Америкалик миллиардернинг террорчига айланган набираси, Атлантикада тўқнашиб кетган икки сув ости кемаси ва АҚШнинг биринчи президентига айланган Вашингтон. Кун хронологиясида 4 февраль

4 февраль санасига боғлиқ диққатга сазовор воқеалар қаторидан америкалик миллиардернинг террорчига айланган набираси, Атлантикада тўқнашиб кетган икки сув ости кемаси ҳамда АҚШнинг биринчи президентига айланган Вашингтонга оид фактлар ўрин олган.

Америкалик миллиардернинг террорчига айланган набираси

1974 йил 4 февраль куни америкалик миллиардер Уилям Рендольф Херстнинг 19 ёшли набираси Патрисия Херст Беркли шаҳридаги университетда террорчилик гуруҳи томонидан ўғирлаб кетилган. У ўлчами 2 метрга 63 сантиметрли шкафда 57 кун сақланган. Дастлабки икки ҳафта ҳатто кўзлари боғланган, оғзига тиқин тиқилган ҳолатда бўлган.

Патрисия Hearst Corporation газета нашриётининг эгаси медиамагнат Уильям Рендольф Херстнинг оиласида дунёга келган. У бобосининг ўлимидан уч йил ўтиб туғилган ва оиладаги беш қизнинг учинчиси бўлишига қарамай ҳеч нарсага эҳтиёж сезмай улғайган — Херст яқинлари учун ҳозирги курс бўйича 30 миллиард доллар мерос қолдирганди.

Қизнинг болалиги Хилсборо шаҳрида кечган. Патти бу ерда қизлар учун мўлжалланган Кристал-Спрингс мактабига қатнаган, ундан чиқиб Монтередаги Санта-Каталина мактабига борган. Насл-насаби бадавлат инсонларга бориб тақалса-да, Херст вақтининг катта қисмини ўзига сарфлаган — ота-онаси уни деярли назорат қилмаган ва қизнинг хавфсизлиги учун етарлича эътибор қаратмаган.

Катта мактабдан кейин Патрисия Атертондаги Менло коллежига ўқишга кирган, у ердан санъат тарихини ўрганиш учун Калифорния университетига ўтган. Тахминан шу вақтларда қиз ўзининг мактаб ўқитувчиси — Кристал-Спрингсда математикадан дарс берган Стивен Уид билан учрашишни бошлаган. Херстнинг ота-онаси Кетрин ва Рендольф қизини тушунмаган ҳамда унинг танловини қабул қилмаган. Аммо Патти озодликка ўрганиб қолгани боис ён босишни истамаган. У Хилсборога кўчиб кетган, буюмларини Уиднинг уйига олиб келиб, тўйга тайёргарлик кўришни бошлаган. 1974 йил бошида тантанали маросим режалари кенг муҳокама қилинган. Ўшанда Патрисия 19 ёшда ва Калифорния университетининг 2-босқич талабаси эди.

4 февраль куни Патрисия Херст ва Стивен Уид Берклидаги квартирасида ўтиришганида номаълум шахслар бостириб кирган. Босқиннинг мақсади миллиардернинг қизи бўлган, улар шу орқали катта пул ундиришни ният қилган. Паттининг ўғирланиши пухта режалаштирилган эди — барчаси кутилмаганда ва тез содир бўлган.

Қизнинг ўғирланишини ўша вақтларда у қадар машҳур бўлмаган Симбионистик озодлик армияси (SLА) экстремистик гуруҳи томонидан ташкиллаштирилган эди. Террорчиларга ўзини ирқчиларга қарши инқилоб етакчиси дея ҳисоблаган афроамерикалик Дональд Дефриз бошчилик қилган. SLА Америка озодлиги ва тенг ҳуқуқли бўлиши учун курашган — улар усули босқин, ҳужумлар ва бошқа турдаги зўравонликлар бўлган. Айрим маълумотларга кўра, Дефриз аввалига Патрисияни гуруҳнинг қамоқда ўтирган икки аъзосига алмаштирмоқчи бўлган, аммо режа барбод бўлади. Шунда SLА миллиардер оиласидан Калифорниядаги барча эҳтиёжмандларни озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашни талаб қилади, аммо бу Паттининг отаси учун имконсиз эди. Натижада узоқ давом этган музокаралардан кейин Рендолф 2 миллион доллар миқдорида хайрияни амалга оширади, аммо қизини қайтариб ололмайди.

Кейинроқ аниқланишича, SLА’нинг режалари бошқача бўлган, Дефриз ҳар қандай усул билан Паттини ўзига оғдириб олиб, уни сиёсий кураш рамзига айлантирмоқчи эди. Судда кўрсатма берган қиз асирликнинг дастлабки 1,5 ойида қўл ва оёқлари бойланган ҳолда шкаф ичига сақланганини, ҳам жисмонан ва руҳан қийноққа солинганини айтган. Шундан кейин унга SLА аъзолигига қўшилиш таклифи берилган. Патти ўйлаб ўтирмай розилик билдиради ва унда “Таня” тахаллуси берилган.

