Ўзбекистонда 36 турдаги озиқ-овқат ва товарлар импортига божлар вақтинча бекор қилинди. Бунинг аҳамияти нимада?
2023 йилнинг 23 март куни Ўзбекистон президентининг “Истеъмол бозорларида нархлар барқарорлигини таъминлашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори қабул қилинди. Фармонга асосан, 2024 йил 1 январга қадар 36 та гуруҳга кирадиган товарга нисбатан божхона божининг нол ставкаси қўлланади. Давлат божхона қўмитаси бош инспектори Ҳусан Тангриев “Дарё”га берган интервьюсида фармонда қандай маҳсулотларга нисбатан божхона божи қўлланмаслигини таҳлил қилди.
“Ички бозорда фаровонлик таъминланади”
Президентнинг ушбу фармонини аҳолига ғамхўрлик кўрсатиш, ички бозорда фаровонликни таъминлашда навбатдаги дадил қадам сифатида эътироф этиш мумкин. Фармонга биноан, 2024 йил 1 январга қадар 36 турдаги товарлар божхона божидан озод этилмоқда.
Агар ушбу маҳсулотлар рўйхатига аҳамият берсангиз, уларнинг аксарияти кундалик рационимизда муҳим ўрин тутади. Масалан, сут маҳсулотлари, шу жумладан, ёгурт, қаймоқ, қатиқ, пишлоқ, творогни кўришимиз мумкин. Мевалардан олма, нок, беҳи, малина, хурмо, анжир, ананас, авокадо, киви киритилган.
Бундан ташқари, дуккакли сабзавотлар, тайёр ёки консерваланган гўшт маҳсулотлари, макарон, таркибида какао бўлмаган қандолат маҳсулотлари, алкоголсиз ичимликлар, болалар кийимлари киритилган.
Тадбиркорларга қулайлик
2022 йилда 1 минг 273 та тадбиркорлик субъектлари томонидан олиб кирилган 470,2 минг тонна шу турдаги товарлар учун 475,4 миллиард сўм божхона божи тўланган. Табиийки, тадбиркор божхона божи сифатида тўлаган бу маблағни товарнинг таннархига киритади ва бунинг юки оддий истеъмолчи ва харидорга тушар эди.
Энди эса дастлабки ҳисоб-китобларимизга кўра, фармон қабул қилиниши натижасида 1 минг 200 дан ортиқ тадбиркорлик субъектларининг 500 миллиард сўм пул маблағлари ўз ихтиёрларида қолиши кутилмоқда.
Шу билан бирга, президентнинг 2022 йил 31 майдаги фармони билан айрим турдаги товарларга нисбатан жорий қилинган имтиёзларнинг амал қилиш муддат 2024 йил 1 январга қадар узайтирилди. Яъни 23 турдаги товарлар хориждан олиб келинганда уларга нисбатан божхона божларининг нол ставкалари белгиланади.
Бу рўйхатга ҳам аҳамият берсангиз, гўшт, балиқ, чой, турли ёғлар, ун, банан каби юртдошларимиз деярли ҳар куни истеъмол қиладиган озиқ-овқат маҳсулотлари киритилган.
Мазкур фармон асосида 2022 йилда ва жорий йилнинг ўтган даври мобайнида 431 та тадбиркорлик субъектлари хориждан олиб келган 301,2 минг тонна товарлари учун божхона божидан 905,4 миллиард сўм имтиёзлар қўлланган. Ваҳоланки, ушбу имтиёзлар мавжуд бўлмаганида эди, табиийки, бу сумма ҳам олиб кирилган маҳсулот таннархи устига қўшилиб, харидорга етиб борган бўларди.
Яна икки муҳим жиҳат
Ўзбекистон ҳозирга қадар 47 та давлат билан савдо-иқтисодий муносабатларда энг кўп қулайлик бериш режимини жорий қилган. Яъни, мазкур давлатлар рўйхатига кирмаган мамлакатларда ишлаб чиқарилган товарлар республикамизга олиб кирилганида, божхона божининг икки баравар ставкаси қўлланарди. Ушбу амалиёт ҳам 2023 йил 1 июлга қадар бекор қилинган бўлса, энди бу муддат 2024 йил 1 январга қадар узайтирилмоқда.
Бундан ташқари, Ўзбекистонга олиб кириладиган озиқ-овқат маҳсулотларини давлат тилида мажбурий маркировка қилиш тартиби ҳам вақтинчалик тўхтатилди. Бу эса хориждан озиқ-овқат маҳсулотларини олиб келишда биринчи галда тезкорликни таъминлайди, натижада озиқ-овқат бозорида миқдор жиҳатдан ҳам, нарх жиҳатдан ҳам барқарорликни сақлашга хизмат қилади.
