Қурғоқчиликдан азият чекаётган Афғонистон учун Амударёда Қўштепа каналининг қурилиши нажот бўлиши мумкин, бироқ бу қуйи оқимдаги Туркманистон ва Ўзбекистонда сув танқислиги таҳдидини кучайтиради. Бу ҳақда CabarAsia хабар берди.
Қўштепа канали лойиҳаси Туркманистон билан чегарадош Балх вилоятида амалга оширилмоқда.
Planet Lab сунъий йўлдош суратлари 2022 йилнинг мартидан 2023 йилнинг 19 майигача афғонлар 285 километр узунликдаги каналнинг тахминан 100 километрини (кенглиги 100 метр ва чуқурлиги 8 метр) қуришга муваффақ бўлганини кўрсатади. Амалдаги қурилиш усуллари эскирган.
“Канал туби ва қирғоқларини тўғри мустаҳкамламасдан шунчаки ‘қазиш’... Бундай ёндашув жиддий хавф туғдиради, чунки сувнинг қумли тупроққа қоришиб кетиши суғориладиган ерларнинг шўрланиши ва ботқоқланишига хизмат қилади”.
Канал Афғонистоннинг қурғоқчил шимолий Қалдар, Балх, Жузжон ва Фарёб вилоятларидаги 550 минг гектардан ортиқ қишлоқ хўжалиги ерларини суғоришда ёрдам бериши кутилмоқда.
Турли ҳисоб-китобларга кўра, 5-6 йил ичида ушбу канал ишга туширилгач, Туркманистон ва Ўзбекистоннинг Амударёдан сув олиши 80 фоиздан 65 фоизга қисқаради.
“Марказий Осиё давлатлари бундан кейин ҳам сув масаласида Афғонистонни эътибордан четда қолдира олмайди. Иқлим ўзгаришининг минтақага таъсирини ҳисобга олган ҳолда, мамлакатлар сув инқирозининг янги муаммоларига тайёрланиши керак”.
Экспертларнинг фикрича, Туркманистон ва Ўзбекистон барқарор қишлоқ хўжалиги моделларига ўтиши керак:
- қишлоқ хўжалиги экинларни диверцификация қилиш;
- томчилатиб суғоришни жорий этиш;
- коллектор-дренаж сувларидан қайта фойдаланиш.
Музокара истиқболлари ҳақида
“Ўзбекистон Афғонистоннинг халқаро майдондаги нуфузига қонунийлик бериш орқали Афғонистон билан ҳамкорликни мустаҳкамлашга интилишини прогноз қилиш мумкин”.
Шартномаларнинг бартер тизимидан фойдаланган ҳолда, Ўзбекистон қишда электр энергиясини етказиб бериш эвазига ёзда сув оқимларининг ўтишини осонлаштириши мумкин.
Ўзбекистон, шунингдек, Афғонистон билан мулоқот воситаларидан бири бўладиган Трансафғон темир йўли қурилишига устувор аҳамият қаратмоқда.
Туркманистонга келсак, Афғонистонга газ етказиб бериш ва унинг Покистонга транзити бўйича ҳамкорлик мустаҳкамланиши кутилмоқда.
“Шу боис Туркманистонга канал фаолиятини тартибга солиш бўйича келишувга эришиш осонроқ бўлади”
Яқинда Ўзбекистон сув хўжалиги вазири Шавкат Ҳамроев Афғонистон ҳукумати билан қўшма ишчи гуруҳ тузиш бўйича келишувга эришилганини маълум қилди.
Маҳаллий экспертларнинг “Дарё”га айтишича, Туркманистондаги умумий сув оқимининг қарийб 90 фоизи Амударё ҳиссасига тўғри келади ва яқинда Ўзбекистон билан сув масалалари бўйича ҳукуматлараро комиссия тузилган.
Туркманистон Қозоғистон, Ўзбекистон, Эрон ва Афғонистон билан чегарадош бўлиб, келишилган квоталар бўйича тўртта трансчегаравий дарёлар: Амударё, Тежен, Атрек ва Мурғобдан етказиб бериладиган сув ресурсларидан фойдаланади.
Изоҳ (0)