Буюк япон режиссёри Хаяо Миязакининг янги картинаси — “Қалайсиз?” анимесининг премьераси 14 июлда бўлиб ўтади. Унгача эса ижодкорнинг энг яхши анимеларини томоша қилиб, сеҳрли дунё мўжизаларидан баҳра олинг.
“Калиостро қалъаси” (1979)
Хаяо Миязакининг Ghibli студияси ташкил этилмасидан олдин яратилган биринчи тўлиқ метражли анимацион асари француз ёзувчиси Морис Лебланнинг китоби асосида яратилган. Бош қаҳрамон машҳур фирибгар Арсен Люпин III бўлиб, у казинодан катта миқдордаги пулни ўғирлаб, муаммога дуч келади. Ўғирланган банкноталар сохта бўлиб чиқади. Омади келмаган ўғри Калиостро князлигига боради, миш-мишларга кўра, қалбаки пуллар ўша ерда босилган. Ҳазил ва оптимизмга тўла бу ҳаяжонли саргузашт режиссёрнинг кейинги фильмларига унча ўхшамайди.
“Шамоллар водийсидан келган Навсикая” (1984)
“Шамоллар водийсидан келган Навсикая” фильми Миязаки ўз яратган худди шу номдаги манга асосида ишланган ва Гҳибли фильмларининг барча мухлисларига таниш бўлган экология ва инсониятнинг табиатга ҳалокатли таъсири масалаларини кўтаради. Воқеалар постапокалиптик дунёда содир бўлади, унда урушаётган қиролликлар нафақат бир-бири билан, балки ядровий урушдан кейин улкан мутант ҳашаротлар билан тўлган атроф-муҳит билан ҳам курашмоқда. Ушбу чексиз урушлар туркумида Шамоллар водийсини бошқарадиган жасур ва раҳмдил малика Навсикая ўз сайёрасини қутқариш учун хавфли саёҳатга отланади. Ушбу аниме устида ишлаган жамоа икки йилдан кейин Гибли студиясини очади.
“Лапута — самовий қалъа” (1986)
Studio Гҳиблиънинг дебют лойиҳаси афсонавий Лапутани излашга чиққан Шита исмли қиз ва муҳандиснинг шогирди Пазу ҳақида ҳикоя қилади. Шита сирли биллур туморга эга бўлиб, у йўқолган шаҳарга йўл кўрсата олади. Шу тумор туфайли қиз нафақат само қароқчилари, балки Лапута устидан назоратни қўлга киритмоқчи бўлган ҳукумат кучлари учун ҳам нишонга айланади. Миязаки осмондаги қалъа ҳақидаги ғояни “Гулliveрнинг саёҳатлари”да худди шундай учадиган оролни тасвирлаган инглиз классикаси Жонатан Свифтдан олган.
“Менинг қўшним Тоторо” (1988)
Бир қарашда, ҳақиқий дўстлик ҳақидаги ҳайратланарли таъсирли эртак, аммо катталарга “ички бола”ни асраб-авайлаш қанчалик муҳимлигини эслатиб турувчи ажойиб мултфильм ҳам. Фильм отаси билан қишлоқдаги эски уйга кўчиб ўтаётган икки опа-сингил — Сацуки ва Мей ҳақида. Аввалига сюжет ҳар қандай классик қўрқинчли фильмнинг бошланишига ўхшаб кетади, аммо даҳшатли арвоҳлар ўрнига қизлар ўрмон руҳи — момиққина Тоторо бошчилигидаги ўрмоннинг сеҳрли мавжудотлари билан танишади. Улар биргаликда мўжизаларга ишониш ва меҳрибонлик энг қийин вазиятлардан чиқиш йўлини топишга ёрдам беришини исботловчи ҳаяжонли саргузаштларни бошдан кечиради. Мазкур картинада Миязаки ўзининг болалигини тасвирлаган ҳолда эртаклар олами болага онасидан ажралганда бунга кўникишига қандай ёрдам беришини намойиш этади.
“Кики — элтув хизмати” (1989)
Вояга етганлик ҳақидаги ибратли ҳикоя. Ёшгина жодугар Кики 13 ёшга тўлгач, том маънода “осмондан ерга тушиши” ва бир йилини оддий одамлар орасида ўтказиши, уларга ғайриоддий қобилияти билан ҳар томонлама ёрдам бериши керак. Мажбурий амалиёт пайтида ташаббускор қаҳрамон ўзининг етказиб бериш хизматини очади. Кики олдида ҳали кўп қийинчиликлар бўлса-да, қатъиятлилик ва ўзига ишонч унга ҳаммасини енгишга имкон беради. Фильм япон ёзувчиси Эйко Кадононинг шу номадаги романи асосида суратга олинган.
