Бундан 8 йил олдин худди шу куни соат 23:15 да Россия мухолифати етакчиси Борис Немцов, Россиядаги амалдаги сиёсатнинг ашаддий танқидчиси, Москвада отиб кетилган эди. 55 ёшида Немцов кучли оппозиционер, либерал сиёсий арбоб, президент Владимир Путинга қарши дангал гапира оладиган лидер сифатида ном қозонганди. Қуйида Борис Немцовнинг Путин ва Украинадаги урушга бағишланган ҳисоботининг таржимасини қисман келтирамиз. Унда урушнинг бошланиш сабаблари ва нима учун Путин бунга йўл қўйгани ҳақида кенг тасаввур пайдо бўлади.
“Мухолифатнинг вазифаси — маърифат ва ҳақиқат. Ҳақиқат шундаки, Путин бу — уруш ва инқироз”.
Борис Немцов, Facebook’даги пости, 2015 йил 31 январь
2015 йил 12 май куни соат 12:00 ларда “Путин.Уруш” номли ҳисобот тақдимоти бошланган эди, унинг устида Борис Немцов иш олиб борган, мухолифатчи ўлдирилганидан кейин эса Немцов ишларини шериклари охирига етказган. Бир вақтнинг ўзида олдинроқ ОАВда эълон қилинган ва Немцовнинг Россия қуролли кучларини Украинадаги урушга аралашувига оид текширувларига боғлиқ 64 варақли материалдан иборат тадқиқотининг тўлиқ матни ҳам чоп этилганди.
Ҳисоботни ёзиш ғояси Борис Немцовга тегишли. У бир сафар штабга кириб, баланд овозда “Мен нима қилиш кераклигини ўйлаб топдим. ‘Путин. Уруш’ ҳисоботини ёзиш керак. Уни катта тиражда чоп этиб, кўчаларда тарқатиш лозим. Путин бу урушни қандай бошлаганини айтамиз. Пропагандани фақат шу усулда енга оламиз”.
2015 йил бошидан Борис ҳисобот учун материаллар тўплашни бошлаган. У очиқ манбалар билан кўп ишлаган, маълумотларни бўлиша оладиган инсонларни топган. Немцов урушни тўхтатишга уриниш — ҳақиқий ватанпарварлик эканига ишонган. Украина билан уруш — қабиҳ ва разил жиноят бўлиб, бунинг ҳаққини Россия ўз фуқароларининг қони, иқтисодий инқироз ва халқаро яккаланиш билан тўлайди.
Бу уруш Россия Путин ва унинг атрофидагилардан бошқа ҳеч кимга керак эмас. Борис ҳисобот матнини ёзишга улгурмаган. 27 февраль куни у Кремль девори қаршисидаги “Москворецкий” кўпригида отиб кетилади. Немцов ишини унинг ҳамкасблари ҳамда дўстлари якунига етказган. Ундан қолган барча қўлёзмалар, қайдлардан материални тайёрлашда фойдаланилган.
Путинга уруш нега керак?
2011 йил кузида Владимир Путиннинг рейтинги сезиларли даражада пастлай бошлади. 2012 йилда ўтказилиши керак бўлган президентлик сайловларида биринчи турдаёқ ғалабага эришиш имконияти камлиги муаммоси юзага келган. Бундай сценарий Путин позициясининг сезиларли даражада кучсизланиши ва унинг легитимлигига путур етишига олиб келарди. Унга хос бўлган авторитар усулда “миллат етакчиси” сифатида мамлакатни бошқариш яхшигина қийинчиликни келтириб чиқарар эди.
Сайлов кампанияси биринчи турдаёқ Путин ғалабасини таъминлаш учун максимал даражада ресурсларни талаб қилади. Бироқ унинг муваффақиятини биринчи навбатда президентлик лавозими учун курашишга тайёр ҳақиқий рақибларни сайловларга яқинлаштирмаслик, шунингдек, барча муҳим ОАВлар устидан тотал административ назоратни ўрнатиш таъминлаган. 2012 йилги сайловларда тўғридан тўғри махинациялар ҳам қолиб кетмаган: бюллетенларни сохталаштириш, протоколларни қайта ёзиш, “карусел”.
