“Қардошларимизга ҳамдардмиз”. Ўзбек жамоатчилиги Туркиядаги зилзилага муносабат билдирди
6 февраль куни Туркиянинг жануби-шарқий вилоятларида магнитудаси 7,4 га тенг бўлган талафотли зилзила содир бўлди. Мамлакатнинг қатор шаҳарларини вайрон қилган зилзилада, сўнгги маълумотларга кўра, 3 419 киши ҳалок бўлди, сал кам 20 534 киши жароҳатланди.
Президент Ражаб Тоййиб Эрдўғон табиий офат қурбонлари муносабати билан етти кунлик миллий мотам эълон қилди. Унинг айтишича, бу зилзила Туркия тарихидаги 1939 йилдагидан кейинги энг катта офатдир.
Тармоқлардаги муносабат
Қардош давлатдаги табиий офат ва ундан кейинги афтершок ўзбек жамоатчилигини ҳам бефарқ қолдирмади. Ушбу ҳолат айни дамда интернет маҳаллий сегментининг энг асосий, кун тартибини белгилаб берувчи воқеаси сифатида кузатилмоқда.
Тармоқ фойдаланувчилари фожиа юзасидан Туркия ҳамда Сурияга ҳамдардлик билдирмоқда. Кўплар моддий ёрдам бериш, айтимлар ҳатто кўнгилли сифатида зилзила оқибатларини бартараф этиш, жабрланувчиларни вайроналар ичидан қутқариш ишларига бориш ниятида.
Хусусан, сиёсатшунос Камолиддин Раббимов 7 балли зилзила ортидан вафот этган инсонларга таъзия билдириб, “Туркиядек қурилиш соҳасида илдам давлатда шунча бино бузилганлиги жуда қўрқинчли ҳолат” эканини ёзди.
“Бу зилзила Эрдўғон маъмурияти учун жиддий имтиҳон. Роппа-роса икки ой-у бир ҳафтадан кейин президентлик сайловлари бўлади. Зилзила сабаб Туркия ижтимоий кайфиятидаги приоритетлар ўзгарди: иқтисодий-ижтимоий муаммолар бироз ортга сурилди, қурилиш хавфсизлиги, зилзила қурбонларига ёрдам, уйсиз қолганларни уй-жой билан таъминлаш олдинга чиқади. Зилзила фонида турк мухолифатига эътибор бироз пасаяди, ҳукуматга эътибор ва босим янада ошади. Лекин, ўйлашимча, бу вазиятда Эрдўғон ўзини кучли инқироз менежери сифатида кўрсата олади. Натижада ушбу зилзила ҳам Эрдўғоннинг қайта сайланиши учун қўшимча фоизларга сабабчи бўлиши мумкин”, — дейди Раббимов.
Тилшунос журналист Элдар Aсанов табиий келиб чиқишга қарамай, бу каби офатлар жиддий сиёсий ва ижтимоий оқибатларга олиб келишини айтди.
“Туркияда рўй берган фожиа ҳали ҳам табиий офатлар олдида кучсиз эканимизни кўрсатиб қўйди. Йиқилган биноларни тиклашга, жабр кўрган шаҳарларда ҳаётни изга туширишга миллиардлаб доллар маблағ кетади. Туркия иқтисодиётига оғир зарба берилади, келажак режалари, мақсадлари ўзгаради. Бузилган тақдирларни, йўқотилган ҳаётларни эса тиклаб бўлмайди”, — деб ёзади “Aсанов формати” канали муаллифи.
Қардошларга мадад
Блогерлар Туркиядаги табиий офат оқибатларига қарши курашиш учун моддий ёрдам юбориш бўйича бир қатор таклифлар бермоқда. Жумладан, Нурбек Алимов давлат назорати остида, Молия ёки Ташқи ишлар вазирликлари қошида осонлик билан хайрия қилиш мумкин бўлган платформа яратиш керак, деган фикрда.
“Humо ва Uzcard’дан осон донат қилса бўладиган платформа қилиш керак тез. Ҳозир фирибгарлар ҳам кўпаяди картага пул ташланглар, дейдиган.
Халқимиз чин дилдан ёрдам қилиши учун хайрия ишини ишончли давлат структураси ўз қўлига олиши керак. Пул ўтказиш ҳам осон бўлсин. Қонуний бўлсин. Хуллас, қардош халққа халқимиз ёрдам беришга интилмоқда. Буни тўғри қилайлик”, — деди у Telegram каналида.
Бундан ташқари, спорт шарҳловчиси Ориф Толипов ҳам конкрет бир ташкилот атрофида Туркиядаги зилзила оқибатлари билан курашиш учун пул йиғиш кераклигини айтмоқда.
“Бирор тайинли ташкилот, фарқи йўқ — давлат ёки нодавлат, балки бирор фаол, расмий шахс ташаббус кўрсаца, Туркиядаги зилзила оқибатлари билан курашиш, одамларга ёрдам бериш учун пул йиғилса, Ўзбекистон жамоатчилиги номидан. Билмадим. Юрак эзилиб кетяпти”, — деб ёзди Толипов Twitter’да.
Ҳозирда Telegram мессенжери ва Facebook, Instagram каби тармоқларда бир нечта ҳисоб рақамлар пайдо бўлган, иловаларда йиғилган маблағ Туркияга жўнатилиши айтилмоқда.
