Марказий Осиё дунё эътибордан четда қолдириб бўлмайдиган муҳим минтақага айланмоқда — Euronews

Euronews Марказий Осиё давлатлари энди дунё эътибордан четда қолдириб бўлмайдиган муҳим минтақага айланиб бораётгани ҳақида мақола чиқарди. “Дарё” ушбу материални эътиборингизга ҳавола қилади. 

Минтақани ташкил этувчи бешта давлат – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Туркманистон ҳозирда Осиё ва Европа чорраҳасида жойлашган стратегик географик жойлашуви туфайли иқтисодий ўсиш ва сиёсий ислоҳотларнинг жадал суръатларини бошдан кечирмоқда.

Бу давлатлар яна бир бор “ўрта йўлак” ёки кўпроқ машҳур “Янги Ипак йўли”га айланишни мақсад қилган, у Шарқ ва Ғарб ўртасидаги тафовутни савдо-сотиқ орқали бартараф эта олади.

Минтақа ҳақидаги тасаввур тез ўзгармоқда

Кўп йиллар давомида минтақа Россиянинг таъсир доирасидаги деб қаралган давлатлар билан алоқа ўрнатишга унчалик қизиқмаган халқаро ҳамжамият томонидан эътиборсиз қолди.

Ҳақиқатан ҳам, минтақадаги кўпчилик давлатлар орасида Марказий Осиё Россиянинг “орқа ҳовлиси” деб аталган.

Бироқ, бир қатор сабабларга кўра, бу тушунча Украинадаги уруш ва Европа ва Осиёдаги ўзгарувчан геосиёсий манзара шароитида тез ўзгариб бормоқда.

Украинадаги конфликт Россияга асосий сиёсий ва иқтисодий иттифоқчи сифатида қараган ва расмий равишда бетарафлик уларга сиёсий оқибатлардан қочишга ёрдам бериши мумкинлигига ишонган кўплаб мамлакатларнинг кўзини очди.

Аммо минтақа йўналиши ўзгариб бормоқда ва Россия билан ассоцация ҳамда унинг уруш ҳаракатлари мамлакатнинг халқаро мавқеи ва иқтисодиётига потенциал оқибатларга олиб келиши мумкинлиги аён бўлмоқда.

Дунё етакчилари таассурот қолдиришга шошилмоқда

Хитойнинг юксалиши, Ғарб таъсирининг кучайиши билан бир қаторда Марказий Осиёга янги аҳамият берди, чунки минтақа Хитойнинг “Бир макон, бир йўл” ташаббуси учун асосий транзит нуқтаси ҳисобланади.

Европа Иттифоқи ҳам Марказий Осиё эътиборини жалб қилиш учун саъй-ҳаракатларини кучайтирди ва Европанинг юқори мартабали амалдорлари ҳеч қачон минтақа пойтахтларига ҳозиргидек тез-тез ташриф буюрмаган.

Сўнгги ойларда Хитой раиси Си Цзиньпин, АҚШ давлат бош котиби Энтони Блинкен, Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляен ва бошқа кўплаб жаҳон етакчилари Қозоғистонга бирин-кетин ташриф буюриб, икки томонлама муносабатлар ва ҳамкорликнинг янги имкониятларини муҳокама қилишга шошилди.

Дипломатик ҳаракатнинг баъзи муваффақиятларини аллақачон кўриш мумкин. Масалан, Германия яқинда Қозоғистон билан 2023 йилда қўшимча 1,2 миллион тонна хом нефтни ташишга келишиб олди, чунки мамлакат нефть етказиб беришни Россиядан узоқроққа диверсификация қилмоқчи.

Бу шунчаки товарлар алмашинувидан кўпроқ нарса

Бироқ, Марказий Осиёни нафақат юклар транзити учун чегара нуқтаси сифатида қараш керак.

Минтақа табиий ресурсларга, жумладан, нефть, газ ва муҳим фойдали қазилмаларга бой бўлса-да, у ерда иқтисодий ўсиш ва тараққиётга чанқоқ, тез ўсиб бораётган ёш, билимли ва кўп тилли аҳоли яшайди.

Бугун марказий Остона ёки Тошкентни айланиб чиқсангиз, йирик қурилиш майдончаларини ҳисобга олмаганда, яқинда очилган ўнлаб IT ва инглиз мактабларини учратиш мумкин, либерал санъат бўйича қатор халқаро мактаблар ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.

Ёшлар икки ёки учта тилга қўшимча равишда бошқа тилларни ҳам ўрганишга ва янги кўникмаларга эга бўлишга интилади, бу уларни минтақанинг бир қисми бўлиб бораётган халқаро бозорда рақобатбардош қилади.

Яқинда Россияда бизнес юрита олмаган трансмиллий компанияларнинг Марказий Осиёга бориши бундай сифатли бандлик учун қулай замин яратмоқда.

Шарқ ва Ғарб ўртасидаги мувозанатни сақлаш ҳаракати

Бу Марказий Осиёнинг келажаги учун нимани англатиши мумкин? Биринчидан, бу минтақа глобал ишларда, айниқса Европа ва Осиё ўртасидаги савдо ва инфратузилмавий алоқада тобора муҳим рол ўйнашини англатади.

Дунё ўзаро боғлангани сари Марказий Осиёнинг энг муҳим савдо йўллари чорраҳасида жойлашгани уни жаҳон иқтисодиётининг асосий ўйинчисига айлантиради.

Ислоҳотлар, иқтисодий ўсиш ва сиёсий барқарорлик борасида етакчилик қилаётган Қозоғистон ва Ўзбекистон каби давлатлар учун ўз ютуқларини мустаҳкамлашда давом этиш вазифа бўлади.

Бу йил Қозоғистон ўзининг муваффақиятли ислоҳотларига ҳамроҳлик қилиш ва халқаро нуфузини оширишга кўмаклашиш мақсадида 8-9 июнь кунлари бўлиб ўтадиган Остона халқаро форумини бошламоқда.

Ушбу икки кунлик симпозиум янгиланган буюк кучлар рақобати даврида ғоялари ва фикрлари муҳим бўлган янги актёрларга овоз берадиган глобал мулоқот платформаси сифатида кўриб чиқилади.

Қолаверса, бу Қозоғистонга Шарқ ва Ғарб ўртасидаги мувозанатни сақлаш борасидаги муваффақиятидан фойдаланиш имкониятини беради.