Сайловлар натижасига кўра, президентлик курсисига қайтган Путин ўз рейтингини мустаҳкамлаш учун қатор популистик қарорларни қабул қилади. Хусусан, у томонидан имзоланган “май қарорлари”ни экспертлар ортиқча харажат ва иқтисодий жиҳатдан асосланмаган деб топади.
Аммо бундай популизм тенденцияни ўзгартирмайди: сайловлардан кейин давлат раҳбарининг рейтинги жадаллик билан пастга кета бошлайди. Бунинг устига “май қарорлари” тўхтаб қолган ва бир йилдан кейин Путин ҳукуматни ортиқча харажатларга йўл қўйгани учун омма олдида танқид қилади.
2013 йил ёзига келиб сўнгги йилларда Путиннинг машҳурлигини таъминлаган анъанавий технологиялар унинг рейтингини 40-45 фоиздан юқорига кўтара олмаётгани маълум бўлади. Афтидан, Кремль салбий тенденциядан жиддий хавотирга тушади ва Путиннинг электорал позициясини мустаҳкамлашнинг янги усуллари устида иш бошлаган.
“Қримни Россия таркибига қайтариш” сценарийси, шубҳасиз, Россия ҳукумати томонидан олдинроқ режалаштирилган ва яхшилаб тайёрланган эди. Бундай тайёргарлик кўлами ҳозирда очиқ-ойдин маълум. Қримга бостириб кирилишидан олдин Россия махсус хизматлари томонидан Украина армиясининг генерал ва офицерлари, куч тузилмалари раҳбарлари ва ходимлари оғдириб олинган. Россия ҳаракатлари Москва томонидан молиялаштирилувчи сепаратист-сиёсатчилар ва ОАВ қўллаб-қувватлай бошланган.
Россия банкларидан бозорга мос келмайдиган шартларда кредит олган Қрим бизнеси ҳам бунга ён боса бошлайди. Бундан ташқари, Украина иқтисодиёти ва унинг сиёсий тизимини кучсизлантириш бўйича узоқ муддатли чоралар кўрилган. Мунтазам “газ” урушлари амалга оширилган, озиқ-овқат маҳсулотлари эмбаргоси бир жорий этилса, бир бекор қилинган.
Киевдаги инқилоб ва мамлакат президенти Виктор Януковичнинг 2014 йил январда қочиб кетиши Украина давлатчилигини қанчадир муддат кучсизлантирган ва Кремль томонидан Қримни ажратиб олиш бўйича ҳаракатларни амалга ошириш учун ажойиб шароитни яратган. Россия қўшинлари ва махсус хизматлари (бир йил ўтиб, Путиннинг ўзи буни оммавий равишда тан олган) яриморол ҳудудида референдум ташкил этилиб, расман унинг Россия таркибига қўшилишига асос яратилган.
Қримнинг Россияга қўшилиши давлат пропагандаси томонида қўллаб-қувватлангани Путинга ўз легитимлигини мустаҳкамлаш имконини берди. Унинг омма орасида машҳурлиги рекорд кўрсаткичларга чиқиб кетди.
Аммо иш Қрим билан якунланмаган, тез орада Донецк ва Луганск вилоятларида тўлақонли уруш бошланган. Украина қуролли кучларига сепаратистлар қаршилик кўрсатган. Тақдим этилган ҳисобот материалларидан маълум бўлишича, Россия ҳукумати сепаратистларга фаол сиёсий, иқтисодий, кадрлар, шунингдек, тўғридан тўғри ҳарбий ёрдам кўрсатган. Путин қўшни давлатда қуролли можарони бошлашининг иккита тахмини бор.
