Стереотиплардан фарқли ўлароқ, аниме ёш жанр эмас. Ўтган ўн йиллар мобайнида кўплаб TV ва ОVА сериаллари (Original Video Animation — Японияда аниме-сериалларнинг ўзига хос формати) қисқа ва тўлиқ метражли фильмлар чиқарилди. Бу соҳаларда энг яхши картиналар рўйхатини тузиш деярли имконсиз, чунки маълумотлар жуда кўп. Шундай бўлса-да, кўпчиликка маълум бўлмаган классикалар, ҳайратланарли даражада бажарилган ва диққатга сазовор аниме картиналар билан таништирамиз.
“Дунёнинг бу бурчагида” (2016)
Сузу Урано — Хиросимада яшовчи оддий қишлоқ қизи. У ўз оиласига ғамхўрлик қилади ва баъзида ҳордиқ пайтида дафтарига денгиз қуёнлари расмини чизади. Уни бошқа вилоятдан келган одамга турмушга беришади. Ҳозир у аста-секин янги оилага кўникмоқда. Шу билан бирга, аввал император Хирохитонинг фашистик даврини, кейин урушни, сўнгра урушдан кейинги очарчилик йилларни бошдан кечирмоқда...
Хиросима — ҳали ҳам японияликлар учун, айниқса, аниме учун оғриқли мавзу, лекин камдан кам одам бу фожиани ўз мамлакати тарихининг бир қисми деб ҳисоблайди. Бироқ фильмда сиёсат мавзуси орқа фонда қолади: у табиий равишда тажовузкор полиция, армияга оммавий жалб қилиш ва радио хабарлари орқали ўзини билдириб туради, лекин ҳикоянинг марказида унчалик бой бўлмаган оиланинг оддий ҳаёти, мулойим ва ижодкор қиз тақдири туради... У катталардек бўлишни ўрганади, кеча унга бегона бўлган одамларга ёрдам беради, деярли танимайдиган эри билан муносабат ўрнатади ва ўзида кичик бўлса-да, лекин қалбга илиқлик бахш этувчи куч топа олади.
“Стимбой” (2004)
ХIX асрдаги Англия. Рей Стим — жуда истеъдодли, механикага қизиқувчи бола, бобоси унга буғ шарининг чизмаларини юборганидан сўнг ҳаёти сиёсий воқеаларга қоришиб кетади.
“Стимбой” — Кацуҳиро Отомонинг етарлича баҳоланмаган картиналарининг энг ёрқин намунасидир. Мазкур анимация руҳий жиҳатдан енгил ва болаларча самимий. Бу ажойиб анимацияда, айниқса, хаёлий механизмлар ҳақида гап кетганда ҳақиқий стимпанк (ХIX аср охиридаги буғ энергиясидан илҳомланиб яратилган илмий-фантастик йўналиш) саргузаштдир. Отомо — ажойиб график. “Стимбой”да бўлгани каби ҳеч қаерда механизмларнинг ажойиб дизайнини бунчалик аниқ кўра олмайсиз, томоша қилиш давомида анимация санъати нималарга қодир эканига қойил қолишингиз аниқ.
“Стимбой” Отомонинг “Akira” номли анимацияси сингари унчалик машҳур бўлолмаган. Бир вақтлар бу 3D ва 2D анимациясининг комбинацияси нимага қодирлигини кўрсатиб берувчи ажойиб фильм бўлган.
“Ёнарқўнғизлар қабри” (1988)
Иккинчи жаҳон урушидан ёлғиз, қашшоқ ва бутун дунёда ҳеч кимга кераксиз бўлиб чиққан болалар ҳақидаги ҳикоя. Режиссёр Исао Такаҳата шахсий фожиани тасвирлаш орқали уруш фақат ҳарбийларнинг эмас, балки барча одамларнинг тақдирини қандай ўзгартириши ҳақида фикр юритади.
“Аме ва Юки — бўри болалари” (2012)
Ёш қиз Хана бўрига айлана оладиган йигитни севиб қолади ва ундан икки фарзанд кўради: қиз ва ўғил. Аммо севгилиси вафот этгач, оилани боқиш, болаларни оёққа турғизиш унинг ўзига қолади. Бу орада болаларининг ҳақиқий ёввойи бўрилар каби ўзини тутиши қўшнилари, ҳам ижтимоий хизмат ходимларининг эътиборини тортади...
