Кеча, 28 май куни Туркияда президентлик сайловларининг иккинчи босқичи ўтказилди ва Ражаб Тоййиб Эрдўғон ғолиб бўлди. Мамлакатни 2014 йилдан бери бошқариб келаётган Эрдўғоннинг президентликка қайта сайланиши Марказий Осиё давлатлари учун қандай аҳамиятга эга? Ўзбек жамоатчилиги фаоллари бу ҳақда ўз мулоҳазаларини билдирди.

Сиёсатшунос Камолиддин Раббимовнинг фикрича, Эрдўғонни ҳокимиятда қолиши Марказий Осиё давлатлари учун яхши янгилик.

“Марказий Осиё давлатлари учун, Эрдўғоннинг қолиши – яхши янгилик. Чунки минтақамиз учун сайловлар – ҳокимиятни ўзгартирувчи эмас, легитимлаштирувчи восита холос. Яъни, сайловлар – ҳокимиятни ўзгартириши эмас, ўтирган ҳокимиятларни “қонунийлаштириб” бериши керак холос. Туркияда демократик йўл биланми, бошқаси биланми – Эрдўғон акамизни қолиши – минтақа пойтахтлари учун фақат “яхшиликка”, — дея фикр билдирган сиёсатшунос.

Камолиддин Раббимовнинг ёзишича, Эрдўғоннинг ҳокимиятда қолиши дунё геосиёсатида “кўп қутблилик” шаклланишини тезлаштиради.

“Эрдўғонни қолишидан Путин ва Си анча хурсанд бўлиши керак. Қатар ва Эрон ҳам, қисман Саудия ҳам. Лекин “ўйин қоидасига” кўра, Эрдўғонни ғалаба билан Вашингтон ҳам, Европа пойтахтлари ҳам табриклади. Зеленский учун Эрдўғоннинг қолиши – катта муаммо эмас. Эрдўғон ва Қиличдарўғли Зеленский учун “яхши ва ундан ҳам яхшироғи” эди. Эрдўғон синовдан ўтган “зиддиятлар устаси”, у Путинга дўст ҳам эмас, душман ҳам эмас. Қиличдарўғли ҳокимиятга келганида ҳам, амалда қанчалик Путин билан тираша олади ва Украинага қулай бўлади – буни айтиш қийин. Шунинг учун, Киевга Эрдўғон ҳам “яхши вариант” назаримда”, — дея қўшимча қилган мутахассис.

Сиёсатшунос Ҳамид Содиқ ҳам Эрдўғоннинг ҳокимиятда қолиши Марказий Осиё давлатлари учун ижобий туртки беришини айтган.

“Туркия биз учун сиёсий модел бўлиши мумкин бўлган давлатлардан бири ҳисобланади. Бу сайловда Эрдўғоннинг ғолиб бўлиши Марказий Осиё давлатларидаги муносабатларга янги бир ижобий импулс беради. Марказий Осиё давлатлари — Туркиянинг табиий иттифоқдошларидир. Шу нарсани унутмаслик керакки, Эрдўғонни қанчалик авторитар раҳбар дейишмасин, у бошқа номзодларга ҳам ўзларининг кучларини кўрсатиш имкониятини беряпти. Бу жуда ҳам муҳим. Туркиянинг ютуғи президентликка номзодларда соғлом кураш борлигида. Ҳозир Эрдўғоннинг Араб ва Марказий Осиё давлатларига нисбатан муносабати анча яхши кўринишга эга. Каримов даврида бундай бўлмаган”, — дейди сиёсатшунос.

Иқтисодчи Отабек Бакиров эса Эрдўғон ҳокимиятда қолса, Туркия иқтисодиётини нималар кутаётганини таҳлил қилди.

“Табиийки, 20 йилдан буён ҳокимиятда қолаётган ва яна камида беш йиллик муддат давомида мутлақ ҳокимият эгасига айланадиган Эрдўғондан 2000 йиллар бошидаги каби катта ўзгаришлар ва ислоҳотлар кутиш ноўрин бўлади. Ўзгача йўл ва империя кайфиятлари билан ўйнашадиган сиёсат янада бронзалашади, сиёсат билан бирга иқтисодиёт ҳам.

Антиқа фоиз сиёсати, яқин дўстларга преференциялар тарқатиш, мегалойиҳалар қуриш каби эрдоганомиканинг юзига айланган воситалар давом этади. Лиранинг 30-50 фоизга қийматини йўқотиши кунлар ёки ойлар масаласи холос. Муаммо бу банклараро бозорда тан олинган ҳолда амалга оширилиши ёки қора бозорда акс этиши ва бир неча хил курсларнинг пайдо бўлишида холос.

Лиранинг қулаши охирги йилларда қисқариб бораётган Туркияга ўзбек экспорти учун янги чақириқлар яратади. Бир неча юз минг меҳнат мигрантларимизнинг реал даромадлари, демакки, пул ўтказмалари ҳам камаяди. Лекин импорт арзонлашади, бу Ўзбекистоннинг “аждарҳо” божларининг юкини бир оз юмшатади. Шу билан бирга, арзон лира Туркияда уй жой олиш ва бошқа мулклар имкониятларини енгиллаштиради ва нисбий афзалликларни юзага чиқаради”, — дея фикр билдирган иқтисодчи.

Отабек Бакиров Эрдўғон ғалабасининг прагматик сиёсат позициясидан қаралса, ютуқли жиҳатлари ҳам кам эмаслигини қўшимча қилган.

“Раис умумқабул қилинган қоидаларни тан олмасликда Путиндан асло қолишмайди, керак бўлса, дарс ҳам беради. Эрдўғоннинг ҳокимиятда бўлиши шимолдан суверенитетимизга дахл қилиниши эҳтимолларини камайтиради. Туркий давлатларнинг интеграцияси тўхтаб қолмайди. Агар жаҳон савдо ташкилотига кириш жараёнлари чўзилиб кетса, Туркия билан эркин савдо ҳудуди ташкил этиш имкониятларимиз айнан Эрдўғон воситасида тезроқ амалга ошиши мумкин. Ташқи меҳнат миграциясини диверсификациялашда ҳам Эрдўғоннинг мигрантларга нисбатан очиқ юзли сиёсати бизнинг фойдамизга ишлайди”, — дея қайд этган у.

Эслатиб ўтамиз, 6 май куни Эрдўғон сайловда ғалаба қозонса, Россия, АҚШ ва бошқа давлатларга нисбатан илгари олиб борган сиёсатни давом эттиришини айтганди. Унинг фикрича, барча давлатлар билан ҳамкорлик Туркия учун фойдали.

Маълумот ўрнида, Туркияда 14 май куни бўлиб ўтган сайловда президентликка номзодларнинг ҳеч бири 50 фоиздан кўп овоз тўплай олмади. Шу муносабат билан мамлакатда расман овоз беришнинг иккинчи босқичи ўтказилди. Сайловда Эрдўғон 52,14 фоиз овоз тўплади ва ғолиб бўлди.

Ражаб Тоййиб Эрдўғон 2014 йилдан буён Туркия президенти вазифасини бажариб келади. Бундан аввал 11 йил давомида бош вазир бўлган.