Озиқ-овқат канцерогенлари соғлиқ учун хавфли, саратон ривожланиш хавфини оширади. Улар саратон ўсмаларининг шаклланишида иштирок этиш даражасини текшириш давом этмоқда, аммо бугунги кунда организмни салбий таъсирлардан ҳимоя қилиш тавсия этилади.
Kанцерогенлар нима?
Kанцерогенлар ДНК ишини фаол равишда бузадиган, организм ҳужайраларида носозликларни келтириб чиқарадиган турли хил воситалар ва моддалардир. канцероген моддалар бора-бора саратон ўсимтасининг шаклланиши ва ривожланишининг патофизиологик жараёни бўлган канцерогенезга олиб келади. Яъни организм учун потенсиал хавфли моддаларнинг таъсири оқибатида ўсимта ривожланади. канцерогенлар одатда дўкондан сотиб олинган маҳсулотларда озиқ-овқат қўшимчалари, консервантлар ва таъм кучайтиргичларнинг тушунарсиз номлари остида яширишади.
Ҳатто фойдали озиқ-овқат маҳсулотлари ҳам агар уларни нотўғри услубда пишириш натижасида канцероген таомга айланиши мумкин. Масалан, ўсимлик ёғида қовуриш, қизартириб қовуриш, цирка билан консервалаш каби.
Қарсилдоқ шаклда қовурилган қобиқда (қовурилган картошка ёки гўшт) заҳарли бирикмалар ҳосил бўлади:
- Акриламид;
- Ёғ кислоталари метаболитлари;
- Турли хил алдегидлар;
- Бензапирен.
Шунингдек, бундай заҳарли бирикмалар қовурилган бўғирсоқ ва тешик кулча (пончик)ларда, картошка чипсларида, кўмирда дудлаб пиширилган гўштда учрайди.
Агар маҳсулот узоқ вақт давомида ёғда қовурилса, канцерогенлар таъсири кучаяди. Кўпгина овқатланиш шохобчаларида гигиена меъёрларига эътибор берилмайди ва ўнлаб порсия маҳсулотлар аксарият битта ёғда қовурилади.
Бундай идишларда зарарли моддалар концентрацияси жуда юқори бўлиб, улардан бир марта татиб кўриш ҳам соғлиққа жиддий зарар етказиши мумкин.
Сунъий ширинлагичлар
Вазн йўқотиш учун сунъий ширинлагичлардан фойдаланиш организмга зарар етказади. Газланган ичимликлар, қаҳва ва парҳез боп ширинликларда мавжуд бўлган синтетик шакар ўрнини босувчи моддалар килограмм йўқотишга эмас, аксинча, килограмм ортишига олиб келади.
Синтетик моддалар озиқ-овқат истеъмолини тартибга солишнинг табиий жараёнини блоклайди, ширинликларга бўлган эҳтиёжни оширади.
Аспартам — хавфли шакар ўрнини босувчи модда бўлиб, ҳомиладорлик даврида катаракта ва гастропарез (ҳазм функциясининг бузилиши) билан бир қаторда онкологик касалликлар, ҳомила ривожланишига хавф туғдирадиган омилларни келтириб чиқариши мумкин. Сахарин, сукралоза ва бошқа синтетик ширинлагичлар ҳам шунга ўхшаш салбий хусусиятларга эга.
Шакар ўрнини босувчи моддаларни мунтазам равишда истеъмол қилиш организмда хавфли дикетопиперазин токсининг шаклланишига олиб келади. Ушбу модда саратон, кўпинча мия ўсимтасининг ривожланиш хавфини оширади.
Юмшоқ пишлоқ
Бундай маҳсулотлар таркибида юқори миқдорда канцероген моддалар мавжуд: стабилизатор натрий пирофосфат (E450), 5-алмаштирилган натрий трифосфат (E451), карагенан (407), машҳур озиқ-овқат қўшимчаси бўлган E621 (мононатрий глутамат) ва бошқалар.
E338-341, E407, E450-454 каби қўшимчалар ҳазм функцияси бузилишини келтириб чиқаради. E250 энг заҳарли модда ҳисобланиб, организмнинг овқатдан заҳарланишига сабаб бўлади.
Калий нитрат (E252) бош оғриғи, буйрак яллиғланиши ва бошқа органларнинг дисфункциясини келтириб чиқаради. Бу, айниқса, астма хасталиги бўлган беморлар учун хавфлидир, чунки у кучли бўғилишни қўзғатиши мумкин.
Тўйинтирилган ун
Буғдой уни ва бошқа қайта ишланган унлар кўпинча пишиқлар учун ишлатилади. Ушбу маҳсулот углеводларнинг юқори миқдорига эга бўлиб, улар қонда шакар даражасини кескин оширади ва инсулин ишлаб чиқаришни кўпайтиради, саратон ўсмалари ва диабет ривожланиши учун қулай шароит яратади.
Тўйинтирилган олий навли ундан қилинган маҳсулотларни мунтазам истеъмол қилиш аёлларда кўкрак саратони хавфини оширади.
Эслатма: Бельгия олимлари саратон ўсмалари қон оқимидаги шакар билан озиқланишини исботладилар, шунинг учун қайта ишланган озиқ-овқатлар ва шакардан воз кечиш саратон касаллигининг олдини олишга ёрдам беради.
Балиқ етиштирадиган фермалардаги лосослар
Ёғли балиқлар соғлиқ учун фойдалидир, чунки улар омега-3 ёғ кислоталари, фосфор, калсий ва бошқа зарур элементларни ўз ичига олади. Афсуски, дўкон расталаридаги лосос балиқларининг кўпчилиги фермер хўжаликларида етиштирилади, бу унинг фойдасини ўн баробарга камайтиради.
