Сўнгги янгиликлар Асосий янгиликлар Энг кўп ўқилган
Ўзб
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng

Daryo.uz Daryo.uz

  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
Сўнгги янгиликлар
    • USD 12195.1
    • RUB 126.67
    • EUR 12921.93
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentда
      +19°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter

    Daryo logo white Daryo logo dark

    • Маҳаллий
      • Меҳридарё
      • Бошқалар
    • Марказий Осиё
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
      • Афгонистон
    • Дунё
    • Пул
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
      • Бизнес
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
    • Колумнистлар
    • Мультимедиа

    Daryo.uz Daryo.uz

    Дунё

    АҚШ томонидан ўлдирилган «Ал-Қоида» етакчиси Айман аз-Завоҳирий ким эди? — тарихга назар

    02.08.2022, 22:08 39881

    АҚШ Кобулда «Ал-Қоида» террорчилик ташкилоти етакчиси Айман аз-Завоҳирийни йўқ қилгани ҳақида хабар берилганди. «Дарё» қуйида BBC Uzbek’нинг Завоҳирий ҳаётига бағишланган таҳлилий мақоласини тақдим этади.

    Фото: WFLА

    Фото: WFLА

    Мисрлик, Ал-Азҳар бош имомининг набираси, профессорнинг ўғли, кўз жарроҳи, «Ислом жиҳоди» асосчиларидан бири, Усама бин Ладеннинг ўнг қўли. «Ал-Қоида»нинг олий раҳбари ким эди?

    Афғонистонда АҚШ дрони ҳужуми оқибатида ҳалок бўлган Айман ал-Заваҳирий кўпинча «ал-Қоида»нинг асосий мафкурачиси сифатида кўрилади. Мисрдаги «Ислом жиҳоди» ҳарбийлашган гуруҳини ташкил этишда ёрдам берган ва асл касби кўз жарроҳи бўлган Завоҳирий 2011 йил май ойида Усама бин Лоденнинг АҚШ кучлари томонидан ўлдирилиши ортидан «Ал-Қоида»га олий раҳбар бўлган эди.

    Бунгача Завоҳирий бин Лоденнинг ўнг қўли ҳисобланган ва, баъзи экспертларга кўра, 2001 йил 11 сентябрда АҚШда содир этилган ҳужумларнинг «оператив мияси» бўлган.

    У 2001 йилда АҚШ ҳукуматининг 22 та «Қаттиқ қидирилаётган террорчилар» рўйхатида Лодендан кейин иккинчи бўлиб, унинг бошига 25 миллион доллар мукофот қўйилган эди.

    Ҳужумлардан бир неча йил ўтиб, бу гуруҳ бутун дунё бўйлаб мусулмонларни радикаллаштириш ва ёллашга уринаётган бир вақтда Завоҳирий «Ал-Қоида»нинг энг кўзга кўринган шахсига айланди, у 2007 йилда 16 та видео ва аудиоёзувда кўриниш берган, бу Лоденнинг чиқишларидан тўрт марта кўп.

    Унинг ўтган ҳафта охиридаги ҳужумда Кобулда ўлдирилиши АҚШнинг Завоҳирийни биринчи марта нишонга олиши эмасди. 2006 йилнинг январида у Покистоннинг Афғонистон билан чегараси яқинида АҚШ ракета зарбаси нишони бўлган.

    Ҳужум «Ал-Қоида»нинг тўрт нафар аъзосини ўлдирган, бироқ Завоҳирий омон қолган ва икки ҳафта ўтиб видеода пайдо бўлган. АҚШ президенти Жорж Бушни огоҳлантириб, у ҳам, дунёдаги бутун бошқа кучлар ҳам уни ўлимга бир сония ҳам яқинлаштира олмаслигини айтган эди.

    Ҳурматли оила

    Завоҳирий 1951 йилнинг 19 июнида Мисрнинг Қоҳира шаҳрида ўрта синф табиб ва олимларнинг обрўли оиласида туғилган. Унинг бобоси Робия аз-Завоҳирий Яқин Шарқдаги сунний исломий илм маркази ҳисобланган Ал-Азҳарнинг бош имоми, амакиларидан бири Араб Лигасининг биринчи бош котиби бўлган.

    Завоҳирий мактабда сиёсий исломга аралашиб қолган ва 15 ёшида Мисрдаги энг қадимги ва энг йирик исломий ташкилот бўлган, тақиқланган «Мусулмон биродарлар»га аъзоликда айбланиб ҳибсга олинган. Бироқ унинг сиёсий фаолияти унга Қоҳира университети тиббиёт мактабини 1974 йилда тамомлашига тўсқинлик қилмади ва тўрт йилдан сўнг жарроҳлик магистри даражасини олди. 1995 йилда вафот этган отаси Муҳаммад шу мактабда фармакология профессори эди.

