Нега 500 минг сўм пора олган шифокор 5 йилга қамалди-ю, давлат мулкини ўзлаштирган ҳокимга уй қамоғи берилди? Адлия вазири муҳокамаларга сабаб бўлган фикрига тушунтириш берди
Адлия вазири Акбар Тошқулов 28 март куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида журналистнинг нега 500 минг сўм пора олган шифокор 5 йилга қамалгани, давлат мулкини талон-торож қилган Асака тумани собиқ ҳокимига нисбатан эса 3 йил-у 1 ой муддатга озодликдан чеклаш жазоси берилгани ҳақидаги саволига жавоб берганди. Вазирнинг жавоби ижтимоий тармоқларда кескин муҳокамаларга сабаб бўлгач, Акбар Тошқулов ўз фикрларига тушунтириш берди.
“Ижтимоий адолат қани?”
Тадбирда “Дарё” мухбири Мусулмонбек Иброҳимов вазирдан ҳуқуқни қўллаш амалиёти бўйича фикрларини сўради. Хусусан, у Қашқадарёда 500 минг сўм пора билан ушланган шифокор 5 йилга қамалгани, давлат мулкини талон-торож қилган Асака тумани собиқ ҳокими Мансур Алихоновга эса 3 йил-у 1 ой муддатга озодликдан чеклаш жазоси тайинланганини эслатиб, “Етказилган зарарнинг миқдори каттароқ бўлган жиноятга нисбатан енгил жазо берилгани жамоатчиликда суд ҳокимиятига нисбатан тоқатсизликни келтириб чиқармайдими?”, деб савол берди.
“Ижтимоий адолат бўлиши керак, демоқчисиз — жуда тўғри. Энди битта нарсани билишимиз керак, жиноятларнинг квалификацияси бўйича ҳар бир жиноятга нисбатан белгиланган санкциялар бор. Санкциялар доирасида суд ишлайди.
Порахўрлик жинояти миқдори кичкина бўлса ҳам, санкция жиҳатидан юқорироқ. Буни тўғри тушуниш керак. Масалан, Жиноят кодексидаги 167-моддага (ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш) нисбатан 210-модда (пора олиш) учун кўзда тутилган жазо баландроқ. Пора миқдори минг сўм бўладими, юз минг сўм бўладими, беш юз минг сўм бўладими, бир миллион сўм бўладими [farqi йўq].
Тасаввур қилинг, битта шифокор 100 минг сўм олиб келмасанг операция қилмайман, деяпти. Бунинг оқибати ҳам юқори, шунинг учун қонунларда шундай юқорироқ жазо қўйилган. Жамиятга таъсири жуда катта. Шу нуқтаи назардан ҳар битта моддани тўғри тушунишимиз керак”, — деб жавоб берган Акбар Тошқулов.
“Қонуний дегани адолатли дегани эмас”
Вазирнинг бу жавоби ижтимоий тармоқларда турли баҳс ва мунозараларга сабаб бўлди. Хусусан, Facebook фойдаланувчиси Зафар Атаханов Акбар Тошқуловнинг фикрларига эътироз билдириб, давлат мулкини талон-торож қилганлар оғирроқ жазо олиши кераклигини айтди.
“Шифокор 500 минг сўм пора сўраса, тегишли ташкилотга мурожаат қилиш орқали ҳолатни бартараф этса бўлади. Лекин давлат мулкини талон-тарож қиладиган ҳокимларнинг нима қилаётганини оддий халқ билмайди. Агар амалдорлар давлат мулкини талон-торож қилмаса миллионлаб ишчи ўринлар яратилиши мумкин. Сиз шу нарсаларни чуқур ўйлаб, инсоф билан жавоб берганингизда эди, ъдавлат мулкини талон-тарож қиладиганлар оғир жазо олиши керак, лекин ҳозир енгил жазо олишяптиъ деб айтган бўлар эдингиз. Аввалги вазир яхшироқ жавоб берар эди саволларга. Қорни тўқнинг қорни оч билан нима иши бор деганлари шу бўлса керак”, — деб ёзди у.
Блогер Нурбек Алимов эса вазир қонун нуқтаи назаридан тўғри гапирганини айтиб, қонуний дегани адолатли дегани эмаслигини билдирди.
“Шунинг ўрнида [sobiq vazir Ruslan] Давлетов бўлганида ъбу қонун адолатли эмасъ деган бўлармиди, деб ишонгим келяпти”, — дея ёзди Нурбек Алимов Twitterъда.
“Контекстдан юлинган маълумот тарқатилмоқда”
Ижтимоий тармоқлардаги кескин муносабатдан сўнг Акбар Тошқулов ўз фикрларига аниқлик киритиб, журналистга берган жавобида суд ҳукмини эмас, қонунчиликдаги жазо мезонлари ҳақида гапирганини билдирди.
“28 мартдаги брифингда “Дарё.уз” нашри журналистининг жиноий жазоларни қўллашда қонунчилик ва суд амалиёти бўйича саволига берган жавобим айрим интернет нашрлари ва ижтимоий тармоқларда нотўғри талқин қилинибди. Аслида журналист саволида аниқ шахсларга нисбатан қўлланилган жазони мисол келтирган бўлса-да, бу масалага мен эмас, суд баҳо беришини айтиб, мендан қонунчиликда жуда кўп миқдорда растрата ва талон-торож ҳамда бошқа мансабдорлик жиноятларига нисбатан 500 минг сўм пора олиш жиноятига оғирроқ жазо белгиланганига муносабатимни сўраган. Мен жавобимда аниқ суд ҳукмига эмас, балки жиноят қонунчилигидаги жазони белгилашга асос бўлган мезонларга тўхталганман.
Хусусан, тамагирлик йўли билан пора олиш учун (пора суммасидан қатий назар) жазонинг нисбатан юқорироқлигини ушбу жиноятининг жамият учун ижтимоий хавфлик даражасини ва оқибатларини мисол орқали тушунтириб берганман.
Чунки журналист келтирган 1-жиноят тури, яни жуда кўп миқдорда ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож учун (Жиноят кодекси 167-моддаси 3-қисми) БҲМнинг 300 бараваридан 600 бараваригача жарима ёки 3 йилгача ахлоқ тузатиш иши ёхуд 5 йилдан 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланган. Бунда етказилган зарар қопланганда озодликни чеклаш ёки озодликдан маҳрум қилиш қўлланилмаслиги белгиланган. 2-жиноят тури, яъни тамагирлик йўли билан пора олиш (Жиноят кодекси 210-моддаси 2-қисми) учун 5 йилдан 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланган.
Афсуски, айрим интернет нашрлари ва ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари журналист саволидан қонунчиликдаги белгиланган жазога муносабат билдириш қисмини тушириб қолдириб, ъВазир нега 500 минг сўм пора олган шифокор 5 йилга, давлат пулини талон-торож қилган ҳоким эса 1 йилга қамалганига изоҳ бердиъ деган мавзу билан нотўғри (контексдан юлинган) маълумот тарқатишмоқда”, — дея фикрларини изоҳлади вазир.
Аввалроқ Акбар Тошқулов Конституцияни принципиал ўзгартирмасдан туриб давлатни ўзгартириб бўлмаслигини айтганди. Шунингдек, вазир “Open будгет” портали орқали амалга оширилаётган “Ташаббусли бюджет” лойиҳаси ҳақида ўз фикрларини билдирганди.
