Бугун, 20 ноябрь куни Қатарда футбол бўйича Жаҳон Чемпионати бошланади. Маълумотларга кўра, араб давлати турнирни ўтказиш ҳуқуқини қўлга киритганидан бери 12 йил ичида 300 млрд доллар сарфлаган. «Дарё» Жаҳон Чемпионатлари уни қабул қилиб олувчи мамлакатга қанчалик фойдали бўлиши ҳақида сўз юритади.
Ушбу сарф-харажатларнинг катта қисми инфратузилма учун, жумладан, футболга ташриф буюриши кутилаётган 1,5 миллионлик меҳмонларни қабул қилиш учун қурилган янги метро тизими ва йўлларни қуришга сарфланди. Қатар турнир ўз иқтисодиётига 17 млрд доллар даромад келтиришини кутмоқда.
Ташкилотчиларнинг таъкидлашича, барча қурилишлар Жаҳон Чемпионати тугаганидан кейин ҳам мамлакат учун хизмат қилади. Ҳар ҳолда улар бунга умид қилмоқда.
Лозанна университети тадқиқотларига кўра, 1964 йилдан 2018 йилгача бўлган даврда 36 та йирик спорт тадбиридан 31 таси (масалан, Жаҳон Чемпионати ёки ёзги ва қишки Олимпия ўйинлари) катта йўқотишларга олиб келган.
Даромад олишни биладиган ФИФА
Деярли барча асосий харажатлар мезбон давлат зиммасига тушади. ФИФА, спортнинг бошқарув органи, фақат операцион харажатларни қоплайди.
Шунга қарамай, у даромаднинг катта қисмини олади: чипталар савдоси, ҳомийлик ва трансляция ҳуқуқлари унинг кассасига тушади.
Масалан, сўнгги Жаҳон Чемпионати ФИФАга 5,4 млрд доллар фойда келтирди ва унинг бир қисми терма жамоаларга ўтказилди.
Лозанна маълумотларига фақат стадион қуриш каби жойлар билан боғлиқ харажатлар ва ходимлар маоши киради.
Қатарнинг метро инфратузилмаси ва янги меҳмонхоналар каби билвосита лойиҳаларнинг қиймати эътиборсиз қолдирилган.
Қатар учун турнир нима беради?
Баъзи инфратузилма лойиҳалари иқтисодиёт учун узоқ муддатда самаралироқ бўлади. Аммо кўплаб қиммат стадионлар охир-оқибат фойдаланилмай қолади ва воқеалар камдан-кам ҳолларда атрофдаги ҳудудларда иқтисодий ривожланишга туртки беради.Жаҳон Чемпионатини қабул қилувчи шаҳарлар аҳолиси ўз ҳукуматларининг йирик спорт тадбирларига миллиардлаб доллар сарфлаши фойда келтиришидан шубҳалана бошлаган.
Европа ва Америка шаҳарларида аҳоли, яъни сайловчилар йирик спорт турнирларини солиқ тўловчиларнинг пулларини беҳуда сарфлаш деб билади.
Бунинг оқибатида, кам сонли давлатлар мезбон сифатида кўнгиллилик қилмоқда. 2016 йилги ёзги Олимпия ўйинларини ўтказиш учун еттита шаҳар даъвогарлик қилган бўлса, 2024 йил учун фақат иккита якуний таклиф бор эди.
Бу катта харажатлар спорт олами учун янгиликдир. 1966 йилда 16 та жамоа иштирок этадиган Жаҳон Чемпионати ҳар бир футболчига 200 минг долларга тушган (2018 йилги нархларда).
2018 йилда бу кўрсаткич 7 миллион долларга кўтарилди. Харажатлар ҳар бир турнир учун кўпроқ янги стадионлар қуриш ҳисобига ошган. Қатарда саккизта стадиондан еттитаси нолдан қурилган. 1966 йилда Англия ҳеч қандай қурилиш қилмаган эди.
1966 йилдан кейинги Жаҳон Чемпионатлари орасида энг кўп зарар Жанубий Корея ва Япониядаги турнирдан кўрилган — 4,8 млрд доллар.
Иқтисодиётдан ташқари Қатар ҳам мезбон шаҳарлар жалб қилмоқчи бўлган обрў-эътиборни қозониш учун курашмоқда. Бироқ стадион атрофида спиртли ичимликларни истеъмол қилишга бўлган тақиқ каби чекловлар бунга ҳалал бериши мумкин.
Кўрфаз давлатларининг кичик аҳолисига нисбатан улкан бойлиги уларга ўз имиджини тарғиб қилишга сармоя киритиш учун катта имконият беради. Спорт — бу мамлакатлар обрўсига ҳисса қўшадиган юқори даражадаги тадбирлар дегани, — дея таъкидлайди Стенфорд университетининг дубайлик олими Колеилат Хатиб.Бироқ оммавий ахборот воситаларида Қатарда стадионлар ва бошқа инфратузилмаларда ишлаган ишчиларнинг ғайриинсоний муносабат ва хавфли шароитларга дучор бўлгани ҳақида батафсил маълумотлар бор.
Халқаро Амнистия эса Қатар ҳукуматини кўплаб меҳнат муҳожирларининг ўлимини тўғри тергов қилмаганликда айблаган.
Мақолани тайёрлашда The Economist ва Bloomberg маълумотларидан фойдаланилди.
Изоҳ (0)