Ўзбекистонликлар нафақат моддий ёрдам кўрсатмоқчи, балки бир қатор жамият фаоллари волонтёрлар гуруҳи билан Туркияга ёрдамга бориш ниятида. Масалан, блогер Олимжон Ҳайдаров шахсий ташаббус билан вайроналар остида қолган муҳтож инсонларга ёрдам бериш учун рўйхат тузиш фикрини билдирди.
“Шу вазиятда қардош турк халқига, шунингдек, зилзила бўлган ҳудудда ёрдамга муҳтож бўлган бошқалар (хусусан, ўзбеклар)га ҳам ёрдам бериш мақсадида шахсий ташаббус билан волонтёр сифатида бормоқчимиз. Ҳозирча тафсилотлар тўлиқ ойдинлашмади. Элчихона билан алоқага чиқдик, улар ҳозирча рўйхат сўрашмоқда”, — деб ёзди у Facebook’да.
“Замбаракнинг ўқи” Telegram канали муаллифи Фарҳод Файзуллаев эса ҳеч нарсани ўзгартира олмаслиги сабаб жаҳонда бўлаётган янгиликларга эътибор бермасликка ҳаракат қилаётганини айтди.
“Туркияда бўлган зилзила ҳамманинг диққат марказида. Жуда аянчли ҳодиса. Лентада зилзила видеоларини кўрсам, фақат сиқилиб, ўз ожизлигимни ҳис қиляпман. Лекин мен ҳеч нарсани ўзгартира олмайман. Тўғри, масалан, пул эҳсон қилишим мумкин, лекин буям катта рол ўйнамайди.
Шундай экан, кучимни, эътиборимни ўзим ўзгартира оладиган масалаларга қаратишга ҳаракат қиляпман. Оила муаммолари, фарзандларим, маҳаллам, яқинларим, пул топиш, маҳаллий сиёсат билан шуғулланишни режалаштиряпман”, — дейди у.
Ўзбекистон учун сигнал
Фикр етакчилари, шунингдек, Туркияда юз берган талафотдан тўғри хулоса чиқариш, Ўзбекистондаги бино ва иншоотларни зилзилалар, умуман, табиий офатларга мустаҳкам қилиб қуриш кераклигини қайта-қайта такрорламоқда. Улар бугун Туркия тушган ҳолатга эртага Ўзбекистон тушишидан хавотирда.
Журналист Никита Макаренко мамлакатдаги уйлар зилзилаларга қанчалик бардошли экани ҳақида савол қўйди.
“Туркиядаги зилзила қурбонлари ва ҳалок бўлганларга чуқур ҳамдардлик билдирамиз.
Мен бошқа нарса ҳақида ўйлаяпман. Тошкентда қанча бино 7 баллга чидай олади? Айниқса, 2010 йилдан кейин қурилганлари. Катта савол...”, — дейди Макаренко.
Камолиддин Раббимов Ўзбекистон ҳам зилзилага мойил ҳудуд эканини эслаца, Нурбек Алимов Тошкентда яқин йилларда қурилган уйлардан кўра, 1966 йилдан кейин СССР қурган уйлардан олавериш кераклигини ёзди.
Troll.uz лойиҳаси асосчиси Умид Ғофуров эса янги қурилган уйларни техник кўрикдан ўтказиш лозимлигини билдирди.
“Ўзбекистонда янги қурилган уйларнинг сифатини, зилзилаларга бардошлилигини текширинглар. Кейин кеч бўлади”, — деди Ғофуров.
Гуманитар ёрдам
Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев Ражаб Тоййиб Эрдўғон билан телефон орқали мулоқот қилиб, Туркиянинг жануби-шарқий вилоятларида рўй берган кучли зилзила оқибатида кўплаб инсонлар қурбон бўлгани ва катта талафотлар кўрилгани муносабати билан чуқур ҳамдардлик изҳор этди. Туркия халқига, вафот этганлар ва жабрланганларнинг оилалари ва яқинларига сабр тилади.
Фавқулодда вазиятлар вазирлиги Туркияга Ўзбекистондан 100 кишидан иборат қидирув-қутқарув отряди жўнатилаётганини маълум қилган. “Ўзбекистон президентининг топшириғига асосан, 7 февраль куни зилзиладан талафот кўрган Туркия республикасига инсонпарварлик ёрдами ва ФВВ қидирув-қутқарув бўлинмалари жўнатилади. Туркияда содир бўлган вайронкор зилзила оқибатларини бартараф этишга Ўзбекистон ФВВнинг махсус техника ва кинология хизмати жалб этилади”, — дейилади вазирлик ахборотида.
7 февраль (Тошкент вақти билан) соат 10:00 ҳолатига кўра, зилзила оқибатида Малатя провинциясида бир нафар Ўзбекистон фуқароси ҳалок бўлган.
Бундан ташқари, Ўзбекистоннинг Истанбул шаҳридаги Бош консулхонаси айни вақтда Туркиянинг жанубий вилоятларида бўлиб турган ўзбекистонликларга мурожаат қилди.
Консуллик зилзила қайта содир бўлаётгани сабабли фуқаролардан бир қатор қоида ва кўрсатмаларга қатъий риоя қилишни сўраб, зарур ҳолларда мурожаат қилиш учун алоқа телефон рақамлари қолдирди.
Ижтимоий тармоқларда жамоатчилик шу каби кучли зилзила Ўзбекистонга ҳам етиб келиши мумкинлигидан хавотир билдиргани сабаб ФВВ бу ҳақда расмий муносабат эълон қилди. Унга кўра, Ўзбекистонда яқин орада кучли зилзилалар содир бўлмайди.
