Уйқусизлик инсонни асабийлаштириши ҳаммага маълум. Аммо унинг яна ҳаёт, хотира, соғлиқ, ташқи кўриниш ва вазн камайтиришга қандай таъсир қилиши мумкинлигини кўпчилик билмайди, деб ёзади Elle.
Уйқусизлик бахтсиз ҳодисаларга олиб келади
Уйқусизлик йўлда жамоат хавфсизлигига катта таҳдиддир. Бу ҳайдовчини машинани худди маст ҳолда ҳайдаш каби секинлаштириши мумкин. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, уйқусизлик ва сифатсиз уйқу ишдаги бахтсиз ҳодисалар ва жароҳатларга олиб келади. Тадқиқотларнинг бирида кундузги уйқучанликдан шикоят қилган ишчилар кўпроқ бахтсиз ҳодисаларга дуч келган.
Мия фаоллигини пасайтиради
Уйқу фикрлаш ва ўрганишда муҳим рол ўйнайди. Унинг етишмаслиги кўплаб когнитив жараёнларга зарар етказади. Биринчидан, уйқусизлик эътибор, ҳушёрлик, диққатни жамлаш, фикрлаш ва муаммоларни ҳал қилишга таъсир қилади. Бу самарали билим олишни қийинлаштиради.
Иккинчидан, тун давомида турли хил уйқу даврлари онгдаги хотираларни қайта ишлашда рол ўйнайди. Агар етарлича ухламасангиз, кун давомида нимани ўрганганингизни эслай олмайсиз.
Жиддий соғлиқ муаммоларига олиб келиши мумкин
Уйқунинг бузилиши ва сурункали уйқусизлик қуйидагиларга олиб келиши мумкин:
- юрак касалликлари;
- юрак хуружи;
- юрак етишмовчилиги;
- нотўғри юрак уриши;
- юқори қон босими
- инсулт;
- қандли диабет.
Баъзи маълумотларга кўра, уйқусизлик ва уйқу бузилиши билан оғриган одамларнинг 90 фоизида ушбу ва бошқа соғлиқ муаммолари мавжуд.
Уйқучанлик тушкунликка олиб келади
Вақт ўтиши билан тунги дам олишнинг етишмаслиги ва уйқу бузилиши депрессиянинг ривожланишига ёрдам беради. 2005 йилда Америкада ўтказилган уйқу сўровномасига кўра, депрессия ёки хавотир ташхиси қўйилган одамлар одатда кечаси олти соатдан кам ухлаган.
Энг кенг тарқалган уйқу бузилиши ва уйқусизлик депрессия билан энг кучли алоқага эга. 2007 йилда 10 000 киши иштирок этган тадқиқотда уйқусизликдан азият чекканлар депрессияга учрамаганларга қараганда беш баравар кўп бўлган. Аслида, бу кўпинча депрессиянинг биринчи аломатларидан биридир. Уйқусизлик ва депрессия бир-биридан озиқланади. Уйқусизлик кўпинча депрессия аломатларини кучайтиради ва ухлашни қийинлаштиради. Бироқ уйқу муаммоларини даволаш депрессия ва унинг белгиларида ҳам ёрдам беради.
Терини қаритади
Кўпчилик бир неча кеча уйқусизликдан кейин сарғиш тери ва шишган кўзларни кўради. Аммо маълум бўлишича, сурункали уйқусизлик терининг хиралашиши, ажинлар ва кўз остидаги қора доираларнинг доимий равишда пайдо бўлишига олиб келиши мумкин. Агар инсон етарлича ухламаса, организм стресс гормони кортизолини кўпроқ чиқаради. Ортиқча кортизол тери коллагенини, терини силлиқ ва эластик сақлайдиган оқсилни парчалаши мумкин.
Уйқусизлик организмда ўсиш гормонининг жуда кам миқдорда ажралиб чиқишига олиб келади. Ёшларда бу гормон ўсишни рағбатлантиради. Ёш ўтиши билан бу мушак массасини оширишга, терининг қалинлашишига ва суякларни мустаҳкамлашга ёрдам беради.
Вазн ортишига олиб келади
Уйқусизлик очлик ва иштаҳанинг кучайиши ҳамда семириш билан чамбарчас боғлиқ. 2004 йилда ўтказилган тадқиқотга кўра, бир кеча-кундузда олти соатдан кам ухлаган одамларнинг семириш эҳтимоли етти соатдан тўққиз соатгача ухлаганларга қараганда 30 фоизга кўпроқ. Кўриниб турибдики, уйқусизлик иштаҳани йўқотибгина қолмай, ёғ ва углеводларга бой бўлган маҳсулотларга иштиёқни келтириб чиқаради.
Ўлим хавфини ошириши мумкин
Whitehall Study II да инглиз тадқиқотчилари йигирма йил давомида 10 000 дан ортиқ британиялик давлат хизматчиларининг ўлимига уйқу режими қандай таъсир қилганини ўрганиб чиқди. 2007 йилда эълон қилинган натижалар шуни кўрсатдики, уйқуни кечаси етти соатдан беш соатгача ёки ундан камроқ вақтга қисқартирганлар ўлим хавфини деярли икки баравар оширади.
Фикрлаш қобилиятига салбий таъсир қилади
Уйқунинг етишмаслиги воқеаларни таҳлил қилишга таъсир қилиши мумкин. Бу эса тўғри хулоса чиқариш қобилиятига путур етказади, чунки вазиятлар тўғри баҳоланмайди. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, вақт ўтиши билан етти ёки саккиз соат ўрнига олти соат ухлайдиган одамлар ўзини уйқусизликка мослашгандек ҳис қила бошлайди ва бунга кўникиб қолади. Аммо уларнинг ақлий ҳушёрлик даражаси текширилса, натижалар пасайиб бораётгани маълум бўлади.