Тошкент шаҳридаги Шота Руставели кўчасида 11 туп дарахт илдизларига зарар етказилгани юзасидан ўрганиш олиб бораётган блогер Никита Макаренкога 11 август куни тажовуз қилинган. «Дарё» мухбири Мусулмонбек Иброҳимов ҳолатни ўрганиб, воқеа жойидан репортаж тайёрлади.

Блогерга ҳужум

Блогер Никита Макаренконинг айтишича, июнь ойида Шота Руставели кўчасидаги 28-уйнинг фасад қисмини таъмирлаш ва йўл бўйини ободонлаштириш пайтида 11 та дарахтга шикаст етказилган. Қари 4 туп чинор (яна бир туп чинор қуриш арафасида) ва 7 туп ёш каштан дарахтларининг илдизлари эксковатор ишлаши натижасида кесилиб, очилиб қолган ва бу бўйича масъулларга шикоят қилинган.

Орадан бир ой вақт ўтганидан сўнг, Никита Макаренко ҳолатни кўздан кечириш мақсадида воқеа жойига боради ва дарахтларни асраб қолиш учун ҳеч қандай иш қилинмаганига гувоҳ бўлади. Кесиб ташланган ва очилиб қолган илдизлар тупроқ билан ёпиб қўйилгани аниқланади.

«Бир ой аввал Экоқўмитага мурожаат қилинган бўлса-да, ҳеч қандай чора кўрилмаган. Ҳолатни кўриш ва суратга олиш учун бу жойга келганимда ўзини Discovery Invest ишчиси деб таништирган бир киши менга ташланиб, телефонимни олиб қўймоқчи бўлди. Нима учун бундай қилганини билмайман. Унинг хатти-ҳаракатлари ноқонуний. Ҳар бир инсон, журналист ва блогер факт учун тасвирга олиши мумкин ва бу қонуний. Менга қилинган тажовуз бўйича қонуний чора кўришларини сўраб Ички ишлар вазирлигига ариза ёздим», — деди Никита Макаренко.

Огоҳлантириш хати йўқ

Тошкент шаҳар экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси Яккасарой тумани бўлими бошлиғи Ойбек Усмоновнинг «Дарё»га маълум қилишича, бир ой аввал Тошкент шаҳри ҳокимлигининг «Халқ назорати» порталига келиб тушган мурожаатга асосан ҳолат жойига чиқиб ўрганилган.

«Порталга 5 туп чинор ва 7 туп ёш каштан дарахтининг илдиз қисми олиб ташланганлиги ҳақида мурожаат келиб тушган. Жойига келиб ўрганганимизда дарахатларнинг илдиз қисми очиб ташлангани аниқланган ва шу асосда қурилиш ташкилотига огоҳлантириш хати берилган. Унда дарахтлар қуриб қолишининг олдини олиш ва суғориш ишларини ташкил қилиш кўрсатилган. Шундан сўнг илдизлар тупроқ билан ёпилган. Кейинроқ тупроқлар сурилиб, илдиз яна очилиб қолган. Ушбу ҳолат Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 79-моддаси (дарахтларни, буталарни, бошқа ўсимликларни ва ниҳолларни қонунга хилоф равишда кесиш, кундаков қилиш, шикастлантириш, йўқ қилиш ёки бошқа жойга кўчириб ўтказиш) бўйича маъмурий баённома тузишга асос бўлади», — деди Ойбек Усмонов.

Суҳбат давомида Ойбек Усмоновга бир ой аввал кимга огоҳлантириш берилгани сўралганида дастлаб бошқа фирма номини айтди, кейинроқ эса Discovery Invest компаниясига хат юборилган, деди. Афсуски, экология масъули ўша огоҳлантириш хатини таҳририятга тақдим этолмади. Нима учун жамоатчилик жар солганидан кейин чора кўриляпти, деган саволимизга «мана, чора кўряпмиз», деб жавоб берди.

