Ўзбекистонда букмекерлик фаолиятига рухсат берилиши мумкин. Президент қарори билан махсус ишчи гуруҳ ташкил қилинган ҳолда 2023 йил якунига қадар илғор хориж тажрибаси асосида футболни молиялаштириш тизимини кенгайтиришда букмекерлик фаолиятини амалга ошириш бўйича таклифларни Вазирлар Маҳкамасига киритиш белгиланган. “Дарё” Ўзбекистондаги букмекерлик фаолияти тўғрисида сўз юритади.
Бугунги кунда Ўзбекистон ҳудудида букмекерлик фаолиятини олиб бориш ёки тарғибот билан шуғулланиш тақиқланган.
Бироқ бу хорижий букмекер контораларнинг мамлакатда фаолият юритишига унчалик тўсиқ бўлмаяпти.
Уларнинг фаолияти оқибатида катта миқдордаги маблағини йўқотган шахсларнинг ўз жонига қасд қилиш ҳолатлари кўпаймоқда.
“Дарё” таҳририятига онлайн қимор ўйинлари туфайли пулсиз, ҳатто хонадонсиз қолган фуқароларнинг яқинларидан мурожаатлар ҳам келиб тушади.
Тақиқ бор, натижа эса деярли йўқ
Қимор ўйинлари Ўзбекистонда 2007 йилдан буён тақиқда бўлган. Яқин вақтларгача бу чеклов самарали эди.
Бироқ технологиялар ривожланиши билан вазият кескин ўзгарди. Бу расмий даражада ҳам тасдиқланган.
Собиқ адлия вазири, ҳозирги президент маслаҳатчиси бўлган Русланбек Давлетов қимор ўйинлари жамиятда катта муаммога айланиб бораётганини, бироқ ҳозирда онлайн контораларни бутунлай блоклаш имконсиз эканини таъкидлаган.
Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистон онлайн қимор ўйинлари олдида жиддий муаммога дуч келмоқда.
Шу билан бирга, агар расмийлар казино сайтлари блоклаган тақдирда ҳам фойдаланувчи VPN орқали уларга хавфсиз уланиш имкони борлиги айтилади.
Айтиш мумкин серверлари Ўзбекистонда бўлсин, деб. Бироқ бунинг имкони йўқ. Катта-катта давлатлар ҳали серверларни ўзига олиб келтиролмаяпти — деган Русланбек Давлетов.
Google компаниясида ишлайдиган дастурчи “Дарё”га VPN бор экан, базаси хорижда жойлашган сайтларни бутунлай чеклаш жуда қийин масала, деб тасдиқлади.
Унинг сўзларига кўра, барча серверларнинг ИП манзилини блоклаш имконсиз.
Банклар орқали эса шундай серверлардан пул кирим-чиқимининг оқиминигина тақиқлаш мумкиндир. Лекин уни ҳам четлаб ўтиш йўллари топилади, — дейди мутахассис.
Қимор рекламалари тақиқланган. Бироқ бу чеклов ҳам яхши натижа бермайди
Ўзбекистонда нафақат қимор ўйинлари, балки уларнинг рекламаси ҳам тақиқланган. Лекин бу аллақачон эскирган ва самарасиз.
Букмекерлар жуда бой компаниялардан саналади. Forbes нашри маълумотларига кўра, энг машҳур конторалардан бири йилига бир неча юз миллион доллар соф фойда кўради.
Бундай бюджет билан эса букмекерлар исталган давлатни ўз рекламалари билан тўлдира олади. Ана шу вазият ҳозир Ўзбекистонда содир бўлмоқда.
Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш агентлиги ўнлаб пул тикиш сайтларини блоклаб, юзлаб рекламаларни аниқлаган, лекин улар сони кўпайса кўпайяптики, камайишидан дарак йўқ.
Барчасини блоклаш эса имконсиз — бугун бири ёпилса, эртага унинг ўрнига 10 та янгиси пайдо бўлмоқда.
“Дарё”нинг қисқа муддатли мониторинги ҳам Telegramъда қимор ўйинларига алоқадор 50 га яқин асосий каналлар мавжудлигини, улардан баъзилари 300 минг обуначига эгалигини кўрсатади.
Кўп сонли фойдаланувчиларига эга YouTube платформасида ҳам букмекерларни реклама қилувчи бир неча минг ўзбек тилидаги роликлар топилади. Худди шундай ҳолат TikTok ва Instagram ижтимоий тармоқларида ҳам кузатилади.
