Мироншоҳ ва Гавҳаршодбегимга тегишли XIV асрга оид узук-муҳрларнинг нусхалари Тошкентда намойиш қилинди

Тошкент шаҳридаги Темурийлар тарихи давлат музейида 17 март куни Ўзбекистон халқ устаси, заргар Фасихиддин Дадамуҳаммедовнинг талабалар билан маҳорат дарси бўлиб ўтди, деб хабар бермоқда “Дарё” мухбири.

Фасихиддин Дадамуҳаммедов (1953 йилда Тошкентда туғилган) — заргар, Ўзбекистон Республикаси халқ устаси. Дадамуҳамедов ижодида миллий заргарлик услубини тиклади, анъаналарини уйғунлаштирди ва ривожлантирди, шабака, зиғирак, қолипаки, босма усулларида буюмлар яратди: зирак, узук, билагузукдан иборат “Бозбанд”, “Панжара тумор”, “Уч кўза” ва бошқа тўпламлар, тиллақош, зебигардон, узук, зирак каби тақинчоқлар; буюмлар безагида ўсимликсимон нақшларни кенг қўллайди. У яратган буюмлардан намуналар республика ва чет мамлакатлар (АҚШ, Англия, Франция, Исроил, Россия, Польша) музейлари ва хусусий тўпламларда сақланади.

Тадбирда заргар ва унинг шогирдлари томонидан ясалган бир нечта ижод намуналари талабаларга намойиш этилди. Бундан ташқари, Фасихиддин Дадамуҳаммедов ясаган иккита ноёб узук тақдимоти бўлиб ўтди.

Таъкидланишича, заргар Амир Темурнинг учинчи ўғли Мироншоҳ учун ҳамда Шоҳрух Мирзонинг хотини, Улуғбекнинг онаси Гавҳаршодбегим учун ясалган, ҳозирда Россиянинг Санкт-Петербург шаҳридаги Эрмитаж музейида сақланаётган узук-муҳрларни бориб ўрганган. Шундан сўнг уларни ўрганиб, нусхаларини ясаган.

Фасихиддин Дадамуҳаммедов тадбирда бир қанча саволларга жавоб берди.

Санъат қачон пайдо бўлган?

— Аслида бирор нарсани санъат асари деб ҳисоблашимиз учун мезон шарт эмас, одамнинг ўзига боғлиқ. Ҳар бир нарса ижтимоий зарурат ортидан келиб чиққан, уни қондирганидан кейин санъат бошланади. Мисол учун, қадимда аждодларимиз битта кўйлакни эрта-ю кеч кийиб юрган, иккита бўлса, алмаштириб кийган. Лекин ўнта кўйлаги бўлгандан сўнг улардан бирини безашга тушган. Шу орқали санъат пайдо бўлди.

Ҳукумат заргарларга қанчалик эътибор беряпти?

— Қимматбаҳо тош ва металлар билан бемалол ишлаш ҳуқуқини берганининг ўзи жуда катта нарса, шунинг ортидан заргарлик саноати яхши имкониятларга эга бўлди. Фақатгина якка тартибда ишлайдиган заргарлар бундан тўлиқ фойдалана олмаяпти. Негаки катта-катта корхоналар қанчадир миқдорда тилла сотиб олса, унда чегирма ҳам беришади. Якка тартибда ишлайдиганлар эса энг кўпи билан 100 граммгача олтин сотиб олиши мумкин. Ишлаб чиқаришда бу миқдордаги олтинни қайтадан қуйма ҳолига келтиришда алоҳида харажатлар бор, ўшаларни ҳам биз қоплашимиз керак бўляпти.

Шунинг ортидан биз давлатдан сотиб оладиган олтиннинг ҳар грамми учун нархи корхоналарникидан қиммат бўлиб кетмоқда. Бошқа жиҳатларда давлат жуда яхши ёрдам беряпти, бизни қониқтиради. Тилла сотиб олишга келгандаги муаммо бирор кимнинг ёки давлатнинг айби деб айта олмаймиз. Чунки бу ҳолатдан келиб чиққан қийинчилик. Шуни давлат озгина бўлса ҳам юмшатиб берса, бизга жуда яхши бўларди.

Тилла узукларнинг нусхасини ясашдан маъно нима?

Бу бизнинг тарихий бойлигимиз. Буни фақат Эрмитажга бориб эмас, ўзимизда ҳам кўриш имконияти яратилди. Аввал миллий заргарлик санъатимизни ўрганиб, кейин замонавийсига ўтишни ўйлаяпмиз. Тарихни билмасак, қандай қилиб келажакка назар сола оламиз?