Уйқусизлик, стресс, депрессия, баъзи дори-дармонларни қабул қилиш, айрим касаллик ва бошқа омиллар хотирага сезиларли даражада таъсир қилади. Унутувчанлик вақтинчалик аломат бўлиши мумкин, аммо баъзида бу миянинг тезроқ қаришидан далолат беради. Marie Claire нашри мия қаришини тезлаштирувчи 4 та маҳсулот номини маълум қилди.
Қабул қилиш қанчалик қийин бўлмасин, вақт ўтиши билан овқатланиш одатлари хотиранинг пасайишини шунчалик тезлаштириши мумкинки, натижада миянинг қариши билан боғлиқ когнитив пасайишнинг бошқа белгилари пайдо бўла бошлайди. Бир қанча тадқиқотлар шуни кўрсатдики, кундалик овқатланиш ҳам фикрлаш жараёнларида ҳал қилувчи рол ўйнайди. Афсуски, узоқ вақт давомида носоғлом озиқ-овқатларни мунтазам истеъмол қилиш мия фаолиятини бузиши ва юрак касалликлари, иккинчи тоифа диабет ва саратон каби касалликлар эҳтимолини ошириши мумкин.
Қизил гўшт
Озиқ-овқатнинг когнитив фаолиятга таъсир қилиш усулларидан бири бу мия ва ичак ўртасидаги боғлиқликдир. Илм-фан шуни кўрсатадики, инсон микробиомасидаги соғлом ва носоғлом бактерияларнинг мувозанатсиз аралашмаси мияга, айниқса, ўрганиш ва хотира учун масъул бўлган норепинефрин, серотонин ва дофамин каби нейрокимёвий моддаларга таъсир қилиши мумкин.
European Heart Journal’да чоп этилган тадқиқот шуни кўрсатдики, қизил гўштни ортиқча истеъмол қилиш ичак бактерияларининг метаболик қўшимча маҳсулоти бўлган триметиламин Н-оксид даражасини ошириши мумкин. Унинг юқори даражалари юрак хуружи ва инсульт хавфи ортиши билан боғлиқ.Шунингдек, носоғлом микробиома сурункали яллиғланиш, шу жумладан миянинг қон оқимига таъсир қилиши мумкин бўлган мия яллиғланиши билан боғлиқ.
Қайта ишланган маҳсулотлар
Кунлик калорияларнинг 20 фоиздан ортиғини ултрақайта ишланган озиқ-овқатлардан олиш идрок, хотира ва кўп вазифаларни бажариш каби ижро этувчи функцияларнинг тезроқ пасайиши билан боғлиқ. Яқинда ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, энг кўп қайта ишланган маҳсулотларни истеъмол қилган эркак ва аёллар хотира, эътибор, сўзлашувда равонлик ва кўриш қобилияти 28 фоизга, ижро этувчи функциялар эса 25 фоизга тезроқ пасаяди. Юқори даражада қайта ишланган озиқ-овқатларга олдиндан пиширилган музлатилган овқатлар ва картошка чипслари, дўконда сотиб олинган нон, печенье, торт, музқаймоқ, қадоқланган газаклар ва стандарт дўконларда сақланадиган бошқа кўплаб маҳсулотлар киради.
Қовурилган овқатлар
Ушбу туркумга барча турдаги таомлар киради: картошка фри, наггец, қовурилган товуқ ва энг носоғлом қайта ишланган овқатлар қаторига киритилган бошқа нарсалар. Бу овқатлар кўпинча яллиғланишни келтириб чиқаради. 18 000 дан ортиқ киши иштирок этган тадқиқотда бундай хавфли таомлар истеъмол қилинган жойларга нисбатан «инсульт белбоғи» ибораси берилган. Journal of Nutritional Science журналида чоп этилган ратционида энг кўп қовурилган овқатларни ўз ичига олган иштирокчилар хотира ва идрок тестларида энг паст балл олганини кўрсатди.
Шакар қамиш ва фруктоза миқдори кўп бўлган маккажўхори сиропи
Фруктоза мевалардаги шакардир, лекин у шакар қамиш ва маккажўхори сиропида ҳам мавжуд. Ишлаб чиқарувчилар ушбу арзон суюқ таъм берувчини қайта ишланган озиқ-овқатларга уларнинг мазасини яхшилаш учун қўшади. Шакар қамиш ва сироп замонавий озиқ-овқатларда алкоголсиз ичимлик конфет пиширилган маҳсулотлар, салат, зиравор, консерваланган ва бошқа қайта ишланган маҳсулотлар шунчалик кенг тарқалганки, агар уларни кўп йиллар давомида ҳаддан ташқари кўп истеъмол қилиш юзага келса, улар мияга жиддий хавф туғдириши мумкин.
Кемирувчилар устида олиб борилган ўзрганиш шуни кўрсатдики, фруктозанинг юқори истеъмоли мия ҳужайраларининг бир-бирига сигнал бериш қобилиятини ўзгартириши мумкин, бу эса хотирани йўқотиш ва ўрганишда нуқсонларга олиб келади. Натижалар шуни кўрсатадики, «Узоқ муддат давомида фруктозага бой рацион миянинг маълумотни ўрганиш ва эслаб қолиш қобилиятини ўзгартиради», — деди UCLA тадқиқотчиси Fernando Gomes-Pinilla Science Daily нашрига.
Изоҳ (0)