• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12531.78
    • RUB159.82
    • EUR14538.12
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +29°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Молдован тили энди йўқ. Нима учун Молдова ўз тилини румин тилига ўзгартирди?

    Молдова президенти Майя Санду 22 март куни мамлакатнинг давлат тили номини “молдован”дан “румин”га ўзгартириш тўғрисидаги фармонни имзолади. Бунгача тил номини ўзгартириш тўғрисидаги қонун лойиҳаси Молдова парламенти томонидан маъқулланган эди. BBC Молдова ҳукумати нима учун бундай қарорга келгани ва бу нимани ўзгартиришини тушунтириб берди.

    Майя Санду
    Фото: AFP

    “Мен румин тили шу ерда яшовчи ва шу заминни севадиган барчамизни бирлаштиришини истайман. Биз бутун дунё бўйлаб 27 миллиондан ортиқ одам билан бирга Европа Иттифоқининг расмий тилларидан бири бўлган румин тилида гаплашамиз”, — деб ёзди Санду Facebook'да.

    Молдован тили номи мамлакат конституциясида, қонунлар матнларида ва барча давлат ҳужжатларида румин тилига алмаштирилади.

    Ҳукумат буни қандай изоҳламоқда?

    Фармонни имзолаганидан сўнг ёзган постида Санду ўнлаб йиллар давом етган молдован ва румин тиллари ва халқларининг бўлинишини сунъий ҳамда фақат учинчи кучлар учун фойдали деб билишини айтди.

    “Ўнлаб йиллар давомида биз, Молдова республикаси фуқаролари, румин тилида эмас, молдован тилида гаплашамиз, деб айтганлар фақат бир нарсани кўзлаган: бизни бўлишни”, — деб ёзади президент. “Бунинг сабаби шундаки, миллатни бўлганингиздан кейин уни бўйсундиришингиз ва назорат қилишингиз осонроқ бўлади. Бўлинган халқ ўзини ҳимоя қилишга қодир ягона куч ҳисобланмайди. Бизни бўлмоқчи бўлганлар тилшунослик ҳақида эмас, Молдовани қандай қилиб абадий миллий жанжал ичида қолдириш ҳақида қайғуришган”.

    Кун давомида Сандунинг пости 12 минг лайк ва 1,5 минг изоҳ тўплаган, уларнинг аксарияти “Табриклаймиз!” сўзи билан бошланади.

    Нега айнан ҳозир?

    Россиянинг Украинадаги агрессияси бошланганидан буён Украина ва Руминия ўртасида жойлашган кичик Молдова ўз хавфсизлигига чинакам таҳдид ҳис қилмоқда.

    Россия ракеталари Украинадаги нишонларга учирилган пайтда Молдова ҳаво ҳудудига бир неча бор бехосдан зарба берган. Украина ҳаво ҳужумидан мудофаа кучлари томонидан қайтарилган рус ракеталари парчалари Молдова қишлоқлари ҳудудига ҳам тушган. Россиянинг Украина энергетика инфратузилмасини ўққа тутиши эса Молдованинг энергия таъминотида узилишларга олиб келди.

    Бундан ташқари, Молдова расмийлари Москванинг мамлакатга нисбатан риторикасини очиқ таҳдид деб билади ва Кремлни Молдовада давлат тўнтаришига уринишда айблайди. Мамлакатда оммавий норозилик намойишлари давом этмоқда, унинг иштирокчилари Санду ҳукуматини кескин танқид қилиб, Россияни қўллаб-қувватламоқда.

    Кишинёвда Санду ҳукумати мухолифларининг норозилик намойиши
    EPA

    Президент Майя Санду Ғарбдан ёрдам олиш учун барча имкониятларни ишга солмоқда. 2022 йилнинг июнь ойида Молдова Украина билан биргаликда Европа Иттифоқига қўшилиш учун номзод давлат мақомини олди.

    Айрим экспертларга кўра, ҳозирги вазиятда давлат тили номини ўзгартириш Кишинёвнинг Европа Иттифоқи ва НАТО аъзоси бўлган қўшни Руминия билан яқинлашиш йўлидаги навбатдаги қадами бўлиши мумкин.

    Мамлакат аҳолиси бу ўзгаришга қандай муносабат билдирмоқда?

    Ижтимоий тармоқлардаги бир неча минг лайкни айтмаганда, ҳукумат қарори Молдова жамиятида деярли ҳеч қандай муносабатга олиб келмади.

    Мамлакат аҳолиси учун “румин” ибораси 1990 йиллардан бери барқарор бўлиб қолмоқда. Ўша пайтда мактабларда миллий тил дарслари аввалгидек молдован тили эмас, балки румин тили дарслари деб атала бошланган. Умумтаълим муассасаларининг дастурларида мамлакат тарихи “руминлар тарихи” деб номланган.

    Руминия Адлия вазирлиги маълумотларига кўра, 2009 ва 2021 йиллар оралиғида бир миллиондан ортиқ молдоваликлар Руминия фуқаролигини олган — бу  мамлакат умумий аҳолисининг тахминан 39,5 фоизига тенг.

