Тишлардаги оқ доғлар эмал нуқсонлари ҳисобланади. Эмал — тишнинг юпқа, бироқ жуда қаттиқ қобиғи. У асосан кальций фосфатдан иборат бўлиб, уни танадаги энг кучли тўқималарга айлантиради. Бирор сабабга кўра эмал қатлам емирилса ёки ривожланишни тўхтаца, алоқа ўтказиб юборила бошлайди. Натижада, сирт қатлами остида деминерализация жойлари пайдо бўлади. Ёруғлик бу жойларни соғлом тўқималардан кўра бошқача акс эттиради, шунинг учун бизга оқ нуқталар кўринади.
Нима учун тишларда оқ доғлар пайдо бўлади?
Деминерализация жойлари кўпинча кислоталарнинг таъсири туфайли юзага келади, бироқ улар тишлар чиқаётган пайтда пайдо бўлади. Турли сабаблар бундай нуқсонга олиб келиши мумкин.
Гигиенанинг етарли эмаслиги
Бактериялар углеводларни парчалаганда, жараён давомида кислоталар ҳосил бўлади. Улар эмалнинг сирт қатлами остига кириб, уни йўқ қилади. Агар тишларни бактериал бляшкадан тозаламасангиз, улар шикастланади ва кариэс пайдо бўлади.
Гигиена муаммолари, айниқса, болалар ва брекетлар ёки бошқа олинмайдиган ортодонтик тузилмалар таққан инсонларда кенг тарқалган.
Кўп ширин таомларни истеъмол қилиш
Кўп ширинлик истеъмол қилиш ҳам бактерияларнинг ҳосил бўлишига сабаб бўлиши мумкин. Бундай ҳолатда кальций тез йўқолади ва оқ доғлар пайдо бўлади, улар аста-секин тишлардаги қора ковакларга айланади.
Флюороз
Флюороз — одатда 8 ёшгача бўлган болаларда кузатиладиган, озиқ-овқат ёки гигиена воситаларида кўп миқдорда фторид бўлса, пайдо бўладиган косметик нуқсоннинг номи. Тиш чиқаётган пайтда махсус ҳужайралар — амелобластлар — унинг юзасида эмал ҳосил қилади. Фториднинг кўп миқдори туфайли бу ҳужайралар нобуд бўлади, мос равишда фтороз фақат энди чиқаётган тишларга таъсир қилади. Тишлар чиққандан сўнг, бу минерал уларга зарар етказа олмайди.
Енгил даражадаги флюорозда тишларда бир нечта ёрқин доғлар пайдо бўлади ва оғир даражада тишларнинг бутун юзасида оқ, оч ёки тўқ жигарранг доғлар, бўртмалар ва коваклар пайдо бўлади.
Болаларга фторидли тиш пастасини беришда эҳтиёт бўлиш керак ва улар тиш пастасини ютиб юбормаслиги, тупуриши керак. Шу билан бирга, фторни бутунлай олиб ташлаб бўлмайди: у тишларни кариэсдан ҳимоя қилиш учун керак.
Эмал гипоплазияси
Эмал гипоплазияси эмал қатлам ривожланишининг бузилиши ҳисобланади. Яъни, тиш қўйилган пайтда, масалан, туғилишдан олдин ёки чақалоқлик даврида қандайдир муаммо юз беради. Бунга турли омиллар сабаб бўлиши мумкин:
- туғма касалликлар, масалан, туғма гипопаратиреоз, Ашер, Секел синдроми ва бошқалар;
- ҳомиладорлик пайтида Д витаминининг етишмаслиги;
- ҳомиладорликда эпилепсияга қарши баъзи дори-дармонларни қабул қилиш;
- жароҳатлар;
- ўрви, отит, сувчечак, чақалоқлик даврида сийдик йўллари касалликлари ва бошқалар шу каби инфекциялар.
Ортодонтик даволанишдан кейин ёпишиб қолувчи қолдиқлар
Брекетлар каби олинмайдиган ортодонтик тузилмалар махсус материалга «ёпишади». Эмални йўқ қиладиган кислота ҳосил қилувчи бактериялар уни жуда яхши ҳис қилади. Ёпишувчи, масалан, нотекис турадиган ва брекет остидан чиқиб кетадиган жойларда микроблар кўпроқ бўлади, деминерализация тезлашади ва оқ доғлар пайдо бўлади. Шунинг учун оғиз бўшлиғи гигиенасига эътибор бериш ва тиш шифокорига ўз вақтида бориш жуда муҳим ҳисобланади.
