Андижонлик фермерлар ери ноқонуний тортиб олинаётганини айтмоқда. Ҳокимлик эса улар шартнома шартларини бажармаганини билдирмоқда

Андижон вилоятининг Қўрғонтепа туманидаги Шароф Рашидов массивида фаолият юритувчи фермерлар «Дарё»га мурожаат қилиб, туман ҳокими улар эгалик қилиб келган ерларни ноқонуний равишда олиб қўяётганини айтмоқда.

«Дарё» мухбири мурожаатни ўрганиш мақсадида ҳудудда бўлди.

Массив туманнинг Дардоқ қишлоғида жойлашган бўлиб, умумий 1 минг 800 гектар ер майдонига эга. Бугунги кунга келиб массивда боғдорчиликка ихтисослаштирилган 100 дан ортиқ фермер хўжаликлари фаолият юритади. Ўз вақтида бу ерда етиштирилган мевалар бир қатор хорижий мамлакатларга экспорт қилинган.

«Мамажонов Муҳиддин узум боғлари» фермер хўжалиги иш юритувчиси Абдумутал Мамажоновнинг айтишича, улар меҳнат қилаётган ерлар 2006 йилда аукцион орқали сотиб олинган бўлиб, низомда белгиланган барча шартлар бажарилган.

2006 йилда Вазирлар Маҳкамаси қарори билан Шароф Рашидов массивидаги ерларни аукцион орқали боғ қилиш шарти билан сотиб олганмиз. Ерни олгач, низомда кўрсатилган барча шартларга амал қилган ҳолда кўчат экиб, боғ қилдик. Умумий еримиз 15 гектардан иборат. Боғда узумдан ташқари гилос, олма, олча экилган. Ҳозирги кунга келиб эса, ҳокимият томонидан бизнинг ерларимиз ноқонуний равишда суд орқали тортиб олинмоқда. Ваҳоланки, бизнинг ер ва бошқа солиқлардан ҳеч қандай қарзимиз йўқ. Белгиланган тартибда солиқ ва бошқа бадалларни тўлаб борамиз. Шундай бўлса-да, судга келганимизда судья бизни гапиртирмаяпти. Эшитмаяпти ҳам. Қўлимизга ҳеч қандай далолатнома ёки айблов қоғози олмаганмиз. Аммо бизни судга чақириб, ишларимизни кўриб, боғларимизни тортиб олишмоқда. Ачинарлиси, жойига бориб, боғларни ўрганишгани йўқ. Бундан олдин муаммони қонуний равишда ҳал қилиб беришларини сўраб, айрим интернет сайтларига ҳам мурожаат қилдик, —дейди Абдумутал Мамажонов.

«Аския диёри» фермер хўжалиги ишчиси Козимжон Абдусаматовнинг айтишича, фермер хўжаликларини оптималлаштириш натижасида учта деҳқон хўжалиги бирлаштирилган. Улар сўнгги ўн йилда тошлоқ жой боғ қилиниб, даромад олиш бошланганидан сўнг олиб қўйилаётганидан норози бўлмоқда.

Биз ишлаётган «Аския диёри» номли фермер хўжалигининг умумий ер майдони 7 гектар 70 сотихни ташкил қилади. Хўжалик уч кишига тегишли. Optimaллаштириш даврида уч кишининг ерини битта қилиб қўйишган. 15 йилдан буён ушбу ерлардан учта оила фойдаланиб, рўзғоримизни тебратиб келамиз. Кўпчилик билади, Шароф Рашидов массивидаги ерлар жуда тошли, кўп ҳолларда далаларни Қорадарё ювиб кетади. Мана шундай қийин шароитда ҳам ердан ҳосил олиш учун ҳар йили тош терамиз, бошқа ҳудудлардан тоза тупроқ олиб келиб тўкамиз. Биз шу меҳнат ортидан бу ерларни боғ қилдик. Энди қўлимизга озми кўпми даромад олганимизда еримизни суд орқали олиб қўйишмоқчи. Бу қандай қонунга тўғри келади, билмайман?