Биринчиси, Қримдаги муваффақият Россия президентини Украинанинг аҳолиси асосан рус тилида сўзлашадиган вилоятларини Россияга қўшиб олишга ишонтирган. Гап “рус ерларини тўплаш” ҳақида кетмоқда ва бундай вазифа харажатларга қарамай, Путинни тарихий кўлами билан ўзига тортган. Россиянинг мазкур эътирозини асослаш учун бу ерларда маҳаллий сепаратистлар фаоллаштирилган. Бу каби саъй-ҳаракатлар кутилган натижани таъминламаган: Донецк ва Луганск вилоятларининг баъзи ҳудудлари бундан мустасно, мамлакатнинг қолган русийзабон вилоятлари бироз тартибсизликлардан сўнг Украина таркибида қолиш ниятини тасдиқлайди. Юзага келган вазият Путинни, яққол ҳарбий устунликка қарамай, инқироздан сиёсий йўл излашга ундайди ва кўп жиҳатдан Украинанинг янги ҳукумати билан тинчлик музокараларига ҳисса қўшади.
Иккинчи талқин шундан иборатки, Путин аввал бошидан тушунган: Донбассда Россияга қўшилиш истиқболи билан давлат тузилмасини ташкил этиш ғояси Украинада эмас, балки Россия фуқаролари орасида кўпроқ тарафдорларга эга эди.
Шу сабабдан у Ғарб давлатлари билан мулоқотда фойдали музокара позициясини яратиш учун ҳарбий можарони қўзғатди.
Кремль кафолатлай оладиган Донбассда ўт очишни тўхтатиш Россияга қарши Қрим аннексия қилинганидан кейин муқаррар бўлиб қолган иқтисодий ва сиёсий санкцияларни бекор қилиш учун асос бўлиши мумкин. Бундан ташқари, ушбу сценарий амалга оширилгач, яриморолнинг Россия таркибига киритилишининг қонунийлиги масаласи кун тартибидан чиқарилган ва Ғарб давлатлари Қримни Россия ҳудуди сифатида расман бўлмаса-да, тан олади.
Қандай бўлмасин, Россия—Украина можароси ҳали тугамаган. Ўз уйида аниқ сиёсий дивидендлар олган Путин бир вақтнинг ўзида катта рискларни сақлаб қолади.
Биринчидан, Россия ҳукумати сиёсий вақт иқтисодий харажатлар ортаётганига қарамай, Донбассдаги сепаратистларни қўллаб-қувватлашга мажбур эди. Бундай қўллаб-қувватловни рад этиш Путиннинг ҳозирги тарафдорлари томонидан хоинлик дея баҳоланиши мумкин (жумладан, Украина шарқида жанговар тажриба тўплаганлар ҳам) ва Россия ичида президентга нисбатан кескин норозилик тўлқинини қўзғатишга қодир.
Иккинчидан, Ғарб билан кескинликка бориш, изоляция ва санкциялар Россия иқтисодиётига сезиларли даражада зарар келтиришни давом этади. Бу ижтимоий норозиликлар хавфини келтириб чиқариб, давлат раҳбарининг рейтингига яна путур етказиши мумкин.
Ниҳоят Путиннинг жаҳон миқёсида позициясининг заифлашиши ва Россия—Украина можаросининг кучайиши Путиннинг жиноий жавобгарликка тортилиши учун ҳақиқий таҳдидини яратади.
Глобал сиёсий вазиятнинг ўзгариши Путин учун ҳарбий жиноятлар борасида айбловлар ва Халқаро жиноий судда судлов билан якунланиши мумкин.
Ёлғон ва пропаганда
Владимир Путиннинг сиёсий карьерасини тасвирлашга қарор қилган одам ҳал қилиб бўлмайдиган муаммога дуч келади — Россия президентида ҳеч қачон сиёсий карьера бўлмаган.