Бироқ муаммо технологиялар билангина чекланмайди — Истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш агентлиги ҳисоботларига кўра, қимор ўйинларининг рекламалари офлайн режимда ҳам фаол равишда тарқалмоқда.
Нафақат таклиф, балки талаб билан ҳам ишлаш керак
Қимор ўйинларини назорат қилиш усуллари эскирган. Буни ўтган йили Зўр TV телеканалига берилган огоҳлантиришдан ҳам тушуниш мумкин.
Аслида ушбу телеканал ҳеч қандай қимор идораларини реклама қилмаган — шунчаки букмекерлик контори ҳомийлик қилган спорт тадбирини тўғридан тўғри эфирга узатган ва унда 1Хбет реклама баннерлари акс этган.
Яқинда Тошкентда ўтказилган Ўзбекистон—Россия учрашувида стадион дисплейида ҳам букмекерлик компанияси рекламаси ҳам намойиш этилганди. Бу эса оммавий норозиликларга сабаб бўлганди.
Ҳозир ҳомий ёки ҳамкор сифатида букмекерлар жой олмаган спорт тадбирни топиш қийин.
Масалан, баъзи спорт жамоалар ўзининг футболкаларида букмекерларни номини қўйган. Шунда футбол эфирларига ҳам чек қўйиш керакми?
Масалан, одамларга осон йўл билан пул топиш имкони йўқлиги, бўлганида ҳам татимаслиги, улар охири берк кўчага олиб бориши, бу таваккал катта хавфга қўйилган қадам эканини кўпроқ тушунтириш орқали қизиқиш ва талабни камайтириш мумкин.
Агар талаб юқорилигича қоладиган бўлса, ҳеч қандай чекловлар фойда бермайди. Қизиқувчилар тақиқларни айланиб ўтадиган йўлларни топади.
Яна бир самарали, бироқ гапирган билангина ечим топиши амри маҳол бўлган йўл — одамларнинг турмуш даражасини яхшилаш ва ўртача даромадини кўтаришдир. Яхши ишлаб, юқори маош оладиган инсон қинғир йўл орқали келувчи пулларга қизиқмайди.
Албатта, буни амалга ошириш мураккаб ва йиллар талаб қилиши мумкин.
Бундай ҳолда бизнинг вазифамиз — яна уларнинг хавфли экани, осонликча пул топиш бахайр эмаслигини тушунтириш ва бугунгача маълум оқибатлари билан бўлишишдан иборатлигича қолади.
Албатта, ҳаёт фақат меҳнатдан иборат эмас. Одамлар меҳнатига яраша турли дам олиш имкониятларига ҳам эга бўлиши керак. Афсуски, одатда табиий бўлиши керак бўлган бу жараён Ўзбекистонда катта муаммо.
Умумий қилиб айтганда, ҳозирги ёндашув ўзини оқламаслиги, усуллар эса эскиргани аниқ.
Биз буни қанчалик рад этсак, шунча оқибатларига дучор бўлаверамиз.
Чекловни олиб ташлашнинг қандай фойда ва зарарлари бор?
Алишер Никимбаев “Дарё”га берган интервьюсида букмекерликка рухсат берилиши олдидан футболга қўшимча маблағ кириши аниқлигини айтиб ўтган. Никимбаев қўшни давлатларни мисол келтириб, уларда букмекерлик компаниялари ҳомийлиги ортидан яхшига пул айланаётганини таъкидлаган.
Аммо Алишер Никимбаев, диний тарафдан мамлакатда букмекерлик фаолиятига рухсат берилиши жамоатчилик томонидан қаршиликка учрашини ҳам қайд этган.
Ўзбекистонда букмекерлик фаолиятига рухсат берилиши ортидан мамлакат бюджетига солиқ тушумлари кўпаяди. Бу орқали ижтимоий инфратузилмани яхшилаш, янги мактаблар қуриш, бюджет ташкилоти ходимларининг ойлигини ошириш мумкин.
Букмекерлик компанияларининг рекламалари Ўзбекистон бўйлаб кенг тарқалгани — уларга талаб борлиги, аҳолининг маълум бир қисми қимор ўйинлари билан шуғулланишини англатади. Бироқ ноқонуний тарзда ва давлатга солиқ тўламаган ҳолда.
Букмекерлик фаолиятига рухсат бериш ортидан шундоқ ҳам қимор ўйинлари билан шуғулланувчи одамлар маблағларини назорат қилиш мумкин.
Бироқ масаланинг бошқа томони ҳам бор. Қимор ўйинлари қонунийлаштирилиши ортидан бу каби фаолият билан шуғулланувчилар сони кескин кўпайиши мумкин.
Изоҳ (0)