Гастроэзофагиал рефлюкс касаллиги
Ошқозоннинг кислотали таркиби доимий равишда қизилўнгачга кирса, у гастроэзофагиал рефлюкс касаллиги (ГЕРД) деб аталади. Агар кислота тез-тез оғизда бўлса, масалан, уйқу пайтида, у тиш эмалини йўқ қилади. Шунинг учун ГЕРД билан оғриган инсонларда оқ нуқта бўлиши одатий ҳолга айланади.
Булимия
Бу овқатга тўйганини ҳис қилмаслик касаллиги ҳисобланади. Булимияда истеъмол қилинадиган овқатдан халос бўлиш — қайт қилишни келтириб чиқаради, бунинг натижасида кислотали меъда шираси доимо эмалга таъсир қилади. Шу сабабли деминерализация коваклари пайдо бўлади. Бундан ташқари, тез-тез қайт қилиш туфайли, ошқозон ва қизилўнгач ўртасидаги қопқоқ таркибни яхши «қулфлаш» ни тўхтатади. Бу ГЕРДга олиб келади ва тишлар янада ёмон ҳолатга келади.
Тишлардаги оқ доғларни қандай қилиб йўқотиш мумкин?
Муаммо фақат эстетик хусусиятга эга бўлса, масалан, флюорозда бўлгани каби, у маскаланиши мумкин. Агар оқ нуқта кариэснинг бошланиши бўлса, унда эмални реминерализация қилиш керак. Бундай ҳолатларда шифокор билан маслаҳатлашиши керак, у тўғри маслаҳатларни бера олади.
Микроабразия
Тишлар устки қатламининг бир қисмини олиб ташлаш учун силлиқланади. Натижада, улар силлиқроқ бўлади ва кальций фосфат эмал зарралари орасидаги бўшлиқларни тўлдиради ва уни мустаҳкамлайди.
Фторланиш
Фтор тўғридан-тўғри доғларга жуда юқори концентрацияда қўлланилади. Жараёндан сўнг тиш шифокори яхши фойда бериши учун кальций фосфат маҳсулотларидан фойдаланиши мумкин.
Оқартириш
Оқартириш доғларни маскалаши мумкин, чунки зарарланмаган жойлар нуқсонларга қараганда кўпроқ ёритилади ва ранг текисланади.
Винирларни ўрнатиш
Винирлар — тиш сиртини ҳимоя қилувчи воситалардир. Улар флюорознинг оғир ҳолатларида, микроабразия ва оқлаш самарали бўлмаганда мос келади. Винирлар жуда бардошли ва дарҳол ташқи кўринишини яхшилайди, лекин улар жуда қиммат.
Тишлардаги оқ доғларни қандай олдини олиш мумкин?
Касалликни олдини олиш мавжуд муаммони ҳал қилишдан кўра осонроқ. Шу билан бирга арзонроққа тушади.
Тишларингизни мунтазам ва яхшилаб ювинг
Оғизда кислота ишлаб чиқарадиган бактериялар камроқ бўлиши учун бляшка ўз вақтида олиб ташланиши керак. Электр тиш чўткаси бу борада яхши самара беради, аммо микробларга қарши чайқашлар ҳам ёрдам сифатида ишлатилиши мумкин.
Тишларингизни кунига камида икки марта, ортодонтик даволанишда эса ҳар овқатдан кейин ювишингиз керак. Шифокор тавсиясига кўра, баъзида профессионал тозалашга бориш керак.
Фторли жел ва лаклардан фойдаланинг
Фторидли бирикмани йилига икки-тўрт марта қўллаш мумкин, чунки гигиенадан яхши фойдаланилса ҳам, фақат паста ёки ювиш етарли даражада профилактикани таъминламайди.
Аморф кальций фосфат казеин фосфопептид (CПП‑АCП) маҳсулотларидан фойдаланинг
Бу моддалар сут оқсили казеинидан олинадиган махсус комплекслар бўлиб, эмални кальций фосфат билан таъминлайди ва кислоталикни камайтиради. Маҳсулотлар кремлар шаклида сотилади, улар чўткадан кейин тўғридан-тўғри тишларга қўлланилиши керак. Таъсир кучлироқ бўлиши учун кейинги ярим соат ёки узоқроқ вақт давомида сиз ҳеч нарса ичмаслигингиз ва овқат истеъмол қилмаслигингиз керак.
Мавзуга доир:
Изоҳ (0)