Саудия Арабистонида бўлиб қайтган “Дарё” мухбири Азизбек Абдувалиев сафари давомида ўзи гувоҳ бўлган ибратли жиҳатлар ва воқеаларга эътибор қаратди.

“Хуш келибсан, Худонинг мусофири!”

Мадина аэропортида “Худонинг мусофири, Муҳаммад пайғамбар шаҳрига хуш келибсан!” дея ёзиб қўйилибди. Бугунги кунда бу муқаддас манзилни макон тутган зиёратчиларнинг ҳар бешинчиси ўзбекистонлик ё бошқа давлатда яшовчи миллатдошимиз бўлса ажаб эмас.

Айрим меҳмонхоналарда истиқомат қилувчиларнинг деярли бари ўзбек. Баъзан кўпдан бери кўришмаган ҳамкасб, таниш ёки қариндошингни айнан Мадина ёки Мадинада учратасиз. Икки муқаддас шаҳардаги дўконлар сотувчилари ҳам аллақачон ўзбек тилини савдо-сотиқ қиладиган даражада ўзлаштириб олган.

Хуллас, зиёрат пайти ўзингизни Ватандан олисда, ҳижратда ҳисоблашга ҳам деярли ҳожат йўқ.

Тупроқдан яралганмиз, тупроққа қайтамиз

Мадинада ер юзидаги қабристонларнинг энг афзали — “Жаннат ал-Боқиъ” жойлашган. Бу ерда Расуллулоҳнинг оила аъзолари, яқинлари, саҳобалар, тобеинлар, уламолар ва азиз-авлиёлар дафн этилган. Қабристон ҳар қандай безак ва жимжимадан холи, қабрлар фақат тупроқ ва тошдан иборат.

Маккадаги “Жаннатул Муалла” қабристонида ҳам шу ҳолат. У ерда яшил дарахт остида Хадича онамиз дафн этилган, буни фақат шу белгидан пайқаш мумкин, холос.

 Шунингдек, бу манзилда пайғамбаримизнинг боболари, амакилари ва биринчи ўғиллари Қосимнинг қабрлари ҳам бор. 1926 йили улар дафн этилган қабрлар текисланиб, мақбаралар бузиб ташланган. Бузиш жараёнида бирорта қабр вайрон бўлмагани айтилади.

Ҳаж ва умрага келганлар бу ерни ҳам зиёрат қилишлари одат тусига кирган. Эркаклар ичкарида Қуръон тиловат қилишлари мумкин, аёлларга эса қабристонга кириш ман этилган.

“Машинангизни туртиб юбордим, узр”

Мадинада ҳам, Маккада ҳам ўзбекистонликларни ажаблантириши мумкин бўлган ҳолат маҳаллий аҳолининг автомобилларининг кўринишига бўлган бефарқлиги. Аксарият машиналарнинг қаеридир қирилган, қаеридир пачоқ бўлган. Бироқ уларни тузатиш ёки бўятиш ҳеч кимнинг хаёлига ҳам келмайди.

Йўлларда ҳайдовчиларнинг бақир-чақири, уруш-жанжали кўзга ташланмайди, қулоққа эшитилмайди. Агар кимдир қайсидир машинани туртиб юборса, бир-биридан узр-маъзур сўраб, йўлида давом этади. Ваҳоланки, улар орасида қиммат русумдаги автомобиллар ҳам бор.

Зиёратчиларга бепул тарқатиладиган Қуръон, пайғамбар суйган хурмолар

Мадинадаги Қуръони карим нашр этиш маркази бутун дунёдан келган зиёратчилар бориши одат тусига кирган манзиллардан бири ҳисобланади.

Бу ерда йилига 20 миллионга яқин нусхада Мусъҳаф чоп қилинади. Зиёратчилар марказ босмахонасида бўлиб, муқаддас китоб қай тарзда чоп этилишини ўз кўзлари билан кўриши мумкин. Чиқишда эса уларнинг ҳар бирига Қуръон ҳадя қилинади.

Мадина хурмолари билан ҳам машҳур шаҳар ҳисобланади. Расулуллоҳ барглари тушмаслиги сабаб уни мусулмонга қиёс қилган, хурмони бошқа меваларга қараганда яхши кўриб истеъмол қилган. Мадинада “Ажва” хурмосини экканлари, унинг меваси заҳар ва сеҳрни кесиш хусусиятига эга деб билганлари айтилади.

Зиёратчилар Мадина хурмозорларида бўлиб, пайғамбар суйган хурмолардан тотиб кўришлари ва харид қилишлари мумкин.