1974 йил 3 апрелда Херстлар оиласи Патрисиянинг овози ёзилган аудиоёзувни олади — унда қиз асирликда қолиш ёки тинчлик учун SLА’га қўшилиш йўлидан бирини танлашга мажбур бўлганини айтган. 15 апрель куни қиз янги “дўстлари” билан Сан-Францискодаги Hibernia банкини ўмаришда иштирок этган. Хатоликка йўл қўйиб бўлмасди — Паттининг юзини кузатув камералари қайд этади. Қиз жиноий гуруҳнинг бошқа ўғирликларида ҳам иштирок этган.

Патти ва унинг шериклари сентябрь ойига келибгина қўлга олинади. Унинг адвокатлари қиз ўғирлик, таҳдид ва шантаж қурбони бўлгани ҳамда омон қолиш учунгина жиноят содир этганини исботлашга уринган. Патрисиянинг бошқа танлови йўқ эди.

Шунга қарамай, суд Патрисияни 7 йилга озодликдан маҳрум этган, экспертиза эса унда жиддий руҳий муаммолар борлигини аниқлаган. Айблов ҳукми 1976 йил 20 мартда чиқарилганди. Херст устидан жараён кенг оммага ёритилган ва бу президент Жимми Картерни қамоқ жазосини қисқартиришга аралашишига сабаб бўлган. Патрисия бир йилдан кейин, 1979 йил 1 февралда озодликка чиққан.

Қамоқдан чиққан Патти маҳбуслик даврида танишиб қолган полициячи — Бернард Шоуга турмушга чиққан. Эркак 2013 йилда саратондан вафот этганди. Эр-хотиннинг икки қизи бор — модель ва актриса Лидия, шунингдек, мухбир Жиллиан.

АҚШнинг биринчи президентига айланган Вашингтон

Америка Қўшма Штатлари сайловчилар коллегияси 1789 йил 4 февраль куни Жорж Вашингтонни АҚШнинг биринчи президенти этиб сайлаган эди. Сайловлар билвосита сайлов тизими асосида, сайловчилар коллегияси томонидан ўтказилган, унда ҳар бир штатдан сайловчилар ягона блокда овоз берган ва ўз овозларини сайловчилар иродасига мутаносиб равишда тақсимламаган.

Бу каби тизимда фақат мамлакат президенти, вице-президент, федерал округ сайлов тизими бўйича сайланувчилар сайланган. Бугунги кунда сайловчилар сони 538 кишини ташкил этади.

АҚШ давлатчилигининг шаклланиши даврида турли штатларда фуқароларнинг сайлов ҳуқуқлари тўғрисида турли хил ғоялар мавжуд эди: биринчи навбатда, бу тафовутлар қора танли аҳолининг ҳуқуқлари, шунингдек, мулк, таълим ва яшаш жойига тегишли. Штатларнинг мустақиллиги фундаментал аҳамиятга эга эди: кичик давлатлар йирик давлатларнинг иродаси фонида уларнинг фикри ҳеч қандай рол ўйнамаслигидан қўрққан.

1787 йилда АҚШда кучли сиёсий партиялар, миллий ОАВ ва умуман тезкор алоқа тизими мавжуд бўлмаган. Бундай шароитда ҳатто номзоднинг ўлими тўғрисидаги хабар ҳам тезкорлик билан сайловчиларга етиб бормасди. АҚШ “оталари” мамлакат аҳолисининг саводсизлиги туфайли, сайловчиларнинг хайрихоҳлигини ҳар хил турдаги популистлар ва экстремистлар эгаллаши мумкин, дея тахмин қилган.

Жорж Вашингтон 1732 йилнинг 22 февраль санасида Шимолий Америкадаги Виржиния штатида бой зодагон оиласида дунёга келган. Тарихий фактларнинг гувоҳлик беришича, бўлғуси президентнинг шажараси Буюк Британиянинг Тюдор ва Стюарт қироллик хонадонига XII асрдан бери сидқидилдан хизмат қилиб келган шонли рицарларга бориб тақаларди.

Жорж дастлабки таълимни уйда олган. Фантазияси бой бўлган Жорж бўш вақтларида отда сайр қилар, тенгдошлари билан Потомак дарёси бўйида денгиз жанглари ўйини билан машғул бўлар ва катта бўлганда адмирал бўлишни орзу қилар эди. Қолган вақтларда эса математика, геометрия ва ер ўлчаш асосларини қунт билан ўрганади. Унинг фикрича, бу илмлар унинг келажакда ўз мулкидан самарали фойдаланишда жуда фойдали эди. Бундан ташқари, ёш Жорж каллиграфия санъатини ҳам мустақил ўрганар — васият, шартнома, олди-сотди ва олди-берди шартномаларини дафтарларига кўчириб ёзиш орқали ўзининг ҳуснихатини мукаммал даражага етказиш билан бирга ўрганишга анча вақт сарфларди.