    Олдинги даврда олинган Руминия паспортларини ҳисобга олсак, бугунги кунда молдоваликларнинг камида ярми Руминия фуқаролари.

    Жамиятнинг аксарияти узоқ вақтдан бери Руминия билан чамбарчас боғланган, шунинг учун Молдовада давлат тили мақомининг ўзгариши мутлақо табиий кўринади.

    Ўзгаришга кимлар қарши?

    Майя Санду ва парламент қарорига мухолифат ва миллатчи гуруҳлар қарши чиқди.

    Молдова республикаси Коммунистлар партияси раҳбари, собиқ президент Владимир Воронин
    Sоpа Images

    Мухолифат — асосан социалистлар ва коммунистлар — бу каби масалаларни ҳукумат коридорларида эмас, балки фақат халқ референдуми орқали ҳал қилиш мумкинлигини айтмоқда.

    “Парламент комиссияларида сўрадим: Штефан чел Маре (XV—XVI асрларда Молдавия князлиги ҳукмдори) қайси тилда гаплашган? Молдаван тилида. Михай Эминеску (ХIX асрнинг иккинчи ярмида яшаган шоир) қайси тилда шеър ёзган? Молдаван тилида, у шу ерлик, молдовалик. Димитрий Кантемир (XVII асрда Молдавия князлиги ҳукмдори) молдаван тилида ёзган”, — деди Молдова республикаси Коммунистлар партияси раҳбари, собиқ президент Владимир Воронин Молдова матбуотига берган изоҳида.

    Март ойи бошида, қонун лойиҳаси парламент томонидан қабул қилинганига кўп ўтмай, Кишинёвдаги Конституциявий суд биноси ёнида тил номини ўзгартиришга қарши акция бўлиб ўтди. Турли ҳисоб-китобларга кўра, унга юзга яқин одам келган.

    Уларнинг айтишича, ҳукумат молдавияликларнинг ҳар бирига қолган мерос — ота-боболарининг тилига суиқасд қилган.

    Руминиянинг реакцияси

    Бухарестдагилар Молдова ҳукуматининг қарорига ижобий муносабатда бўлишди ва Кишинёвни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга ишонтиришди.

    “Мен Кишинёв парламенти томонидан румин тили Молдова республикасида расмий тил мақомига эга бўлган қонуннинг қабул қилинишини олқишлайман. Тарихий ва илмий ҳақиқатнинг тан олиниши Прутнинг икки қирғоғидаги маданият ва тил муштараклигини тасдиқлайди”, — деди Руминия бош вазири Николае Чука. 

    “Мен Руминия Молдова республикасига Европа йўналишида иқтисодиётни ривожлантириш ва унинг барча фуқаролари фаровонлиги учун сўзсиз ёрдам кўрсатаётганини яна бир бор тасдиқлайман. Руминия ҳукумати қўшни давлат суверенитети, ҳудудий яхлитлиги ва барқарорлигини қўллаб-қувватлашини яна бир бор тасдиқлайман”, — деб ёзди у ўзининг Facebook'даги расмий саҳифасида.

    Москвадагилар нима демоқда?

    Россия Ташқи ишлар вазирлигининг расмий вакили Мария Захарова ўзининг Telegram каналида молдован тили Молдова аҳолисининг ўзини ўзи идентификация қилиш рамзи эканини ёзди (постда Захарова мамлакатнинг советча номини ишлатган — Молдавия).

    “Молдован тилини рад этган Кишинёвдаги ҳозирги режимга бир савол туғилади: ҳозирги Бессарабия (1940 йилгача Руминия томонидан босиб олинган) ва Днестр бўйидаги ерлар (1940 йилгача Украинанинг бир қисми бўлган) кимга тегишли? Агар улар тилнинг номини қайта ёзмоқчи бўлсалар, тарихий мантиққа амал қилиб, румин тилини молдован деб аташсин, аксинча эмас”, — деб ёзди у.

    Унинг сўзларига кўра, молдован тили, парадоксал равишда расман фақат Днестрбўйида сақланиб қолган.

    “Гаплашадиган тилимизни нима деб аташни ҳал қилиш ўз суверен ҳуқуқимиз ва бизга тарих сабоқлари керак эмас. Биз Россия томонини мамлакатимизнинг ички ишларига аралашмасликка чақирамиз”, — дейилади Молдова Ташқи ишлар ва Европа интеграцияси вазирлигининг Захаровага жавоб баёнотида.

    Румин ва молдован: битта тилми ёки икки хил?

    Кўплаб замонавий тилшуносларнинг фикрига кўра, “румин” ва “молдован” бир тилнинг турлича аталиши (лингвонимлар).

    Молдаван тили анча қадимий бўлиб, у румин тилининг асоси бўлиб чиқади. Унинг адабий версияси XVI—XVII асрларда шакллана бошлаган ва ниҳоят ХIX асрнинг иккинчи ярмида шаклланиб бўлган.