Бундан ҳам ажабланарлиси, журналист ва блогерлар, туман ҳокими ва масъуллар жавобгар томон — қурилиш компанияси вакилларини қидириб, кутиб турган бир вақтда туман бош экологи Ойбек Усмонов «Дарё» мухбирига «Мана, қурилиш компанияси камчиликларни тўғирлаяпти», дея ҳали қилинмаган ишни қилинди деб масалани хаспўшлашга уринди.

Кейинроқ қурувчи компания Ойбек Усмонов айтган Discovery Invest эмас, балки умуман бошқа ташкилот экани, лойиҳа ва ҳужжатлар тайёр бўлмай туриб иш бошлангани аён бўлди. Яъни қурувчи ташкилот аниқ бўлмай туриб, Ойбек Усмонов кимга огоҳлантириш хати юборгани қоронғи.

Қурувчи йўқ

Журналист ва блогерлар, бутун масъуллар: туман ҳокими, ички ишлар, экология ходимлари қурувчи ташкилот вакилини узоқ қидиришди. Ва яна анча кутишга тўғри келди.

Таъмирлаш ишлари кетаётган жойда қурилиш ишлари бўйича эълонлар тахтаси йўқ. Ким қурувчи, нима бўлади, лойиҳа қандай, билиб бўлмайди. Фақат баннерлар ва унда чиройли расмлар ҳамда Тошкент шаҳар ҳокимлиги логоси турибди.

Ҳолатга гувоҳ бўлиб турган блогер Умид Ғофуровдан изоҳ сўралганида, у ҳар доимгидек қурилиш ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқлигини алоҳида таъкидлаб ўтди.

«Бу ишлар анча аввал аниқланган бўлса-да, шу кунгача ҳеч қандай иш қўзғатилмаган. Жамаотчилик эътироз билдирганидан кейин Экоқўмитадан ходимлар келиб акт тузди. Ҳар доимги муаммо – ким қурувчи, бош пудратчи ким, лойиҳа қанақа, нима учун қилинмоқда, деган саволларга қидириб-қидириб жавоб олишимиз керак. Уларнинг орқасидан югуриш бизга – блогерларга, фуқароларга нима кераги бор? Одамлар ҳам бизни чақириб буни ким қуряпти, аниқлаб беринглар, деяпти. Бу оддий фуқароларнинг иши эмас», — деди Умид Ғофуров.

Ҳокимми, экологми, қурувчими?

Дарахтларга нисбатан вахшийларча муносабат давом этаётгани ҳақида жар солганидан кейингина воқеа жойига турли ташкилотлардан ходимлар кела бошлади, жумладан, Яккасарой тумани ҳокими Анвар Сайфутдинов ҳам келди. Масъулларнинг бунчалик воқеа жойига тез етиб келишларига Чилонзор туманида рўй берган «дарахтлар воқеаси» фонида туман ҳокими ва прокурорнинг ишдан олиниши сабаб бўлган бўлса не ажаб.

Туман ҳокими Анвар Сайфутдинов «Дарё» мухбири билан суҳбатда экологлар берган маълумотларга зид фикрлар билдирди.

Туман бош экологи Ойбек Усмонов дарахтларга ҳақиқатан ҳам зарар етказилгани, яъни уларни ўсишдан тўхтатмайдиган даражада шикаст етказилгани ва бир туп чинор табиий омиллар таъсирида қисман зарарланганини айтиб ўтган эди.

Ҳоким эса дарахтлар шикастланмаганини ва бир туп чинор дарахтини аввалроқ кесишга рухсат берилганини айтиб ўтди.

«У дарахт (бир туп чинор назарда тутилмоқда – таҳририят) икки йил аввал қуриб бўлган эди. Кесишга рухсат олинган. Дарахтларнинг илдизига зарар етди дегани ўлди дегани эмас. Ҳозир биогумус олиб келишди, мутахассислар керакли ишларни қилишади. Лекин дарахт яшайди», — деди Анвар Сайфутдинов.