11 ёшга тўлган Жоржнинг отаси Августин Вашингтон вафот этади ва 11 ёшли Жоржнинг тарбияси билан акаси Лоуренс Вашингтон шуғуллана бошлайди. Ёш Жорж 15 ёшга тўлганда унинг акаси Лоуренс йирик мулкдор лорд Ферфакснинг қизига уйланади. Акасининг бу никоҳи Жорж Вашингтонга келажакда анча фойда келтиради. Лорд Ферфакс ёш Жоржга тарих ва бошқа фанларни ҳам ўрганишга ҳамда энг яхши ер ўлчовчи мутахассис бўлиб камол топишида ёрдам беради.

Жорж Вашингтон 1758 йилда Виржиния Қонунчилик Кенгаши депутатлигига сайланган. Бу лавозимда бўлғуси президент 1774 йилгача фаолият юритади. Йирик мулкдор сифатида Вашингтон ўз тажрибасидан Буюк Британиянинг ўша даврдаги сиёсати эскирганини англаб етган. Буюк Британиянинг мустамлакаларидаги саноатнинг ривожланишини, савдо-сотиқни босим остида ушлаб туришга, назорат қилишга интилиши АҚШнинг маърифатпарвар доираларида борган сари норозилик келтириб чиқара бошлайди. Жорж Вашингтон Виржинияда иттифоқ ташкил қилади. Иттифоқ инглиз маҳсулотларини бойкот қилишга чақиради.

Жорж Вашингтон Британия колонияларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни ўзининг асосий мақсади этиб белгилаган. Инглиз ҳукумати солиқлар миқдорини белгилаб берар ва бу кўпинча Американи ҳали кўрмаган Англиядаги лордлар тарафидан адолатсиз амалга оширилар эди. Бундай мантиқсизликнинг олдини олиш учун 1769 йилда Жорж Вашингтон солиқлар фақат маҳаллий қонунчилик органлари томонидан белгиланишини англатадиган қарорни тасдиқлатган.

Буюк Британиянинг босими ва зулми кучайиб борган сари халқнинг метрополияга нисбатан нафрати ҳам ўсиб боради. Ситамларнинг чеки йўқлигини тушунган Жорж Вашингтон кун келиб колония ва метрополия ўртасида уруш келиб чиқиши муқарралигини тушунади. Янги қитъа эндиликда Буюк Британиядан абадий ажралишни танлаган эди.

1775 йилда Шимолий Американинг шарқий қирғоғида жойлашган 13 та мустамлака вакиллари Жорж Вашингтонни континентал армиянинг бош қўмондонлигига сайлайди. Бу Американинг мустақиллик учун кураши бошланганини билдирар эди. Континентал армия аскарлари асосан кўнгиллилардан иборат бўлиб, континентал армия кўпинча ҳарбий таъминот, озиқ-овқат, ҳарбий таълим берувчи мутахассис кадрлар борасида танқисликни сезар, бундай муаммолар бир қараганда профессионал Буюк Британия ҳарбийлари учун ютуқ ҳам эди. Аммо бахтли тасодифми ёки тақдирми, инглиз ҳарбийлари тартибсиз ҳаракатланаётган америкаликларнинг қўшинларига қарши ҳаракат қилмайди. Қамалда қолган инглизлар 1776 йилнинг март ойида Бостондан кетишга мажбур бўлади. Бу кун ҳозирга қадар Массачусетсда Эвакуация куни сифатида нишонлаб келинади.

Бостон америкаликлар ихтиёрига ўтгач, Жорж Вашингтон Нью-Йоркни мудофаа қилиш учун йўл олади. Жорж Вашингтон қўл остидаги қўшинлар секин-аста Нью-Йорк, Ню-Жерси ва Филадельфияда ютуқларга эриша бошлайди. Саратогадаги жанглар америкаликларнинг мустақиллик учун курашидаги туб бурилиш бўлади. Филделфиядаги мағлубиятдан умидсизланган аскарларда яна озодлик ва Буюк Британия истибдодидан озод бўлиш мумкинлигига ишонч ҳосил бўлади. Саратога жангларидан сўнг Франция америкаликлар билан сулҳ тузишга мажбур бўлади.

