Рақамли молиявий технологиялар ҳар куни ривожланаётган бугунги кунда болаларни молиявий саводхонликка ўргатиш муҳимдир.
Бунинг бир усули — фарзандингиз учун банк картасини очиш. «Дарё» болалар банк картаси ҳақида сўз юритади.
Психологларнинг таъкидлашича, 10 ёшга келиб болалар пулнинг қадр-қимматини тўлиқ тушуниб мустақил ва онгли равишда харидларни амалга оширишга тайёр бўлишади.
Ота-оналар фарзандларига пулнинг қадрини тушунишга ва уларни оқилона бошқаришга ўргатишлари керак.
Болалар банк картаси нима?
Болалар банк картаси қуйидагича ишлайди: ота-она ўз номига махсус банк карта ҳисобини очади.
Банк картаси эса фарзандининг исмига очилади ва картага фарзандининг исми ёзилади.
Ушбу банк картаси ёрдамида тўловларни амалга ошириш ёки пулларни нақдлаш мумкин.
Болаларга банк картасини очиш учун ота-она нима қилиши керак?
Ота-оналар Humo, Uzcard ёки Visa болалар банк карталарига буюртма беришлари мумкин. Баъзи банклар қўшимча имконият сифатида болалар банк карталарини махсус дизайн билан таклиф этишади.
10 ёшдан катта фарзандлар учун болалар банк картасини очиш имкони мавжуд. Айрим банкларда ёш чегараси бундан ҳам кичик бўлиши мумкин.
Бунинг учун нима қилиш керак:
- Ота-она паспорт, фарзандининг туғилганлик ҳақидаги гувоҳномаси билан банкнинг исталган филиалига келади ва болалар банк картасига ариза қолдиради. Баъзи банкларда ушбу картага онлайн расмий веб сайт орқали буюртма бериш мумкин.
- Банк картаси билан операцияларни амалга оширишга розилик бериш.
- Банк картасининг тайёрлиги ҳақида қўнғироқ ёки SMS хабарни кутиш керак. Банк картасининг тайёр бўлиш вақти бир неча кун бўлиши мумкин (тахминан 3кундан 10 кунгача).
- Тайёр бўлгандан сўнг банкдан картани олиб кетиш.
- Фарзанд учун молиявий режалаштириш ва назорат қилиш учун банкнинг мобил иловасини ўрнатиш.
Болаларнинг харажатларини қандай қилиб назорат қилиш мумкин?
Чекловни ўрнатиш
Биринчи бўлиб болага пул бошқаришни тушунтириш керак шундан сўнг агар зарур бўладиган бўлса чекловни ўрнатиш керак.
Болалар чекловни тўғри тушуниб етиши керак, яъни чекловни норма деб қабул қилиши керак.
Биринчи бўлиб сарфлаш чегарасини тўғри ўрнатишингиз керак. Энг яхши йўли бу — боладан одатда нимани сотиб олишини ва қанча харажат қилишини эслаб қолишини сўрашдир.
Яхшиси бир ҳафталик чеклов қўйиш керак: чунки сарф-харажатлар кунларга қараб фарқ қилиши мумкин.
Харажатлар чеклови
Ота ёки онанинг мобил рақамига SMS хабарномани ўрнатиш орқали боланинг сарф-харажатлари ҳақида маълумот олиш мумкин.
Бундан ташқари, фарзандингиз интернетда онлайн харидни амалга оширишга ҳаракат қилганда, ота ёки онага тўловни тасдиқлаш учун SMS хабарнома келади.
Шунингдек, сиз банк картасига сарф-харажатлар бўйича интернет тўловларига (хорижий валюта карталари учун) чекловларни ўрнатишингиз мумкин.
Болалар банк карталарининг афзалликлари
Болалар банк картасининг асосий афзаллиги бу хавфсизликдир.
Дўконга борганда болангизга маош келиб тушадиган картангизни бермайсиз, Ушбу банк картаси билан ота-она хавфсиз ва хотиржам бўла олади, фарзандингиз эса харажатларда мустақил бўлади.
Хавфсизлик
Банк картасида пулни сақлаш ўзингиз билан нақд пул олиб юришдан кўра анча қулайроқ ва хавфсизроқдир.
Айниқса болалар банк картасини йўқотиш хавфи мавжуд бўлса-да, банк картасини блокировка қилиш орқали орқали банк картасини ҳимоялаш мумкин.
Сақлаш
Амалиётлар шуни кўрсатадики болалар одатда бепарволик билан олиб юриладиган банкнотлар ва тангаларга қараганда банк карталарини камроқ йўқотади.
Аниқлик
Банк картаси ёрдамида тўловларни амалга оширишда ҳеч қачон қайтимлар билан боғлиқ чалкаш вазият бўлмайди.
Тезлик
Зарур вақтда, ота-оналар боланинг қаерда бўлишидан қатъий назар унинг картасига тезда пул ўтказишлари мумкин.
Режалаштириш
Банк картаси ёрдамида болалар ўз харажатларини бошқаришни ўрганишлари мумкин. Банк картасидаги маблағларнинг мавжудлиги болада ўз харажатларини олдиндан режалаштириш ва тежаш одатини уйғотади. Келажакда бу албатта фойдали бўлади.
Болалар банк карталарининг камчиликлари
Ортиқча харажат
Болалар банк картасидаги пулга реаллик деб қарамасдан керак бўлгандан кўпроқ пул сарфлашлари мумкин.
Молиявий хатарлар
Болалар банк ва банк картаси билан муносабат ўрнатишда тажрибага эга бўлмаганлиги сабабли фирибгарлар улардан банк картаси ва унга тегишли маълумотларни осонгина олишлари мумкин.
Банк картасининг йўқолиши
Болалар катталар каби интизомли эмаслар, шунинг учун болаларда банк картасини йўқотиш ёки синдириш эҳтимоли кўпроқ. Банк картасига қайта буюртма бериш оддий амалиёт, аммо бу бироз вақт талаб қилади.
Молиявий хавфсизлик қоидалари: болаларни нима ҳақида огоҳлантириш керак
Болага молиявий хавфсизликнинг асосий қоидаларини тушунтириш керак шунда бола уларни доимо эслаб юради. Барча банк карта эгалари учун амал қилувчи қуйидаги қоидалар мавжуд:
- карта маълумотларини ҳеч кимга ошкор қилмаслик керак (жумладан, PIN код, банк картаси рақами ва орқа тарафдаги CVC/CVV код);
- ижтимоий тармоқларда банк картаси фотосуратларини юбориш ва жойлаштириш тақиқланади;
- ота-онадан бошқа ҳеч кимнинг қўлига банк картаси харидни амалга ошириш учун берилмаслиги керак;
- нотаниш web сайтларда банк картаси маълумотларини рўйхатдан ўтказмаслик керак.
Мақолада Марказий банкнинг «Finlit.uz» сайтидаги маълумотлардан фойдаланилди