“Малика Мононоке” (1997)
Ўз манфаатлари йўлида йўлида ҳамма нарсани йўқ қилишга тайёр одамнинг бузғунчи кучи ҳақидаги мултфильм. Тўнғизни ўлдиргандан кейин даҳшатли лаънатга учраган ёш шаҳзода Аситака ўрмон худолари ва Темир шаҳар ҳукмдори Эбоси хоним билан зиддиятга бориб қолади. Йўл-йўлакай у бўрилар қўлида тарбияланган эркин руҳли қиз Мононоке билан ҳам танишади ва ўзини ўрмон руҳлари ва инсоният цивилизацияси ўртасида қолиб кетганини кўради. Миязаки, Муромати давридаги Япония ҳақида гапирганда (биринчи ўқотар қуроллар ўша пайтда пайдо бўлган), табиатга ва бир-бирига нисбатан зўравонлик ва шафқатсизликнинг чексиз даври нималарга олиб келиши мумкинлигини кўрсатиб беради.
“Руҳлар олами” (2001)
Режиссёрга оламшумул шуҳрат ва “Оскар” тақдим этган бу асар Япония кинопрокати тарихидаги энг юқори даромад келтирган фильм бўлган. Ҳеч бир фильм рейтинги усиз тўлиқ бўлмайди. “Руҳлар олами” бу — фантазия, япон фолклори ва қўрқинчли бошқа дунёда ўзи билан юзма-юз бўлган вояга етган қиз Тиҳиро ҳикоясининг ажойиб уйғунлигидир. Айёр жодугар Юбаба чўчқага айлантирган ота-онасини қутқариш учун у руҳлар ва бошқа ғайритабиий мавжудотлар орасида ҳаммомда ишлашга мажбур бўлади. Денгиз аждаҳосига айлана олдиган зийрак йигит Ҳаку; оқкўнгил ўтёқар Камажи, сирли Юзсиз — бу образлар хотирангизда абадий қолади, шунингдек, Тиҳиро ўргатиши мумкин бўлган асосий сабоқ: қўрқувни енгган ҳолда олға ҳаракат қилиш керак.
“Ҳаракатланувчи қалъа” (2004)
Британиялик ёзувчи Диана Вин Жонснинг худди шу номдаги романи асосида суратга олинган Гҳибли студиясининг иккинчи энг машҳур фильми. Жодугар Пустоши Хоул исмли келишган сеҳргарга ҳасад қилиб, ёш ва қўрқоқ Софини кампирга айлантиради. Кекса аёл сифатида Софи илгари ўзида бўлмаган куч ва жасоратни кашф этади ва Хоулга ўзига бўлган ишончини оширишга ёрдам беради. Миязаки бу ерда ҳам ўзи учун оғриқли бўлган уруш мавзусини четлаб ўтмайди: фильм воқеалар портлаётган бомбалар ва югураётган аскарлар фонида содир бўлади.
“Қияликдаги балиқча Ponyо” (2008)
Студиянинг 10-мултфильмининг марказида Сосуке исмли бола ва денгиз маъбудасининг қизи бўлишни орзу қилган балиқча Ponyонинг дўстлиги тасвирланган. Бу ерда Миязаки мураккаб ҳарбий масалалардан воз кечади ва асосий эътиборни абадий мавзуларга – ёлғизлик, оила қадри ва ҳақиқий дўстликка қаратади. Мусиқани доимий Гҳибли бастакори Зё Ҳисаиси ёзган.
“Шамол кучаймоқда” (2013)
Ёш муҳандис Зиро Хорикоси болалигидан осмонни яхши кўради ва мукаммал самолёт лойиҳалашни орзу қилади. Самолётлар одатда Миязаки учун энг севимли мавзу, чунки отаси самолёт заводида ишлаган.
На ўрмон руҳлари, на учадиган қалъалар, на сеҳрли реализм, на Миязакининг ташриф қоғози — фақат ўз даҳшатлари билан сеҳрланган ҳақиқат. Яқинлашиб келаётган глобал фалокатнинг кучайиб бораётган огоҳлантириши биринчи муҳаббатнинг нозиклиги, ижодий эркинлик ва ҳаёт мазмунини излаш билан боғлиқ. Ҳикоянинг ўлчовли суръати, бутун Япониянинг гўзал манзаралари ва ҳар бир кадрда намоён бўладиган нозик пасифизм “Шамол кучаймоқда”ни томоша қилишга ундаудиган жиҳатларидир.