“Google қотили” — бутун дунё гапираётган ChatGPT ўзи нима?
OpenAI компанияси 2022 йилнинг 30 ноябрь кунида ChatGPT чатботини ишга туширди. Бу технология копирайтерлар, журналистлар, мактаб ўқитувчилари ва бошқа соҳа вакилларини ишсиз қолдириши мумкин деган қўрқув пайдо бўлди.
ChatGPT лойиҳасига бир вақтлар Илон Маск сармоя киритган. Ҳозирда унинг асосий сармоядори Microsoft компанияси ҳисобланади. Bloomberg маълумотларига кўра, Microsoft ChatGPT чатботи учун яна 10 млрд доллар сармоя киритмоқчи.
ChatGPT ўзи нима?
ChatGPT (Chat generative pre-trained transformer) — OpenAI томонидан яратилган сунъий интелект чатботи бўлиб, турли саволларга жавоб бериши, дастурчилар учун код ёзишга ёрдам бериши, талабалар учун эса курс ишларини ёзиб бериши мумкин. Бот ҳаттоки шеър ва иншолар ҳам ёза олади.
The New York Times’нинг ёзишича, Microsoft ҳозиргача OpenAI’га ChatGPT учун 3 млрд доллар сармоя киритган. Иккала компания энг самарали чатбот ва дастурлаш ёрдамчисини яратишдан кўра кўпроқ нарсани мақсад қилган.
OpenAI’нинг асосий вазифаси инсон мияси бажара оладиган ҳамма нарсани қилувчи сунъий интеллектни яратишдан иборат.
Ижтимоий тармоқларда ChatGPT’ни “Google қотили” деб ҳам аташмоқда. Бот 1 миллион фойдаланувчига эга бўлиши учун атиги беш кун кетган. Таққослаш учун Netflix шунча фойдаланувчини 3,5 йилда, Facebook 10 ойда, Spotify 5 ойда, Instagram 2,5 ойда йиға олган. Январь ойига келиб ChatGPT фойдаланувчилари 100 миллиондан ошган.
ChatGPT’нинг муҳим хусусияти унда хотира мавжуд. Бу орқали у суҳбатнинг тафсилотларини эслаб қолади, ўрганади ва аввалги маълумотларга таяниб мулоқотни давом эттиради.
Сунъий интелект боти ҳозирча Ўзбекистонда расмий равишда мавжуд эмас. Унга VPN орқали уланиш мумкин. Шунда ҳам чатбот ўзбек тилида мукаммал мулоқат қила олмайди.
ChatGPT’нинг қандай муаммолари бор?
Чатботлар интернетда жойлаштирилган катта ҳажмдаги маълумотларни ўзлаштириб, янги кўникмалар ўрганар экан, ҳақиқий фактлар ва ёлғонларни аралаштириб юбориши, нотўғри фикр ва ҳақоратли сўзлардан фойдаланиши мумкин.
Масалан, 2016 йилда Microsoft томонидан ишлаб чиқилган Таy чатботи тезда сўкинишни ва ирқчи сўзлардан фойдаланишни ўрганганди.
Бундан ташқари ChatGPT’нинг билими 2021 йилгача бўлган маълумотлар билан чекланган.
Ҳақоратли контент пайдо бўлишининг олдини олиш учун ChatGPT’га маълум модерация тизимлари ўрнатилган:
- у ҳеч қандай масала бўйича шахсий фикр билдирмайди;
- ирқи ёки жинси йўқ;
- динга эътиқод қилмайди.
Шунингдек, у қонунни қандай бузиш ҳақида матнлар яратишга тўсқинлик қилувчи филтрларга эга.
Сунъий интелект сабаб одамлар ишсиз қоладими?
ChatGPT’нинг иншолар “ёзиш” қобилияти ўқитувчиларни ташвишга солмоқда: АҚШда талабалар аллақачон бот томонидан яратилган ишни ўзларига тегишли деб тақдим қилишни бошлаган.
ChatGPT матнларни ёзиб, таҳрир ҳам қила олади. Бунинг ортидан яқин орада копирайтер ва журналистлар ҳам ўз ишларини йўқотиши мумкин деган қўрқув бор. Бироқ чатботнинг энг катта муаммоларидан бири — ижодкорлик. У янги ғояларни тақдим қила олмайди. Ҳозирча.
Сунъий интелект меҳнат бозорида инсон ўрнини тўғридан тўғри алмаштиради деган гапларни ёзиш жуда осон. Тарихда ҳам саноатда самарадорликни оширишга қаратилган дунёни ларзага келтирувчи инновациялар бўлган.
Энг мукаммал технология ҳам иқтисодиётни ўзгартириши учун вақт керак. Жеймс Ватт 1769 йилда ўзининг буғ двигателини патентлаганди. Аммо буғ қуввати 1830 йилларгача Буюк Британия, 1860 йилларгача эса Америка саноатида от кучини ўрнини боса олмади.
Британия саноатида буғ қувватининг энг юқори чўққиси Ватт патентидан қарийб бир аср ўтиб, 1850 йилларда содир бўлган. Бироқ сунъий интелект анча тез ривожланмоқда.
ChatGPT каби чатботларнинг ривожланаши меҳнат бозориги кутилмаган таъсир қилиши ҳам мумкин.
Агар сунъий интелект турли хил касб эгаларининг маҳсулдорлигини оширса ва харажатларни камайтирса нархлар пасаяди. Бу эса талабни оширади.
Мукаммал сунъий интелект тарихий қолипни бузиш эҳтимоли бор. Оддий одам қила оладиган деярли ҳар қандай вазифани бажара оладиган технология инсониятни номаълум иқтисодий ҳудудга олиб келади.
