Дунё аҳолисининг 99 фоизи зарарли ҳаводан нафас олади — БМТ

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ўзининг янги ҳисоботида дунё аҳолисининг 99 фоизи Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) томонидан белгиланган меъёрлардан ошиб кетадиган ва инсон саломатлигига хавф туғдирувчи ҳаводан нафас олаётганидан огоҳлантирмоқда. Бу ҳақда БМТ ҳисоботидан маълум бўлди. 

Ҳаво сифати мониторинги ҳозирда 117 мамлакатнинг 6 000 дан ортиқ шаҳарларида амалга оширилган. 

Саломатликка сезиларли зарар ҳатто ҳавони ифлослантирувчи моддаларнинг паст даражада бўлганида ҳам содир бўлади. Қаттиқ зарралар ўпкага чуқур кириб, қон айланиш, юрак-қон томир ва нафас олиш тизимларига таъсир қилиши мумкин. 

Олимларнинг фикрича, заррачалар бошқа бир қатор органларга ҳам таъсир қилади. Ҳаводаги азот диоксидининг контцентрацияси нафас олиш касалликларини, хусусан, астмани келтириб чиқаради.

Ифлосланган ҳавода майда заррачалар ва азот диоксидининг кўпайиши кузатилади. Бу асосан паст ёки ўрта даромадли мамлакатларда кузатилади. Олимлар қазиб олинадиган ёқилғиларни чеклаш ва ҳаво ифлосланишини камайтириш учун бошқа чоралар кўришга чақирмоқда. 

Уларнинг фикрича, иқтисодиётнинг барча тармоқлари, жумладан, қишлоқ хўжалиги, энергетика, транспорт ва транспорт соҳаларида атмосферага зарарли чиқиндиларни камайтириш, шунингдек, одамларнинг хулқ-атворини диетадан тортиб, космик иситишгача ўзгартиришни зудлик билан амалга ошириш зарур.

Ҳисобот муаллифлари, 2000—2018 йилларда озоннинг ўртача йиллик фон контцентрациясининг ўсишини қайд этади. 

Бу нафақат аҳоли саломатлигига, балки қишлоқ хўжалигига ҳам таъсир кўрсатди. Мисол учун, 2015 йилда Европада озон туфайли буғдой етиштиришнинг умумий йўқотилиши 23,8 миллион тоннани ташкил этди. Бу Украинадаги йиллик ишлаб чиқаришдан (21,8 миллион тонна) ҳам кўпроқ.

Гўшт етиштириш, гўнг ва ўғитларни қишлоқ хўжалигида кенг қўллаш аммиак чиқиндиларининг кўп бўлишининг асосий сабаблари ҳисобланади. 

Ҳисоботда таъкидланишича, аммиак бўйича кўпроқ чора кўриш зарур, бу баъзи ҳолларда парҳезни ўзгартириш, жумладан, гўшт истеъмолини камайтириш каби техник бўлмаган чораларни ўз ичига олиши керак.

Ҳисобот муаллифларининг огоҳлантиришича, амалдаги қонунчиликка кўра, 2050 йилга бориб минтақа аҳолисининг атиги учдан бир қисми ЖССТ тавсияларига жавоб берадиган ҳаво сифати билан нафас олади.