1776 йилнинг 4 июль санасида 13 штатдан иборат Британия колониялари Мустақиллик декларациясини қабул қилади. Мустақиллик декларацияси билан бир қаторда “Валюта ҳақидаги қонун” ҳам қабул қилиниб, бу қонун Америка штатларига ўз пулини чиқаришни тақиқлаб, барча олди-берди шартномаларини олтин ва кумуш тангалар стандарти бўйича олиб бориш мажбуриятини юклайди. АҚШ энди мустақил давлат эди.

Атлантикада тўқнашган икки сув ости кемаси

2009 йил 4 февраль куни Атлантика океани тубида Британиянинг HMS Вангуард ҳамда Франциянинг Le Triomphant номли атом сув ости кемалари бир-бири билан тўқнашиб кетганди. Иккала атом субмаринаси ҳам 16 тадан баллистик ракеталар билан қуролланган эди. Француз кемаси бортида 101 киши, инглизларникида эса 140 киши бўлган.

“Фожиа оқибатларини ўйлаш ҳам қўрқинчли. Ядровий портлаш юз беришини кутиш керак эмас, албатта, жиддий радиация хавфи эса содир бўлиши мумкин. Энг ёмони биз жамоадан ҳам, жанговар каллаклардан ҳам айрилишимиз мумкин эди. Бу жуда кенг кўламли ҳалокатга айланган бўлар эди”, — деганди Буюк Британия ҳарбий идорасининг исмини ошкор этмаган манбаси.

Бутун дунёда кенг муҳокама қилинган ҳодиса 4 февраль кечаси юз берган. Атлантика сувларида ҳаракатланган иккала кема бир-биридан мустақил иш олиб борган — улар ҳеч қанақа ҳарбий миссияни бажармаган. Британия Ҳарбий-денгиз кучлари вакилларининг таъкидлашича, иккита сув ости кемасининг бир жойда бўлиб қолиши “миллиондан бир” эҳтимолликка тенг. Кўнгилсиз ҳодиса Vanguard ва Le Triomphant’нинг гидролокаторлари ишдан чиққани сабаб содир бўлган. Таъкидланишича, замонавий гидроакустик тизимлар шу қадар яхши бўлганки, атом сув ости кемалари бир-бирини пайқамай қолган.

Амалдорлар содир бўлган воқеа юзасидан ҳеч қандай изоҳ бермасдан, фақатгина сув ости кемаларидан ҳеч қанақа радиация оқиб кетмаганини билдирган. Vanguard сув ости кемаси Шотландиянинг Фаслейн шаҳрида жойлашган қироллик ҳарбий-денгиз базасига олиб келинган. Le Triomphant эса ўзи мустақил французларнинг Брест базасига қадар етиб борган.  

Кейинроқ Франция ва Буюк Британия Мудофаа вазирликлари авария ростдан ҳам юз берганини тан олишга мажбур бўлганди, айримлар ҳарбий идораларни тўқнашувни яширишга уринганликда айблаган. Сув ости кемаларининг бир-бирига урилиб кетилишига оид хабарларнинг расман эълон қилинмагани жаҳон матбуоти томонидан ҳам танқид қилинган. Ҳолат юзасидан расмий тергов ўтказилиб, тўқнашув сабабларини аниқлаш таклиф этилган.

Ядровий қуролсизланиш кампанияси раҳбари Кейт Хадсон “ядровий реакторларга эга иккита сув ости кемасининг тўқнашуви жуда катта ҳудуддаги денгиз тубини зарарлаши мумкин эди”.

Франция мудофаа вазири Эрве Морен улар “фавқулодда оддий технологик муаммо сабаб тўқнашиб кетганини”ни айтган. Унинг сўзларига кўра, бундай муаммони сув ости кемаларини аниқлаш имконсиз.

Таъкидлаш керакки, Буюк Британия Қиролли ҳарбий-денгиз флоти ва Франция Ҳарбий-денгиз кучларига тегишли сув ости кемалари билан боғлиқ можаро бундан олдин ҳам содир бўлганди. Жумладан, 2008 йилнинг июнида Британиянинг HMS Superb атом сув ости кемаси Қизил денгиз акваториясида сув ости қояси билан тўқнашиб кетган. Ҳодиса оқибатида юзага келган носозлик сабаб кема юз юзасига сузиб чиқишга мажбур бўлган. Экипажнинг 112 нафар аъзосини ҳеч бири жабрланмаган. Ўшанда радиация сизиб чиқиши ёки Қизил денгиз экологиясида бирор зарар етказиш ҳолати аниқланмаган.

2007 йил 29 мартда эса Франциянинг Le Rubis атом сув ости кемаси денгиз туби билан тўқнашиб кетган, аммо у мустақил базага қайтишга муваффақ бўлган. Воқеа субмарина Ўртаер денгизи акваториясида юз берган. Ғаввослар кема корпусини кўздна кечириб, унинг олд қисмига бироз зарар етганини аниқлаган, холос.