Мазкур картинада Мамору Хосода ўзини чиройли оилавий аниме устаси сифатида кўрсатиб, ёш ота-оналарнинг одатий қийинчиликларини бошқа ракурсдан тасвирлайди. Кейинчалик у “Махлуқ шогирди” ва “Келажакдан келган Мираи” фильмларини суратга олади, улар ҳам оила мавзусига тегишли бўлиб, лекин у буни биринчи бўлиб “Бўри болалари”да тасвирлаган. Хосода буни жуда самимий, таъсирчан ва айни пайтда реал тарзда, ёш оила ҳаётининг мураккаб томонларини яширишга уринмасдан амалга ошира олган.
“Кеча” (1991)
27 ёшли қиз мегаполисдан туғилиб ўсган қишлоғига қайтади, бир вақтнинг ўзида болалигини эслаб, ўзини англайди. Исао Такаҳата ва Хаяо Миязаки ўртасидаги ҳамкорлик ширин-аччиқ носталжи туйғуси билан тасвирланган.
“Бу ердан океан эшитилади” (1993)
Икки дўст бир қизни севиб қолади — сюжет дунё каби эски, шунга қарамай Томоми Мочизуки мултфильмга ўзгача жозиба бағишлашга муваффақ бўлади. Денгиз бўйидаги сокин шаҳарчадаги уч нафар ўрта мактаб ўқувчилари ўртасидаги мураккаб муносабатлар ҳақида ўйлантирадиган драма.
“Қобиқдаги руҳ” (1995)
Келажакда жиноятчилик ҳозиргидан-да аянчли аҳволда бўлади. Аммо энди кибертехнологиялар ривожланиши билан фирибгарлар ўзига хос турдаги жиноятларни содир этиш имкониятига эга бўлади: нейрон имплантлари орқали одамларнинг шахсий маълумотларини ўғирлаш, “арвоҳ”-киборгни бузиш ... Махсус бўлимнинг энг яхши ходимаси — киборг, майор Мотоко Кусанаги шундай жиноятчиларнинг изига тушган. Бу иши билан у Қўғирчоқбоз лақабли сирли жиноятчининг эътиборини тортади.
Мамору Осиининг бошқа фильмларидан фарқли ўлароқ “Қобиқдаги руҳ” 2029 йилда Токионинг сирли совуқ дунёсига бошқача назар билан қарайдиган улкан франшизага асос солган. Бироқ бошқа фильмларнинг ҳеч бири Мамору Осиининг сеҳрли муҳитини такрорлай олмаган. Албатта, бу нарса уларнинг машҳурлигига таъсир қилмайди, шунчаки “Қобиқдаги руҳ” жанр частотасига қарамай, такрорлаб бўлмайдиган фильмга айланган. Бу ишнинг уддасидан чиқишолмаган, гарчи Японияда ҳам, Голливудда ҳам бунга уринишлар бўлган.
“Пом Поко: Хейсей давридаги Тануки уруши” (1994)
Комедия, драма ва фантастика уйғунлиги, табиатга ғамхўрлик қилиш муҳимлиги ҳақидаги ажойиб мултфильм. Ушбу эртак-анимеда Исао Такаҳата шаклини ўзгартириш ва одамга айланиш қобилиятига эга тануки — енотсимон итларни томошабинларга таништиради. Яшаш жойлари вайрон қилинган танукилар сеҳрли кучларидан одамларнинг тажовузкорлигидан ҳимояланиш учун фойдаланишга қарор қилишади.
“Юрак шивири” (1995)
Ҳаётда дуч келиниши мумкин бўлган танлов ҳақидаги фильм: мактаб ўқувчиси Шидзуку скрипка ясашни ўрганаётган ва ўзига тортадиган касб топишни орзу қиладиган болани севиб қолади. Буларнинг барчаси импрессионист рассом Наоҳиса Иноуэнинг гўзал манзаралари фонида содир бўлади.
“Мушукнинг қайтиши” (2002)
Хироюки Морита режиссёрлигидаги антиқа фильм. Унда Хару исмли қиз мушуклар қироллигининг шаҳзодаси бўлган мушукни қутқаради. Гапирувчи ҳайвонлар, ҳазил ва бир оз бемаънолик мултфильмга ўзгача атмосфера бахш этган.