Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази мутахассиси Руслан Абатуров республиканинг январь–июнь ойларидаги иқтисодий ривожланиш кўрсаткичларини таҳлил қилди.
Ўзбекистон иқтисодиёти биринчи ярим йилликда юқори ўсиш динамикаси беқарор ташқи муҳит ўзгаришларига чидамлилигини сақлаб қолди. Статистика агентлиги маълумотларига кўра, жорий йилнинг дастлабки 6 ойида Ўзбекистон ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) 5,6 фоизга ўсди, бу 2022 йилнинг шу даврига нисбатан юқоридир (5,4 фоиз).
Ўзбекистонда инфляция секинлашишда давом этмоқда ва 6 ой якунларига кўра 5 йилдаги энг паст кўрсаткичларни кўрсатмоқда. Жорий йил январь—июнь ойларида инфляция 3,5 фоизни, 2022 йилнинг шу даврида эса 6,5 фоизни ташкил этган. Йиллик кўрсаткичларда инфляция 9 фоизгача (2022 йил июнь ойида – 12,2 фоиз) секинлашди.
Озиқ-овқат инфляцияси 2022 йил январь—июнь ойларида 8,9 фоиздан жорий йилнинг шу даврига нисбатан 4,1 фоизгача секинлашди. Худди шундай, ноозиқ-овқат маҳсулотлари нархларининг ўсиши 5,8 фоиздан 3,1 фоизга, пуллик хизматлар нархининг ўсиши эса – 3,3 фоиздан 2,9 фоизгача секинлашди.
Олти ой давомида асосий капиталга инвестициялар 7,9 фоизга ўсди (2022 йил январь—июнь ойларида – 6,6 фоиз). Хусусан, марказлаштирилмаган инвестициялардаги ўсиш суръати 8,7 фоизни ташкил этди. Улардан корхоналар маблағлари ҳисобидан инвестициялар 15,8 фоизга, аҳоли маблағлари 8,7 фоизга, тижорат банклари кредитлари ва бошқа қарз маблағлари 36,5 фоизга ошди.
Бундан ташқари, тўғридан тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилишда икки хонали рақамли динамика, яъни 21 фоиз даражасидаги ўсиш қайд этилди.
Йилнинг биринчи ярим йиллигида марказлаштирилган манбалардан инвестициялар 2,4 фоизга, хусусан, бюджет маблағлари ҳисобидан 3,6 фоизга ўсди. Хорижий инвестициялар ва давлат кафолати остидаги кредитлар 6,9 фоизга ошди.
Умуман олганда, инвестициялар таркибида марказлаштирилган инвестициялар улуши 2022 йилнинг январь—июнь ойларида 13 фоиздан 12,3 фоизга камайди, марказлаштирилмаган инвестициялар улуши мос равишда 87 фоиздан 87,7 фоизга ошди.
Жами инвестицияларда ишлаб чиқариш саноатига йўналтирилган инвестицияларнинг улуши 30,2 фоизгача (2022 йилнинг биринчи ярмида 28,9 фоиз), тоғ-кон саноати 8 фоизгача (6,1 фоиз) ўсди.
Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш жорий йилнинг дастлабки 6 ойи ичида 5,6 фоизга, ёки 2022 йилнинг шу даврига нисбатан (5,1 фоиз) жадал суръатларда ўсди.
Иқтисодий ўсишнинг асосий омиллари тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш бўйича кечиктириб бўлмайдиган чора-тадбирларнинг ўз вақтида қабул қилиниши билан боғлиқ бўлиб, бунинг натижасида ишлаб чиқариш саноатининг ўсиши 6,3 фоизни (2022 йилнинг биринчи ярмида 5,9 фоиз) ташкил этди.
Шунингдек, электр таъминоти саноат тармоқлари орасида энг динамик равишда ўсиш — 9,9 фоиз бўлди. Аммо бу 2022 йил январь—июнь ойларига нисбатан паст (ўсиш 14,7 фоиз).
Бундан ташқари, жорий йилнинг биринчи ярмида ўтган йили пасайиб кетган тармоқлар ҳам ўсди. Хусусан, тоғ-кон саноатида 0,2 фоизга (2022 йил январь—июнь ойларида 0,5 фоизга камайган) ўсиш кузатилди, сув таъминоти, канализация, чиқиндиларни йиғиш ва утилизация қилиш сектори 2022 йилнинг биринчи 6 ойи якунига кўра 11,6 фоизга камайишига нисбатан 3,6 фоизга ўсди.
Қурилиш соҳасидаги динамика 2022 йил январь—июнь ойларида 5,1 фоиздан жорий йилнинг шу даврига нисбатан 4,8 фоизгача секинлашди.
Қишлоқ хўжалигида, хусусан, ўсимликчилик ва чорвачиликда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ўсиш суръати 3,8 фоизгача (2022 йил январь–июнь ойларида 2,7 фоиз) тезлашиш кузатилмоқда. Шу билан бирга, ўрмон ва балиқчиликнинг ўсиш суръатлари бир оз секинлашди.
2023 йилнинг дастлабки 6 ойи давомида кўрсатилган бозор хизматлари ҳажми 12,3 фоизга ошди (2022 йилнинг шу даврида – 14,5фоиз). Тармоқлар бўйича алоқа ва ахборотлаштириш хизматлари икки хонали суръатларда – 22,9 фоизга, молиявий хизматлар 22,7 фоизга, таълим хизматлари 19,5 фоизга, турар жой ва озиқ–овқат маҳсулотлари 10,4 фоизга ўсди. Транспорт соҳасида хизматлар ҳажми 8,6 фоизга ошди. Юк ва йўловчилар айланмасининг ўсиш суръатлари секинлашди.
Chakana савдо айланмасининг ўсиш суръати 2022 йил январь—июнь ойларида 9,9 фоиздан 2023 йилнинг шу даври учун 6,9 фоизгача секинлашди.
Йилнинг биринчи ярим йиллигида ташқи савдо айланмаси 19,4 фоизга ўсиб, 29,2 миллиард долларни ташкил этди. Экспорт ҳажми 23 фоизга ошиб, 12,1 миллиард долларга, импорт 17 фоизга ошиб, 17 миллиард долларни ташкил этди.
Экспортнинг ўсиши ташқи бозорларга машина ва транспорт ускуналарини етказиб беришнинг қарийб 60 фоизга, олтиннинг 47 фоизга, хизматларнинг 41 фоизга, озиқ-овқат маҳсулотларининг 33 фоизга, турли хил тайёр маҳсулотларнинг 25 фоизга ўсиши билан боғлиқ. Шу билан бирга, ноозиқ-овқат хом ашёси экспорти 26 фоизга, ёқилғи-энергетика ресурслари 20 фоизга камайди.
Импортда Ўзбекистонга ёқилғи-энергетика маҳсулотлари 73 фоизга, машина ва транспорт ускуналари 30 фоизга, кимёвий маҳсулотлар 10 фоизга ошгани қайд этилди.
Умуман олганда, биринчи ярим йилликнинг асосий тенденциялари макроиқтисодий барқарорликни мустаҳкамлаш ва иқтисодиётга салбий омилларнинг таъсирини камайтириш, иқтисодиёт тармоқларининг ижобий ўсиш динамикасини қўллаб-қувватлаш, инвестиция фаоллигини кучайтиришдан иборат бўлди. Ўзбекистон иқтисодиётида йил охиригача барқарорлик ва жадал ривожланиш суръатларини сақлаб қолиш кутилмоқда.
Изоҳ (0)