Қишлоқ хўжалигида етиштирилган балиқлар канцероген бўлиб, кимёвий моддалар, антибиотиклар, пестицидлар ва бошқа маълум канцерогенлар бўлган сунъий озиқ-овқат билан боқилади. Ушбу моддалар балиқ гўштига сингиб, истеъмол қилинганда инсон танасига киради.
Қайта ишланган гўшт маҳсулотлари
Колбаса, сосиска ва қайта ишланган гўштларда канцероген бўлган кимёвий консервантлар мавжуд. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти бундай гўшт маҳсулотларини одамлар учун канцерогенлар, деб таснифлайди.
Нитритлар колбасаларга иштаҳани очувчи қизил ранг беради ва уларнинг узоқ сақланиб туришини таъминлайди. Ушбу кимёвий бирикмалар ошқозон ширасининг таъсири остида канцероген нитрозаминларга айланади, улар ошқозон-ичак трактининг шиллиқ қаватига жиддий таъсир кўрсатади ва саратон ўсимтасининг шаклланишига олиб келади.
Натрий нитрит (E250) йўғон ичак, ошқозон ости бези ва простата саратони хавфини оширади.
Водородланган ёғлар
Трансёғлар водород ёрдамида кимёвий йўл билан ишлаб чиқарилади. Буларга турли хил маргаринлар, сут ёғи ўрнини босувчи моддалар ва бошқа табиий бўлмаган ёғлар киради.
Водородланган ёғлар кўплаб озиқ-овқат маҳсулотларида уларнинг сақлаш муддатини узайтириш ва иштаҳани очувчи кўринишини сақлаб қолиш учун ишлатилади. Бундай ёғлар пишириқлар ва қандолат маҳсулотлари, соуслар, майонез, чипслар, ярим тайёр озиқ-овқатлар, фастфудларга қўшилади.
Водородланган ёки қисман водородланган ўсимлик ёғларидан истеъмол қилиш организмдаги ҳужайра мембраналарининг тузилишини ва эластиклигини ўзгартиради, бу онкологик касалликларнинг бошланишига олиб келади, юрак-қон томир касалликларининг ривожланишига сабаб бўлади.
Сиропли газланган сув
Бўш калориялар билан тўйинтирилган, шакар, озиқ-овқат бўёғи қўшиб ишланган газли ширин ичимликлар таркибида саратон ҳужайраларини озиқлантирадиган бошқа канцерогенлар мавжуд.
Алкоголсиз ичимликларга қўшиладиган E150 қўшимчаси (шакар ёки карамел ранги) таркибида канцероген 4-метилимидазол мавжуд бўлиб, у қон саратони, жигар ва қалқонсимон без ўсмалари ривожланиш хавфини оширади.
Ортофосфор кислотаси (E338) ширин яхна ичимликларга ҳам қўшилади, бу эса ҳазм бўлиш жараёнини бузади.
E950 ва E951 қўшимчалари юрак-қон томир тизимининг фаолиятига салбий таъсир қилади, ривожланаётган ҳомилага зарар етказиши ҳам мумкин.
Америка Қўшма Штатлари ва Сингапур олимлари томонидан олиб борилган тадқиқотлар натижалари шуни кўрсатадики, ҳафтада икки порсия газланган сув ичиш ошқозон ости бези саратони ривожланиш хавфини деярли икки баравар оширади.
Организмни канцерогенлар таъсиридан қандай ҳимоя қилиш керак?
Иммунитетни қўллаб-қувватлаш ва саломатликка ғамхўрлик қилиш орқали канцерогенезнинг оқибатлари ва канцерогенларнинг таъсиридан қочиш мумкин. Бунда етарлича ухлаш, жисмоний машқлар қилиш ва тўғри овқатланиш муҳимдир.
Кучли иммунитет канцероген ҳужайраларини йўқ қилади, организмни саратон хавфидан ҳимоя қилади.
канцерогенларнинг организмга кириб боришини камайтириш учун уларнинг сони ва таъсир қилиш муддатини чеклаш керак. Шу боис бир нечта тавсияларга амал қилиш зарурдир.
- Рациондан келиб чиқиши ва сифати шубҳали бўлган озиқ-овқатларни чиқариб ташланг.
- Консервантлар, бўёқлар, трансёғлари бўлган маҳсулотлардан фойдаланишни чекланг.
- Қовурилган, дудланган гўшт ва панжара ва очиқ оловда пиширилган идишларни суиистеъмол қилманг.
- Ёғда гўшт, балиқ ва бошқа овқатларни қовуриш ўрнига пиширинг.
- Чекишни ташланг.
- Спиртли ичимликлар истеъмол қилишни камайтиринг, иложи бўлса, уларни умуман ичманг.
Тўғри овқатланиш ва фойдали таомлар канцерогенларнинг ҳужумини енгишга ёрдам беради. Кимёвий реакциялар орқали организмдаги хавфли бирикмаларнинг салбий таъсирларни блоклайдиган бир қанча маҳсулотлар бор.
канцероген моддалар билан курашувчи маҳсулотларга қуйидагилар киради:
- Янги карам, сабзи, лавлаги ва бу сабзавотлардан сиқилган янги шарбатлар;
- Сувга тўйинтирилган гречка, сули ёрмаси, гуруч;
- Кўк чой;
- Сут маҳсулотлари;
- Қуритилган мевалардан тайёрланган компот.
Фото: Championat
Ҳар куни янги сабзавот ва дуккакли маҳсулотларни истеъмол қилишга ҳаракат қилинг, чунки улар заҳарли неоплазмалар пайдо бўлишидан тўлиқ ҳимоя қилади, ошқозон-ичак шиллиқ қаватини тўпланган канцерогенлардан тозалашга ёрдам беради.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)