Майли, биз қарши эмасмиз, қаровсиз қолган ерлар бўлса олсин, лекин қийналиб бир неча йил деганда базўр боғ қилган ерларимизни ўзимизга қолдиришса яхши бўларди. Биз ўстирган дарахтларни кесган одамнинг кўзи кўр бўлади. Чунки, мен ҳар бир дарахт билан гаплашаман, ўз фарзандимни қандай ўстирган бўлсам уларни ҳам шундай парвариш қиляпман. Боғга борсангиз ҳавас қиладиган даражада қилиб қўйганмиз. Энди-энди даромад кўришни бошладик. Шунинг учун куюняпмиз. Юқоридагилар учун бу оддий ҳолга ўхшаяпти назаримда, — дейди Козимжон Абдусаматов.

«Тўлқинжон ота келажаги» фермер хўжалиги раҳбари Сардорбек Аҳмедовнинг айтишича, 2019 йилда 23 гектар ер олиб фермер хўжалигини ташкил этган. Ерининг асосий қисмини яйлов ва бўз ерлар ташкил этган. Уларни тўғрилагунча катта маблағ сарфлаган.

Қўрғонтепа тумани ҳокимлиги томонидан Шароф Рашидов массивидаги 120 дан ортиқ фермернинг ерларини олиш учун судга даъво аризаси киритилган экан. Бугунги кунгача улардан 28 нафарининг ери суд қарорлари асосида олиб қўйилди. Ачинарлиси, ҳозиргача судда қатнашган бирорта фермернинг иши ижобий ҳал бўлмади, аксинча даъвогар томонга ён босилмоқда. Агарда шартнома шартларини бажармаган, ўз устида ишламаган фермерларнинг ерлари олинса майли эди, лекин ҳамманинг ерини бирданига олиб қўйиши мумкин эмас-ку, тўғрими?

Мисол учун мен 2019 йилда тендер асосида ер олиб фермер бўлганман. Жами 23,3 гектар ерим бор. Ундан 3 гектари боғ. Қолгани 6 гектари экин майдони, 8,2 гектари яйлов ва 4 гектар бўз ерлар бор. Ерни олганимда 8,2 гектари яйлов ер бўлиб, экин экиб, ҳосил олишнинг имкони йўқ эди. Махсус машиналар олиб келиб ерни тошлардан тозалаганман. Қорадарё ювиб кетган жойлардан 700 машина шағал олинган, унинг ўрнини тўлдириш учун шунча миқдорда тоза тупроқ олиб келдим. Бу ерларга машина киролмасди чиққан шағаллардан йўл қилдирдим. Ювиб кетилган ва ахлат билан тўлиб кетган 6 гектар экин майдонини ҳам шунақа қилиб эпақага келтирдим. Бунинг учун 140 машина тупроқ ташланди. Бу ерларни экиш экишга мослаштирганимдан сўнг шартномада белгиланган маҳсулотларни экиб, ҳосил ола бошладим.

Биринчи олган йилим давлат белгилаган режа асосида буғдой экдим. Уч йилдан бери экиб, ҳосил оляпман. Лекин бу йил 3 гектардан ошиқ еримга экилган буғдой майдонини март апрель ойларида сув чиқиб кетгани учун бузишга мажбур бўлдим. Шунда қишлоқ хўжалиги бошқармасидан одамлар келиб, нимага бузасан дейишганди тушунтирсам соя эктиришди. Шундай бўлса ҳам буғдойни режасини тўлиқ топширдим. Шу ишни бошлаганимдан бери ҳали тузукроқ даромад олмадим. Энди қўлимизга пул тегаётганда еримизни олиб қўйишмоқчи. Тўғриси, суднинг чақирув қоғозини кўриб, ҳайратландим. Чунки, ерни ер қилгунимча жуда катта маблағ сарфладим. Мен-ку майли, мендан кейинги фермер сув чиқариш учун 3 та қудуқ ковлатган. Ҳар бирига 350 миллион сўмдан сарфлади. Ҳозир қаерга бориб кимга додини айтишни билмай қолди, — дейди Сардорбек Аҳмедов.

Материални тайёрлаш жараёнида «Дарё» мухбири билан боғланган Сардорбек Аҳмедов судда ютганини, шунингдек, кўпчилик ерларини топшириш бўйича мажбурланаётганини билдириб, улардан ариза ёздириб олинаётганлигини маълум қилди.

Қўрғонтепа тумани ҳокимлиги ҳуқуқшуноси Лолахон Вафоқулованинг маълум қилишича, туман ҳокимлигига қишлоқ хўжалиги бўлими, кадастр ва агроинспекция томонидан массивдаги фермерлар шартномада келтирилган шартлар ҳамда қонунчилик талабларини бажармаётганлиги учун тақдимнома киритилган. Шунга асосан судга даъво аризаси киритилган.