Путиннинг карьераси — телевизион бўлиб, унинг барча босқичлари телевизион сюжетлар кетма-кетлигидан бошқа нарса эмас. Владимир Путин бу — телеюлдуз.
Россияда ҳокимият ва жамият ўртасидаги алоқада телевидениенинг гипертрофик роли Борис Ельцин президентлиги йилларида пайдо бўлган, аммо айнан Владимир Путин телецентрик давлат қуришга муваффақ бўлган, унда черковдан тортиб армиягача бўлган барча давлат муассасалари тегишли телевизион тасвирларга алмаштирилган. “РБК” журналистлари томонидан 2015 йил баҳорида Путиннинг одатдаги иш куни телевизион сюжетига оид суриштируви ҳам катта можарони келтириб чиқарганди. Унда федерал телеканалларда эълон қилинган лавҳа намойишдан анча олдин тасвирга олингани, бу вақтда ҳақиқий Путин қаердалиги номаълум экани келтирилган эди. Тахмин қилиш мумкинки, бундай амалиёт 2015 йилдан анча олдин бошланган, шунчаки бунга ҳеч ким эътибор қаратмаган ва Кремль видеотекасида Путин иштирокидаги бу каби захира роликлари қанчалигини ҳам ҳеч ким билмайди.
2014 йил бошига қадар рус пропагандаси кўпчилик учун даҳшатли бўлиб туюларди. Мухолифатга оид айрим телевизион сюжетлар ортида жиноят ишлари қўзғатилиб, ҳибсга олишлар амалга оширилган. Аммо 2013 йил охирларида Киевда сиёсий қарама-қаршиликлар бошланганидан кейин жамоатчилик бунга қадар дуч келган рус пропагандаси нисбатан “вегетарианча” эканини тушуниб етди. Умуман олганда пропагандачилар “тинч замонда” тўлиқ куч билан ишламаётганликларини яшириб ўтирмаган. Масалан, 2011 йилда ғарб аудиторияси учун ишлаган Russia Today давлат канали раҳбари Маргарита Симонян очиқ-ойдин ОАВнинг мавжудлигига тушунтириш берганди: “Уруш бўлмаса, у худди керакмасдек. Аммо лаънати, уруш бўлганда, у бевосита танқидийдир. Бироқ уруш бошланишидан бир ҳафта олдин армияни тузиб бўлмайди-да”.
Кремль учун “уруш” 2013 йил кузининг охирида Киевдаги Майдонда бошланган. Виктор Янукович қочиб кетгач, Россия телеканаллари Украинанинг янги раҳбарларини “Киев хунтаси”, мамлакат шарқида сепаратистларга қарши ҳарбий операцияни “шафқатсиз” деб атаган.
Таъкидлаш керакки, кўп йиллар давомида рус пропагандаси Иккинчи жаҳон урушига катта эътибор қаратган ва Владимир Путин бу мавзуни ўзининг мафкуравий координаталар тизимида асосий мавзуга айлантирган. 2005 йилда “РИА Новости” давлат агентлиги 9 майни нишонлашнинг янги анъанасини жорий этди — “Мен эслайман, мен фахрланаман” шиори остида Георгий тасмаларини оммавий тақиб юриш. Энг инсонпарвар совет байрами Путин Россиясининг асосий миллий байрамига айланди — бир қарашда ҳаммаси яхшидек. Аммо Украина билан можаро ҳақида гап кетганда, у ҳам соф утилитар (ҳар нарсадан манфаат олувчи) бўлиб чиқди.
Телевидение бу — мутлақ мейнстрим ва унда намойиш этиладиган картина максимал даражада умумий ҳамда мавҳум бўлиши керак, ортиқча тафсилотлар талаб этилмайди. Tелевизион янгиликлар истеъмолчилари пассив ва ортиқча тафсилотларни билишга қизиқмайди. Масалан, интернет фойдаланувчилари орасида машҳур бўлган сепаратистлар командири Игор Славянска (лақаби — “Стрелков”) ҳақида федерал телеканаллар минимум маълумот берган. Қримнинг қўшиб олиниши ва “Қрим. Ватанга йўл” фильмида ҳам у ҳақда бирор гап йўқ.