    Радикал ёшлар

    Аввалига Завоҳирий Қоҳира чеккасида тиббий клиника қуриб, оилавий анъанани давом эттирди, бироқ тез орада Миср ҳукуматини ағдариб ташлашга чақирувчи радикал исломий гуруҳларга қўшилиб кетди. 1973 йилда Миср Исломий Жиҳоди ташкил этилганида унга қўшилди.

    1981 йилда Қоҳирада ҳарбий парад пайтида президент Анвар Садат ўлдирилганидан сўнг у гуруҳнинг юзлаб гумонланувчилари билан бирга ҳибсга олинган. Садат Исроил билан тинчлик битимини имзолаши ва ўзининг юзлаб танқидчиларини ҳибсга олиши билан исломий фаолларни ғазаблантирди.

    Оммавий суд жараёнида Завоҳирий судланувчиларнинг етакчиси сифатида майдонга чиқди ва судда «Биз динимизни қаттиқ тутган мусулмонмиз. Биз исломий давлат ва исломий жамият яратишга ҳаракат қилмоқдамиз», — деди.

    У Садатнинг қотиллигида айбловдан оқланган бўлса-да, ноқонуний қурол сақлашда айбдор деб топилиб, уч йиллик қамоқ жазосини ўтаган. Бошқа исломчи маҳбусларга кўра, Завоҳирий Миср қамоқхонасида бўлганида расмийлар томонидан мунтазам равишда қийноққа солинган ва калтакланган, бу эса уни янада мутаассиб ва зўравон экстремистга айлантиргани айтилади.

    1985 йилда озодликка чиққач, Завоҳирий Саудия Арабистонига жўнаб кетди. Орадан кўп ўтмай, у Покистоннинг Пешовар шаҳрига, сўнгра қўшни Афғонистонга йўл олди ва шифокор бўлиб ишлаган вақтида «Миср Ислом жиҳоди» гуруҳини тузди.

    Завоҳирий 1993 йилда қайта тиклангандан кейин «Миср Ислом жиҳоди»га раҳбарлик қилган ва гуруҳнинг Миср ҳукумати вазирларига, жумладан, бош вазир Атиф Сидқийга қилинган ҳужумлар ортида турган асосий шахс эди.

    Гуруҳнинг 1990 йиллар ўрталарида ҳукуматни ағдариб, мамлакатда исломий давлат барпо этишга қаратилган кампанияси 1200 дан ортиқ мисрликнинг ўлимига сабаб бўлган. 1997 йилда АҚШ Давлат департаменти уни ўша йили Луксорда хорижлик сайёҳлар қирғини ортида турган «Исломий жиҳод» гуруҳи «Фатҳ авангардлари»нинг етакчиси деб эълон қилди. Икки йил ўтгач, у Миср ҳарбий суди томонидан гуруҳнинг кўплаб ҳужумларида иштирок этгани учун сиртдан ўлимга ҳукм қилинди.

    Ғарбдаги нишонлар

    Завоҳирий 1990 йилларда бошпана ва молия манбаларини излаб, дунё бўйлаб саёҳат қилгани ишонилади. Совет қўшинлари Афғонистондан олиб чиқиб кетилганидан кейинги йилларда у Болгария, Дания ва Швейцарияда яшаб, вақти-вақти билан Болқон, Австрия, Яман, Ироқ, Эрон ва Филиппинга сафар қилиш учун қалбаки паспортдан фойдаланган.

    1996 йил декабрь ойида у Чеченистонда амалдаги визасиз қўлга олиниб, олти ойни Россия ҳибсхонасида ўтказган. Завоҳирий томонидан ёзилган хабарга кўра, Россия расмийлари унинг компьютерида топилган арабча матнларни таржима қила олмаган ва у ўз шахсини сир сақлашга муваффақ бўлган.

    Тахминларга кўра, 1997 йилда Завоҳирий Усама бин Лоден яшаётган Афғонистоннинг Жалолобод шаҳрига кўчиб ўтган. Бир йил ўтиб, «Миср Ислом жиҳоди» яҳудийлар ва салибчиларга қарши Бутунжаҳон Исломий Жиҳод Жабҳасини тузиш учун яна беш радикал исломий ярим ҳарбийлашган гуруҳларга, жумладан бин Лоденнинг «Ал-Қоида»сига қўшилган.

    Жабҳанинг биринчи декларациясида АҚШ тинч фуқароларини ўлдиришга рухсат берувчи фатво битилган. Олти ой ўтгач, бир вақтнинг ўзида иккита ҳужум АҚШнинг Кения ва Танзаниядаги элчихоналарини вайрон қилди, 223 киши ҳалок бўлди.

    Завоҳирийнинг сунъий йўлдош телефон суҳбатлари фитна ортида бин Лоден ва «Ал-Қоида» турганига далил бўлганди. Ҳужумлардан икки ҳафта ўтгач, АҚШ Афғонистондаги гуруҳнинг ўқув лагерларини бомбардимон қилди.