“Макка жамоат кутубхонаси”

Маккада, Каъбатуллоҳ яқинида жойлашган сариқ тусдаги бино ўрнидаги уйда бундан 1500 йил аввал Расуллуллоҳ дунёга келган. У зот вафот этганларидан сўнг уй халифа Хорун ар-Рашиднинг онаси томонидан сотиб олинади ва унинг ўрнида гўзал масжид барпо этилади. Бироқ 1803 йили ўша пайт Маккани эгаллаб олганлар тарафидан бузиб ташланади. Усмонлилар шаҳарни қайтариб олганидан сўнг масжид тўлиқ тикланади. Аммо 1924 йили тарих яна такрорланади.

Ҳозир бу ерда қад ростлаган бино “Макка жамоат кутубхонаси” деб номланади. Лекин яқин орада унинг очилганини ҳеч ким кўрмаган. Фақат манзил тарихини билганлар бу ерга келиб, дуо-фотиҳа қилиш, полиция эса уларни ҳайдаш билан овора.

“Омонат офиси”

Ҳарами шарифда йўқолиб қолган одамларни қидириш хизмати ва топилмалар бюроси бор. Иккинчисини бу ерда “Омонат офиси” дейишади. Ушбу идора 24 соат мобайнида ишлайди ва зиёратчиларга йўқотиб қўйган буюмларини топишда кўмак беради. Бу ерда йўқ нарсанинг ўзи йўқ: кармонлар, пуллар, сумкалар, соябонлар, соатлар, телефонлар ва ҳоказо. Гуруҳимиздаги шеригимиз Каъбани тавоф этиш чоғида қиммат смартфонини йўқотиб қўйгач, миршабларга мурожаат қилдик. Улар омонат идорасига боришни маслаҳат берди.

Тавофни якунлаб, телефон йўқолганидан чамаси бир соат ўтганидан сўнг бу манзилга етиб бордик. Бизга телефонлар тахламини кўрсатишди ва улар орасидан шеригимизнинг смартфони ҳам чиқиб келди. Уни олиш учун паспорт ёки бошқа ҳужжатлар талаб этилмади: ходимга телефондаги фотолар кўрсатилди, олинганлиги ҳақидаги тилхат тўлдирилди ва буюм қайтариб олинди. Гуруҳдошимиз телефонини топиб, тезда ушбу идорага етказган номаълум ҳарам ходими ёки зиёратчини дуо қилганича меҳмонхонага йўл олди.

40 дақиқада қайтган яхшилик

Маккада яхшиликни 40 кун ёки 40 соатда эмас, 40 дақиқада қайтганига гувоҳ бўлдим. Шаҳардаги йирик меҳмонхоналар Каъбатуллоҳга элтиш учун бепул ва тун-кун ишлайдиган автобуслар қатновини йўлга қўйган. Бироқ Ҳарами шариф ҳудуди ниҳоятда катта, одам эса жуда кўп бўлгани учун айниқса катта ёшдаги зиёратчилар кўпинча адашишади. Бомдод намозидан чиқаёцам, эшик олдида бир онахон полициячига ниманидир тушунтиролмай, хуноб бўлиб турган экан. Дарров олдиларига бордим ва керакли меҳмонхонага элтадиган автобусгача бирга кетдик. Онахон Тошкентдан экан, худди биз катта иш қилгандек боргунча дуо қилди.

Меҳмонхонага келсам, ойим оғизларидан бол томиб, тошкентлик эр-хотин зиёратчиларни мақтаб кетди. У киши ҳамроҳларини йўқотиб, кимдан нажот топишни билмай турса, бу жуфтлик ҳолатни сезиб, бекатгача ўзлари билан олиб келиб, автобусга чиқариб юборибди. Воқеалар деярли бир пайтда содир бўлган. Бу кўмак кимгадир майда нарсадек туюлиши мумкин, лекин мусофир юртда ва хусусан тил билмайдиган кексалар учун ниҳоятда аҳамиятли.

Энг қадрли совға

Замзам булоғи Ҳарами шарифнинг айнан қай бир ҳудудида эканлиги борасида кўп баҳслар бор. Пайғамбар туғилиб-ўсган уй яқинидаги манзилда жойлашгани ҳақиқатга яқинроқ кўринади. Бу ердаги булоқ мармар билан қопланиб, атрофи панжара билан тўсилгани, зиёратчилар оқимини тартибга солиш учун эса назоратчилар қўйилгани ҳам бунга далил бўлса керак.

Зиёратни якунлаб, ватанига йўл олаётган ҳожиларга аэропортда 5 литрли идишда Замзам суви берилади. Сув юкингиз ҳисобига қўшилмайди, расмийлаштирилганидан сўнг бошқа юқлардан алоҳида топширилади ва юртга қайтгандан сўнг қабул қилиб олинади. Улар ўзлари билан олиб келадиган совғалар ичида энг қадрлиси ҳам шу бўлса ажаб эмас..