Федерал каналлар орасида очиқлик борасида таблоидлар ва онлайн ОАВга фақат “Россия-1” каналидаги “Вести недели” дастури рақобатлаша олган. Американинг кечки шоулари намунасида яратилган кўрсатув Россия эфири чегараларининг кенгайишига хизмат қилган. “РИА Новости”нинг собиқ раҳбари Дмитрий Кисилёв Украина можароси бошланган вақтда бошловчисига айланган ва у Украинага қарши шахсий урушини бошлаб, Россия АҚШни “радиоактив кул”га айлантиришга тайёрлигини оммавий эълон қилади. Кисилёвнинг ҳамкасби, худди шу каналда шунга ўхшаш кўрсатувни олиб борадиган Владимир Соловьёв ҳам “Вести недели” даражасига мос келишга уринган, аммо у Ғарб санкциялари рўйхатига киритилган Кисилёвдан ортда қолиб кетганди.
Бунинг сабаби бор, албатта: Соловьёвнинг Италияда уйи бор ва санкциялар рўйхатига тушиш унинг режаларига кирмаган. Аслида Россия давлат оммавий ахборот воситаларининг бутун кўрсатувлари — ҳеч қандай қўштирноқсиз доимий нафрат муҳитидир. Ҳаммаси тугагач, Россия 2014-2015 йиллардаги пропаганданинг ахлоқий ва хулқ-атвор меъёрларидан халос бўлиб, узоқ вақт тикланиши керак.
Қримни қандай тортиб олишди?
2014 йил 4 март куни Владимир Путин Bloomberg агентлиги журналистининг Қримдаги Украина ҳарбий қисмларини блоклаган ҳарбий кийимдагилар ким бўлгани ҳақидаги саволига “Улар маҳаллий ўз-ўзини мудофаа қилиш кучлари эди”, дея жавоб қайтарганди. Шунингдек, Россия президенти улар русларнинг формасини қандай қилиб қўлга киритганига ҳам ойдинлик киритган: “Постсовет маконига қаранг. У ерларда бунга ўхшаш формалар бисёр… Дўконларимизга боринг, исталган формани сотиб олишингиз мумкин”.
Аммо орадан 1,5 ой ўтгач, 2014 йил 17 апрелда “халқ билан тўғридан тўғри мулоқот” чоғида Владимир Путиннинг ўзи “дўкон” эшикларини бироз очиб қўйганди: “Вазифамиз қримликларнинг ўз хоҳиш-иродасини эркин ифода этиши учун шароит яратиш бўлганини яширмаганман. Шу сабабдан ҳам Қримдаги ўз-ўзини мудофаа қилиш кучлари ортида, албатта, бизнинг ҳарбий хизматчиларимиз турди”.
“Қримликларнинг эркинлик иродаси ортида” ким ва қачондан бошлаб турилгани ҳақида охир-оқибат россиялик ҳарбий хизматчиларнинг ўзлари Meduza сайтига берган интервьюсида сўзлаб берган.