Яна бир эътиборли жиҳати, бурчак-бурчакларда ўзаро музокаралар тугаганидан кейин қурувчи ҳам пайдо бўлиб қолди. Ва журналист, блогерларга лойиҳа юзасидан тушунтириш бера бошлади. Шу вақт негадир туман ҳокими Анвар Сайфутдинов қурувчининг гапини бўлиб, ўзи тушунтириш беришини айтди. «Дарё» мухбирининг «Мана, қурувчи изоҳ беряпти-ку, қурилиш ишларини ўзи билса керак», деган саволига ҳоким ҳолатга ўзи тушунтириш беришини яна такрорлади. Бироз ўтмай ўзини қурилиш ташкилоти раҳбари деб таништирган бир шахс гапга қўшила бошлаганди, ҳоким уни ҳам жим бўлишга чақириб, «Ўз эҳтиётсизлиги учун қурувчи жазосини олади, жаримани тўлайди» деди.

Ўзига ўзи буюртмачи

Шаҳзод исмли йигит келиб, ўзини қурувчи эканлиги ва барча ишларни улар қилаётганини, пудратчи ташкилот Millimetre Construction Company МЧЖ эканлигини айтди.

«Ариқ ёнига бетон қуямиз. Очиб, тезда яна ёпиб қўймоқчи эдик. Илдизлар чиқиб кетгани учун ишни тўхтатиб, уларни тупроқ билан ёпиб қўйдик. Режамизга кўра, дарахтлар тагига яшил майса ўтказилади. Барча дарахтларни асраб қоламиз», — деди у.

Ундан лойиҳа бўйича ҳужжатлар ва буюртмачи ҳақида сўралганда, «Ҳозир тайёрланяпти. Биз буни ўзимиз қиламиз. Буни фақат яхшилик учун, гўзаллик учун қиламиз. Буюртмачи ким? Ҳеч ким, ўзимиз», — дея субпудратчи ташкилотнинг номини айтишни истамади.

Шу аснода суҳбатга аралашиб, ўзини Millimetre Construction Company МЧЖнинг раҳбари деб таништирган Рустам исмли шахс «Ўзимга ўзим буюртмачиман. Мен хато қилгандирман, рухсат олмасдан қилгандирман. Пул меники, хоҳлаганимча қилавераман, ё сизнинг чўнтагингиздан ишлатяпманми?», дея журналистларга юзланди.

Шунда Яккасарой тумани ҳокими Анвар Сайфутдинов унга жим бўлишни ва нарироқ кетишни айтди.

«Бу намуна сифатида Discovery Invest компанияси ҳомийлигида қилинмоқда», — дея қўшимча қилди туман ҳокими.

Маълумот учун, корхона ва ташкилотларнинг ягона давлат реестрига кўра, Discovery Invest 2008 йил сентябрь ойида рўйхатга олинган. Компаниянинг 67 фоиз улуши Исмоил Исроиловга, 33 фоизи эса Абдурасул Зоҳидовга тегишли.

Исмоил Исроилов илгари Akfa Engineering and Management компанияси директори ва директор ўринбосари бўлиб ишлаган. Шунингдек, унинг «Колорпак» босмахонасида (36,7 фоиз) ва «Zo‘r TV» телерадиоканалида (50 фоиз) улуши бор. 2020 йил январь ойида Абдурасул Зоҳидов Discovery Invest компанияси директори сифатида «Дўстлик» ордени билан тақдирланди (у Tashkent City ва Ашхобод боғларини, Конгресс маркази бўлган Ҳилтон меҳмонхонасини, Имзо ва Artel заводларини, Akfa Medline ва бошқа иншоотларни қурган).

Интеллектуал мулк агентлигининг «Интеллектуал Мулк» ахборот-қидирув тизимига кўра, Discovery Invest савдо белгиси Power Construction Planet (ҳозирги Discovery Invest) компаниясига тегишли бўлиб, белгини (патентни) рўйхатдан ўтказиш учун ариза ягона таъсисчиси Тошкент шаҳри ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев бўлган J-United Group томонидан берилган. Бу компания жами 200 дан ортиқ савдо белгиларига эга.

Айтилишича, икки кун муддатда барча кўрсатилган хато ва камчиликлар тўғирлаб қўйилади.

«Дарё» воқеалар ривожини кузатиб боради.