    Руминия давлатини яратиш жараёни 1859 йилда Усмонлилар империясининг вассал ерларида икки князлик — Молдавия ва Валахиянинг бирлашиши натижасида бошланган. Бухарест тинчлиги келишуви натижасида Усмонлилар империяси Молдавия князлигининг бир қисми — Бессарабияни Россия империясига беришга мажбур бўлган. 1917 йилги инқилобдан сўнг Бессарабия губернияси қисқа муддат мустақил Молдавия республикаси бўлди ва 1918 йилда Руминия таркибига кирди.

    1940 йил 28 июнда Молотов—Риббентроп пактининг имзоланиши натижасида Руминия Бессарабия ва Шимолий Буковинани СССРга беришга мажбур бўлди, шундан сўнг Молдова ўнлаб йиллар давомида Молдавия ССРга айланди.

    25.03.2023, 14:00   Изоҳ (0)   18125
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Ерга ҳафта охирида кўп қаватли бино ўлчамидаги астероид яқинлашмоқда

    25.03.2023, 11:53

    НАТО Россиянинг Калининград вилояти билан чегарада ҳарбий машғулотлар ўтказади

    25.03.2023, 10:57

    Зеленский қурол-яроғ етишмаслиги сабаб қарши ҳужум бошлашнинг иложи йўқлигини тан олди

    25.03.2023, 09:47

    МДҲ давлатларидан яна бири Путинни ҳибсга олиши мумкин 

    24.03.2023, 23:15

    “Дарё кундалиги”да 24 март куни содир бўлган энг муҳим воқеалар

    24.03.2023, 22:40

    Бу Украинадаги урушни тугатиши мумкин: Испания Хитойни тинглашга чақирди

    24.03.2023, 22:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Тошкент шаҳар ҳокимлиги кўмагида 2025 йил 2-4 октябрь кунлари CAEx HoReCa & UzFPT кўргазмаси бўлиб ўтади


    Paynet хизматлари энди Kapitalbank банкоматларида мавжуд


    Савдо, финтех ва “яшил” лойиҳалар: Octobank Хитой билан ҳамкорликни қандай йўлга қўймоқда


    American University of Technology (AUT)  28 июнь - Очиқ эшиклар кунига таклиф этади


    Оқтепа Лаваш “Калмар ўйини” асосида Далгона Боксини чиқарди


    “Wyndham Garden Чарвак” курорт мажмуаси қурилиши қандай кечаётганини кўрсатди


    "Эcо Expo Central Асиа 2025" доирасида халқаро экологик ташаббуслар бирлашмоқда


    BYD Astana Motors расмий дилерлик тармоғи Тошкентдаги барча бешта дилерлик марказида "Бест Буй Дай" тадбирини ўтказади


    Анорбанк ва Beelab Ўзбекистон рақамли банкинг бозорида ҳамкорлик ўрнатди


    “S&P” Ўзбекистон Миллий Банкининг рейтинг прогнозини “ижобий”га кўтарди 


    Click & Смарт Business (собиқ УЗКАССА): бизнес муваффақияти ва мижозлар қулайлиги учун ҳамкорлик


    Маркет Yandex Go Самарқандда ишга тушди


    “Микрокредитбанк” АТБ IX Германия-Ўзбекистон бизнес форуми доирасида ОДДО БҲФ банк билан 50 миллион долларлик шартнома имзолади


    Тошкент ва Бангкок ўртасида тўғридан-тўғри авиақатнов: Centrum Air янги халқаро йўналишни ишга туширади 


    Ўзбекистон терма жамоасининг дунёдаги энг йирик спорт тадбирига чиқиши Kia брендининг мавқеини янада мустаҳкамлашга хизмат қилади 

     

    Тавсия этамиз

    Audio Icon

    Жой ҳаммага етарди: Жеймс Кемеронга кўра, “Титаник” йўловчиларининг омон қолиш имконияти бўлган

    25 июн, 23:50

    “Трампнинг Титаниги тўхтайди” — Эрон элчиси

    25 июн, 13:39

    АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базалари сони нечта ва қаерда жойлашган?

    24 июн, 19:05

    Вашингтон Теҳронга қарши ҳарбий кампаниядан Хитой ва Россияни жиловлашда фойдаланмоқчими? Минтақамизни нималар кутади?

    19 июн, 22:05
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    “Башакшеҳир” Аббосбек Файзуллаевга қизиқиш билдирмаяпти

    Спорт | 26 июн, 14:11

    Ўзбекистонда 27 июнь куни ҳарорат яна кўтарилади

    Ўзбекистон | 26 июн, 13:59

    Иссиқда деразани очиб ухлаш ҳамма ўйлаганидек безарарми?

    Маслаҳатлар | 26 июн, 13:49

    АҚШ Мексиканинг 3 та банкига санкция киритди

    Дунё | 26 июн, 13:38

    Counter-Strike 2, Dota 2 ва GTA мусулмонлар учун тақиқланган — Қозоғистон мусулмонлари бошқармаси

    Қозоғистон | 26 июн, 13:32

    Нега макияж тез оқиб кетади? Ҳамма аёллар йўл қўядиган 5 хато

    Гўзаллик | 26 июн, 13:24

    Аёли ва отасини тупроққа қўйган, тақиқларга учраган “Хоразм булбули” Оғабек Собиров 53 ёшда 

    Маданият | 26 июн, 12:59
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.