Дастлаб бизга Қўрғонтепа туман қишлоқ хўжалиги бўлими, агроинспекция ва туман кадастр бўлими томонидан Шароф Рашидов массивидаги фермерлар ер участкаларини ижарага олиш шартномасида келтирилган шартларни бузганлиги ва бунинг натижасида сувдан фойдаланиш, солиққа тортиш қонунчилик талаблари бажарилмаётгани ҳақида тақдимнома киритилган. Унда фермерлар билан тузилган ижара шартномасини бекор қилиш чорасини кўриш сўралган.

Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 14 январдаги 22-сонли қарори талаби бўйича тўпланган ҳужжатлар белгиланган тартибда ўрганиб чиқилиб, Фермерлар кенгашига юборилди. Кенгашдан эса шартномани бекор қилиш бўйича ҳеч қандай эътироз йўқ эканлиги тўғрисидаги хулоса олингач, масала Халқ депутатлар кенгаши сессиясида муҳокамага қўйилди. Муҳокамада ҳам суд орқали шартнома бекор қилиниши қўллаб-қувватланди. Шундан сўнг зарур ҳужжатлар билан судга даъво аризаси киритдик, — дейди ҳокимлик ҳуқуқшуноси.

Вафоқулованинг таъкидлашича, тақдимномадан аввал вазият жойига бориб ўрганилган. Ўрганиш давомида фермерлар ер майдонларидан бошқа мақсадларда фойдаланганликлари аниқланган.

Бундан аввал биз вазиятни жойига бориб ўрганганимизда ҳақиқатдан ҳам шартномада боғ учун деб берилган ер майдонларидан бошқа мақсадларда фойдаланилганлигига кўзимиз тушди. Яъни мева кўчатлари етиштирилиши белгиланган жойларга фермерлар томонидан буғдой, маккажўхори, шоли каби донли маҳсулотлар экилган. Бундан ташқари суд жараёнларида биз фермердан неча кишини иш билан таъминлаганлигини сўраганимизда қонунан икки киши ишлашини айтмоқда. Ваҳоланки, ҳар бир хўжаликда икки киши эмас 10 дан ортиқ одам ишлайди. Демакки, уларнинг меҳнат муҳофазаси тартибга солинмаган. Уларга қонуний равишда иш ҳақи ҳисобланмайди, меҳнат шартномаси тузилмаган. Натижада мана шундай шароитда ишлаб ҳам қорни тўяётган фуқаролар нафақа ёшига етганда ҳуқуқлари бузилганини тушуниб етади.

Фермерлардан нега ишчилар билан меҳнат шартнома тузилмаганини сўраганимизда, уларнинг ҳар бирига ойлик иш ҳақи ишлаб чиқишга молиявий жиҳатдан қийналишларини айтди. Қонуний талабларга биноан қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг олди-сотдисидан тушган пул маблағлари банк ҳисоб варақаларида айланиши керак. Аммо ушбу фермерларнинг фаолияти бу талабга ҳам жавоб бермайди. Бу эса фермер даромад солиғи тўламаслиги учун соф даромадини яшираётганидан далолат беради. Ер умуммиллий бойлик. Ҳар кимнинг ердан фойдаланиш ҳуқуқи бор. Ерлар фермер хўжаликларига тадбиркорлик қилиш учун берилади. Аммо улар ердан унумли фойдаланмаяпти. Натижада улар каби ердан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари поймол қилинмоқда.

Ер учун катта пул сарф қилган фермерларнинг ерлари олиб қўйилса, катта зарар кўришларини айтмоқда. Улар келтираётган важлар тўғри бўлса ва буни исботлаб бера олса кўрилаётган зарар тўлиқ қоплаб берилади. Ҳатто унгача уларнинг ери олиб қўйилишига қонун ҳам йўл қўймайди. Ҳозирда биз киритган даъво аризаларини суд бирма-бир кўриб чиқмоқда. Суд мустақил. Суд масалаларига бошқа бир орган ёки шахс томонида аралашишга йўл қўйилмайди. Бундай аралашувга нисбатан қонунда жавобгарлик белгиланган. Шу сабабли биз ҳам фермерлар каби суд қарорлари натижаларини кутяпмиз, — дейди Лолахон Вафоқулова.

«Дарё» воқеалар ривожини кузатишда давом этади.