Олег Терюшин (23 ёш, Улянов десант-штурм гвардия бригадасининг 31-бўлинмаси сержанти, тўлиқ таркибда Қримга жўнатилган):
“24 февраль куни Қрим кўпригига биринчилардан бўлиб етиб бордик. Бундан икки кун олдин тревога бўйича бизни казармада кўтаришганди. Батальон-тактик гуруҳлар ҳам шакллантирилди ва самолётларда Анапага юборилди. Анападан “КамАЗ”ларда Новороссийскка ташлашди, у ердан катта десант кемасида Севастополга суздик… Кемадан ерга тушишимиз билан бизга барча давлат ва қўшинларнинг ажратувчи белгиларини ечишни буюришди. Ҳаммамизга яшил балаквалар (ниқоб), қора кўзойнаклар, тизза ва тирсакларни ҳимоя қилишга шиткалар берилди. Севастополда бир неча кун бўлдик. Асосий вазифа сифатида ҳар қандай топшириқни бажаришга шай туриш топширилди. Кўп ўтмай, бригадамиз “Перевалное” посёлкасига кўчди ва унинг олдида биз палаткалардан лагер тикладик. Ульянов десантчиларининг аксарияти — 2 мингга яқин одам шу ерга жойлашди. Бу каби сон Россия қўшинларининг кучини намойиш этиб қўйиш учун зарур эди”.
Қримдаги Россия операциясининг тафсилотларини биринчилардан бўлиб ошкор этган россиялик юқори мартабали амалдор — Қора денгиз флотининг собиқ қўмондони адмирал Игор Касатонов эди. 2015 йил 13 март куни у “РИА Новости”га интервью берган: “Қора денгиз флоти пласдармни тайёрлади, офицерлар атрофда нималар содир бўлаётгани, Украина қисмлари қаерда жойлашгани билар, воқеалар ривожи сценарийси карталарда ишлаб чиқилганди. Яъни Қора денгиз флоти ўз вазифасини бажарди — 28 февраль куни Қрим Олий кенгаши эгалланди”.
Адмирал Катасоновнинг баёнотидан кейин Владимир Путиннинг ҳам очиқча иқрори пайдо бўлган. “Россия 1” телеканали орқали эфирга узатилган “Қрим. Ватанга йўл” ҳужжатли фильми интервьюсида Владимир Путин Қримдаги рус қўшинларининг ҳаракатини шахсан ўзи мувофиқлаштирганини тан олган. Шунингдек, қандай шароитда уларга аннексия бўйича буйруқ берилганини сўзлаб берган.
Путиндан учта муҳим иқтибос:
“Бу 22 февралдан 23-санага ўтар кечаси эди, тонгги соат 07:00 да йиғилишни тугатдим ва барчани қўйиб юбориб, ўзим ухлагани ётдим. Ҳамма тарқалишидан олдин, яширмайман, барча ҳамкасбларимга, улар тўрт киши эди, Украинадаги вазият шундай тус олдики, биз Қримни Россия таркибига қайтариш бўйича иш бошлашга мажбур бўлдик дедим”;
“Яхши қуролланган 20 минг кишини блоклаш ва қуроллантириш учун нафақат сон, балки сифат бўйича ҳам аъло шахсий таркиб жамланмаси керак. Буни амалга ошира оладиган мутахассислар керак эди. Шу сабабдан ҳам Мудофаа вазирлигига Қримдаги ҳарбий объектларимиз қўриқловини кучайтириш ниқоби остида у ерда Разведка бош бошқармасининг махсус бўлинмаси, денгиз пиёда кучлари ва десантчиларни юборишни буюрдим”;
“Устунлигимиз нимада эди, биласизми? Бу билан шахсан ўзим шуғулланганимда. Ҳаммасини тўғри қилганим учун эмас, балки бундай ишлар давлатнинг биринчи шахслари томонидан амалга оширилса, ижрочиларга осон бўлади”...
Борис Немцов 27 февраль 23:15 да Москва марказидаги Москворецкий кўпригида отиб ўлдирилган. Ички ишлар вазирлиги расмий вакили сўзларига кўра, Немцов қиз дўсти билан кўприкдан ўтаётган маҳал оқ рангли машинадан унга қарата олтита ўқ отилган. Шулардан тўрттаси мухолифатчига келиб теккан. Қотиллик чоғида сиёсатчининг ёнида бўлган қиз — 23 ёшли украиналик модел Анна Дурицкая ўзи кўрсатма берган.
