Насия савдо: манфаатми ёки зарар? Ўзбекистон ва чет элда насия савдога муносабат

Насия савдо деганда халқимиз инсонлари кўз олдида салбий образлар пайдо бўла бошлайди. Хаттоки дўконларда ўрнатилган “Насияга савдо йўқ” деб ёзилган тахтачалар ёдга тушади. Буларнинг барчаси молиявий саводхонлик етарли даражада бўлмагани ва бирозда инсонларнинг қарз маданиятига бееътибор бўлиши натижасида юзага келган ҳолат бўлса керак.

Ҳозирги кунда насия савдо асосида харид қилиш учун таклифлар ҳар қачонгидан кўп. Уларнинг номи турлича, кимдир муддатли тўлов деса, кимдир насия дейди, шундай бўлса ҳам уларнинг ишлаш тарзи бир хил – ҳозир олинг, кейинроқ тўланг (BNPL). Кредитлардан фарқли равишда бу моделда пул эмас, балки товар насияга олинади, унинг нархи ва насия муддати олдиндан аниқ қилиб белгиланади, ҳеч қандай яширин фоиз ёки комиссиялар мавжуд бўлмайди.

Насия савдо асосида харид қилиш манфаатми ёки зарар?

Ҳар бир восита ундан фойдаланаётган одамга боғлиқ равишда ҳам яхши, ҳам ёмон бўлиши мумкин. Насия савдода ҳам худди шундай. Аслида бирор бир нарсани насияга харид қилганингизда сиз ютуқда бўласиз, сабаби келажакдаги инфляциянинг сизга таъсири камроқ бўлади. Масалан 1 200 000 сўмлик товарни 1 йил муддатга насияга сотиб олиб, ойига 100 000 сўмдан тўлаб борасиз ва бир йил ичида мазкур белгиланган нарх ўзгармайди, ваҳоланки, агар сиз аввал пулни 1 йил мобайнида тўплаб ундан кейин харид қиладиган бўлсангиз, 1 йилдан сўнг инфляция ортиши ҳисобига бу товарнинг нархи анчагина қимматроқ бўлиши мумкин. 

Аммо танганинг иккинчи тарафи бўлганидек, қарз ботқоғига ғарқ бўлмаслик учун фақатгина ҳақиқий зарурият мавжуд бўлган ёки актив ҳисобланган товарларни харид қилиш мақсадга мувофиқ, акс ҳолда инфляциядан ютаман деб, қарзга ўрганиб қолиш хавфи мавжуд.

Ўзбекистонда насия савдо асосида нималар харид қилишади?

Iman Pay компанияси томонидан тақдим этилган маълумотларга кўра, аҳолимизнинг аксарият қисми насия савдодан фақатгина маиший техника буюмлари ва гаджетлар сотиб олишдагина фойдаланади. Келинг, янаям аниқ тасаввурга эга бўлиш учун рақамларга мурожаат қиламиз. 

Берилган маълумотларга кўра, юртимизда муддатли тўлов асосидаги харидларнинг 60 фоизи асосан мобил телефонларга (Xiaomi (41%), Samsung (33%), Vivo (4%) ва бошқа русумдаги), 26 фоизи маиший техникага (телевизор (17%), музлаткич (15%), кир ювиш машиналари (13%) ва бошқалар) тўғри келади.

Хорижий мамлакатларда ҳолат қандай?

Ривожланган мамлакатларда насия савдо инсонлар ҳаётига чуқурроқ кириб борган. Бунинг асосий сабаби бозорда турли моделлардаги молиявий маҳсулотларнинг кўплиги. Юқорида таъкидланган манфаатларга эга бўлиш учун одамлар кунлик харажатлар, жумладан, тушлик, рўзғор буюмлари, китоблар харид қилишда ва, баъзида, хатто йўл ҳақини тўлашда муддатли тўловдан фойдаланадилар. Масалан, Франция истеъмолчиларининг 59 фоизи муддатли тўловдан мунтазам тўлов усули сифатида фойдаланади. Brazilian Credit Protection Agency ўтказган тадқиқот натижасига кўра Бразилия ахолисининг 79 фоизи харидларни насия асосида амалга оширадилар. 

Исломий молия тамойиллари асосида фаолият юритадиган IMAN компанияси адолатли молиявий маҳсулотлар ёрдамида халқимизнинг баракасини оширишни мақсад қилган.  Iman Pay ана шундай маҳсулотлардан бири. Iman Pay бутун Ўзбекистон бўйлаб жойлашган 200 дан ортиқ ҳамкор дўконларда сиз йирик электроника ва маиший техникадан ташқари китоблар, автомобиль эҳтиёт қисмлари, ошхона буюмлари, майда электроника каби кичик товарларни ҳам насия асосида харид қилишингиз мумкин.

Бунинг учун  Iman Pay иловасини юклаб олиб, шахсий маълумотларни киритган ҳолда лимит олиш зарур бўлади. Ундан сўнг ҳамкор дўконлардан бирига бориб ёки интернет-дўконлар орқали харид қилишингиз мумкин бўлади.

Реклама ҳуқуқи асосида.