    Эртаси куни Завоҳирий покистонлик журналистга қўнғироқ қилиб, шундай деди: «Америкага айтингки, унинг портлашлари, таҳдидлари ва босқинчилик ҳаракатлари бизни қўрқитмайди. Уруш энди бошланди».

    Бин Лоден ўлимидан кейинги йилларда АҚШ ҳаво ҳужумлари Завоҳирийнинг бир қанча ўринбосарларини ўлдириб, унинг глобал миқёсда мувофиқлаштириш қобилиятини заифлаштирди. Сўнгги йилларда эса Завоҳирий олис ва маргинал шахсга айланди, фақат вақти-вақти билан хабарлар тарқатарди.

    Қўшма Штатлар унинг ўлимини ғалаба деб эълон қилди, айниқса, 2021 йили Афғонистондан тартибсиз равишда олиб чиқиб кетилганидан кейин, бироқ Завоҳирийнинг таъсири «Исломий давлат» каби янги гуруҳлар ва ҳаракатлар кучайгандан кейин камайди.

    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Ла Лига. “Реал” ўз майдонида “Лас-Палмас” устидан ишончли ғалабани қўлга киритди (видео)

    Бугун, 00:32

    Расман: Жалолиддин Машарипов — “Пансеррайкос” футболчиси

    Бугун, 00:10

    Қашқадарёда мактаб директори ўқитувчилардан 300 минг сўмдан йиғиб, ўз манфаати йўлида ишлатгани айтилди

    Бугун, 00:10

    Ўзбекистонда ҳукм устидан апелляция шикоятини бериш муддати қисқартирилди

    Кеча, 23:56

    Дубайда дунёдаги илк сузиб юрувчи масжид қурилади (фото)

    Кеча, 23:40

    Ўзбекистонда маданият тизимидаги қанча ходим коррупция ортидан ҳайфсан олгани очиқланди

    Кеча, 23:30

    Педагогика коллежининг 9 йил аввал йўқолган талабалари, тўйдаги ёнғинда ҳалок бўлганлар, дарё қирғоғига келиб қолган спорт биноси — 27 сентябрь суратлари

    Кеча, 23:10

    Путинга фронтдаги вазият ҳақида ёмон хабар етказилмайди — ОАВ

    Кеча, 22:46

    Instagram: Ўғлини уйлантирган Улуғбек Отажонов, Шерали Жўраев ҳаққига дуо қилган Ботир Қодиров, туркиялик ошпазга Mercedes совға қилган ўзбекистонлик

    Кеча, 22:25

    Дронлар Эронники, қисмлар Ғарбники: Украина Shahed’лар таркибини ўрганди

    Кеча, 22:19

    Тавсия этамиз

    “Док-1 Макс” иши: судланувчи суддаги кўрсатмасини 65 нафар боланинг яқинларига таъзия изҳор этиш билан бошлади. Бу ҳолат судда илгари кузатилмаганди

    15:00 / 27.09.2023

    “Фақат битта таклиф тушган” — масъуллар “Антиструмин” дори воситаси хариди бўйича изоҳ берди

    14:00 / 27.09.2023

    Педагогика коллежининг 9 йил аввал йўқолган талабалари, тўйдаги ёнғинда ҳалок бўлганлар, дарё қирғоғига келиб қолган спорт биноси — 27 сентябрь суратлари

    23:00 / 27.09.2023

    Бош прокуратура биноси олдида тадбиркордан норозилар тўпланди: маҳалла раиси намойишчилар ёлланган бўлиши мумкинлигини тахмин қилмоқда

    23:00 / 26.09.2023

    МОЛИЯ

    Иқтисодиёт

    Ўзбекистонда электрон тижорат қандай ривожланмоқда?

    17:00 / 26.09.2023

    “Бугунги геосиёсий вазиятда битта давлатга таяниб бўлмайди” — бош вазир ўринбосари Жамшид Хўжаев

    15:00 / 26.09.2023

    Ўзбекистон октябр ойидан Россиядан газ импорт қилишга тайёр — Энергетика вазирлиги

    16:00 / 25.09.2023

    “Олтин васвасаси”: Нима учун Марказий Осиё давлатлари олтинга пул тикмоқда?

    17:00 / 22.09.2023

    Кўп ўқилганлар

    Ўзбекистонда октябр ойида қандай об-ҳаво кутилмоқда?

    14:00 / 27.09.2023

    Фарҳод Маннопов вафоти юзасидан икки кишига айб эълон қилинди

    17:00 / 27.09.2023

    “Улар қирғиз ва ўзбеклар ўртасида нифоқ солишни кўзлаган” — Садир Жапаров

    18:00 / 27.09.2023

    Райҳоннинг “Ҳумо Арена”даги концерти қолдирилди. Ташкилотчилар чипталар суст сотилгани туфайли уни бекор қилишга мажбур бўлганини айтмоқда 

    11:00 / 27.09.2023

    Шимолий Кореяга қочиб кетган америкалик ҳарбий тақдири маълум қилинди 

    20:00 / 27.09.2023
    About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2023

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.