Борис Немцов ўша йили “Собеседник”ка берган интервьюсида Россия президенти Владимир Путин уни ўлдиришни буюртма қилишидан бироз қўрқиши ҳақида гапирганди: “Биласизми, ҳа… Бироз. Онам каби қаттиқ эмас, бироқ барибир… Шунга қарамай, ундан жуда қаттиқ қўрқмайман. Қаттиқ қўрққанимда мухолифат партиясига бошчилик қилмаган, ҳозирги ишим билан шуғулланмаган бўлардим”.
1 март куни сиёсатчи аксилинқироз маршида иштирок этиши керак эди. Марш талаблари қаторидан Украина билан урушни зудлик билан тўхтатиш, мухолифатни телевидениега қўйиш, бюджетни марказлашмаган тизимга ўтказиш, ҳарбий харажатларни қисқартириш эвазига соғлиқни сақлаш ва таълимга сарф қилинадиган маблағни ошириш кабилар ўрин олган эди.
Кўп ўтмай Россия Тергов қўмитаси Руслан Муҳиддиновни “амалга оширилган жиноятлар буюртмачиси ва ташкилотчиси” деб ҳисоблашини эълон қилади. Марҳум Борис Немцов оиласининг вакили Вадим Прохоров эса Россия Тергов қўмитасининг сиёсатчини ўлдиришни Руслан Муҳиддинов буюртма қилгани ҳақидаги баёнотига норозилик билдирган. “Муҳиддинов ташкилотчилардан бири ҳисобланади, бунинг устига, у энг пастки бўғиндан. У Руслан Геремеевнинг ҳайдовчиси бўлган. Қотилликни ташкил қилиш учун унда на шахсий мақсад, на пул бор”, — деган эди адвокат.
2015 йил декабрь охирида Немцовнинг ўлдирилиши ҳақидаги иш бўйича Заур Дадаев, Шадид Губашев, Хамзат Бахаев ва Тамерлан Эскерхановга нисбатан якуний айблов эълон қилинади. 2016 йил январда эса сиёсатчининг ўлими бўйича жиноий иш қатнашчиси Анзор Губашев сўроқ чоғида сиёсатчини Беслан Шаванов ўлдирганлигини маълум қилади.
2017 йилда Чеченистон етакчиси Рамзан Қодиров Магницкий қонунига биноан Қўшма Штатлар ўз активларига ва Қўшма Штатларга кириш бўйича санкциялар жорий этилган шахслар рўйхатига киритилган. АҚШ Молия вазирлигининг Қодировга қарши санкциялар бўйича қарорида Чеченистон раҳбари “қотилликлар, қийноқлар ва бошқа халқаро миқёсда эътироф этилган инсон ҳуқуқлари бузилиши учун жавобгар экани” билдирилган.
Вакиллар палатаси томонидан қабул қилиниши таклиф этилаётган ушбу қарорда Рамзан Қодиров, Борис Немцовнинг қотиллигида айбланган Заур Дадаевни “ҳақиқий ватанпарвар”, ўлдирилган мухолифат сиёсатчисини эса “Россия душмани” деб атаган.
Шу йилнинг ноябрида Рамзан Қодиров Борис Немцовнинг ўлдирилиши ҳақидаги иш бўйича суд қароридан норози эканлигини айтганди.
“Менинг тушунчаларим бўйича, маълумотларимга кўра, улар айбдор эмас. Бу шуни англатадики, мен ҳалигача буни нотўғри деб ҳисоблайман. Кимгадир бу керак эди, унинг қандайдир гуноҳи бор эди, Немцовни ўлдиришди — яна ҳаммасини Қодировга тўнкашди. Ҳамма “Қодиров Немцовни ўлдирди”га чиқариб юборди. Немцов — шахсан мен учун ва бизнинг жамоамиз учун мақбул одам эди”, — деди у теледастурлардан бирида.
Изоҳ (0)