Туркия ва Суриядаги зилзила нега ҳалокатли оқибатларга олиб келди?

Туркия ва Сурияда 6 февраль куни 7,8 магнитудали зилзила юз бериб, ҳодиса оқибатида 5 000 нафардан ортиқ одам ҳалок бўлди. Маълумотлар доимий равишда янгиланмоқда. Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғон мазкур зилзила 1939 йилдан бери энг кучли ер силкиниши ҳисобланишини маълум қилди. The Hill нашри зилзилага сабаб бўлган омиллар ва унинг вайронкор оқибатлари ҳақида маълумот беради.

Зилзилага нима сабаб бўлади?

Ер қобиғи ҳаракатлана оладиган тектоник плиталар деб аталадиган бир неча қатламлардан иборат. Баъзан улар бир-бирига тегиб кетиши натижасида босим пайдо бўлиши мумкин. Агар босим етарли даражада ошса, у зилзилага сабаб бўлади. Туркия ва Сурия мисолида Араб плитаси Anadoluникига тегиб кетиши ортидан зилзилани келтириб чиқарган.

Тарихдаги энг кучли зилзила 1960 йилда Чилида содир бўлган 9,5 балли зилзила ҳисобланади. 2011 йилда Япония қирғоқ чизиғида 9,0 балли зилзила юз берган, бу эса 2011 йилда сунами ва Фукусима атом электр станциясига зарар етказган. Зилзиланинг ҳалокатли оқибатида нафақат унинг кучи, балки инфратузилма ҳам муҳим рол ўйнайди.

Туркия ва Суриядаги зилзила эрта тонгда, одамлар ухлаб ётганида содир бўлди. Шунингдек, 200 йилдан ортиқ вақт давомида бундай катталикдаги табиий офатни бошдан кечирмаган минтақада ҳам кузатилди, одамлар ва бинолар эса ер силкинишига тайёр бўлмаган.

Туркия ва Суриядаги вайронагарчиликка нима сабаб бўлди?

Зилзила кўплаб вайронагарчилик ва қурбонлар келтирган бўлса-да, ер силкинишдан тўхтамади. Туркияда биринчи зилзиладан кейин 145 та афтершок (зилзиладан кейин содир бўладиган сейсмик тебранишлар) қайд этилган. Afterшоклар дастлабки зилзиладан тахминан 10 марта кучсизроқ бўлади, Туркиядаги ҳолат бўйича бу 6 магнитудани ташкил қилиши кутилган. Бироқ афтершоклар ҳам Рихтер шкаласи бўйича 7,5 магнитудага эга бўлди, яъни дастлабки зилзила билан бир хил даражада.

Сурия ва Туркиядаги зилзила мисолида афтершоклар зилзила оқибатида зарар кўрган биноларни силкитиб, зарарни янада кучайтирди. “Бу жуда кучли зилзила, шунинг учун кейинги силкинишлар бир неча кун ва, эҳтимол, ҳафталар давом этиши мумкин”, — дейилади хабарда.

Бошқа хавфлар

Тиббий бригадалар қишки ҳароратда бинолар остида қолган одамларни қутқаришга ҳаракатланар экан, бошқа хавф-хатарлар пайдо бўлади. Масалан, сейсмик силкиниш ерни беқарорлаштиради, яъни мустаҳкамлигига, ернинг зилзилага сезувчанлигига таъсир ўтказиши мумкин.

Мавзуга доир: Охирги 100 йил ичида содир бўлган дунёдаги энг кучли 10 та зилзила (видео+фото)