча ундирилган пулларни ўз вақтида қайтармаслик ҳолатлари учрайди. Аммо бундай ҳаракатлар учун жавобгарлик чоралари аниқ белгиланмаганди.
Яқинда (10.08.2023) кучга кирган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига тадбиркорларнинг банк ҳисобварақларидаги пул маблағлари дахлсизлигини таъминлашга қаратилган қўшимча ва ўзгартишлар киритиш тўғрисида”ги қонун билан мазкур муаммо ечими томон муҳим қадам ташланди. Қонунга асосан, Маъмурий жавобгарлик ва Жиноят кодексларида тадбиркорлик субъектларининг банк ҳисобварақларидан пул маблағларини уларнинг розилигисиз қонунга хилоф равишда ўтказганлик, олиб қўйганлик ёки ортиқча ундирилган маблағларни ўз вақтида қайтармаганлик учун жавобгарлик чоралари белгиланди.
Эндиликда Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга киритилган янги 241 прим 9-моддасига кўра, тадбиркорлик субъектларининг банк ҳисобварақларидан пул маблағларини уларнинг розилигисиз қонунга хилоф равишда ўтказиш, олиб қўйиш ёки ортиқча ундирилган пул маблағларини ўз вақтида қайтармаслик, оз миқдорда талон-торож қилиш аломатлари мавжуд бўлмаган тақдирда, базавий ҳисоблаш миқдорининг 20 бараваридан 40 бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.
Жиноят кодексига янги киритилган 192 прим 12-моддасига биноан, шундай ҳаракатлар учун маъмурий жазо қўлланилганидан кейин содир этилган бўлса, қуйидаги жавзолар белгиланди
• БҲМнинг 200 бараваридан 300 бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш;
• 100 соатдан 360 соатгача мажбурий жамоат ишларига жалб этиш;
• уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш.
Агарда бундай ҳаракатлар:
а) кўп миқдорда зарар етказган ҳолда;
б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилган бўлса, БҲМнинг 300 бараваридан 500 бараваригача миқдорда жарима ёки бир йилдан уч йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, уч йилдан беш йилгача озодликни чеклаш ёхуд уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Ўша ҳаракатлар:
а) жуда кўп миқдорда зарар етказган ҳолда;
б) уюшган гуруҳ манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса, БҲМнинг 500 бараваридан 600 бараваригача жарима ёки бир йилдан уч йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиб, беш йилдан етти йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Етказилган моддий зарарнинг ўрни қопланган тақдирда озодликни чеклаш ва озодликдан маҳрум қилиш тарзидаги жазо қўлланилмайди. Мазкур ҳуқуқбузарликни содир этганлик бўйича мансабдор шахсларга маъмурий баённомалар тузиш ваколати Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил (бизнес-омбудсман) ҳамда унинг девони ходимларига берилди. Бугунги кунда бизнес-омбудсман институти тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилувчи органга айланди дейиш мумкин.
Назорат қилувчи органлар томонидан тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилиши юзасидан ўтказилган ўрганишлар, шунингдек мурожаатларни кўриб чиқиш натижасига кўра, жорий йилнинг ўтган 9 ойи давомида Самарқанд вилояти бўйича тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини бузган 178 нафар мансабдор шахсларга нисбатан маъмурий баённомалар расмийлаштирилиб, жавобгарликка тортилиши таъминланди.
Шунингдек, тадбиркорлик субъектларининг 434 та мурожаатларининг 240 таси тўлиқ қаноатлантирилиб, ҳуқуқлари тикланиши таъминланди ҳамда 194 таси бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.
Юқоридаги қонун тадбиркорлик субъектларининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий чораларини кучайтиришга ва уларнинг мулкий ҳуқуқлари дахлсизлигини ҳуқуқий жиҳатдан ҳимоя қилиш самарадорлигини оширишга хизмат қилади.
Шу ўринда тадбиркорлик субъектларидан ҳисобварақларидан ноқонуний пул маблағлари олиб қўйилиши, қолаверса, ҳуқуқларини ҳар қандай бузилиши ҳолатлари бўйича бизнес-омбудсманга мурожаат қилишлари мумкин бўлади.
Нодир Намозов,
Бизнес-омбудсман девони Самарқанд вилояти шўбаси ходими
Изоҳ (0)