«Москва урушни қўллаб-қувватлаш ёки ўз халқи ҳақида ғамхўрлик қилишни танлаши керак» — Европа комиссияси вице-президенти Жозеп Боррел

Европа Иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича Олий вакили ва Европа комиссияси вице-президенти Жозеп Боррел Россия ва Украина можароси ҳақида расмий баёнот билан чиқди.

Қуйида баёнотни тўлиғича келтирамиз.

«Россияга қарши санкциялар фойдалими? Ҳа, улар Владимир Путин ва унинг шерикларига қаттиқ зарба бермоқда ва, вақти келиб, уларни Россия иқтисодиётига таъсири кучаяди.

Модомики, Украинага бостириб кириб Россия атайлаб халқаро ҳуқуқ нормаларини бузгани учун ЕИ Москвага қарши санкцияларнинг олтита тўпламини қабул қилди. Ҳозирги вақтда бизнинг чораларимиз деярли 1200 нафар жисмоний ва 98 нафар юридик шахсларга, ҳамда Россия иқтисодиётининг сезиларли миқдордаги секторига йўналтирилган. Бу санкциялар G7 аъзолари билан келишилган. Уларнинг самараси қирқдан ошиқ бошқа давлатлар (шу жумладан, анъанавий бетараф бўлган мамлакатлар) уларни қабул қилганлиги ёки муқобил чоралар қабул қилгани ҳисобига ўсди.

2022 йил охирига келиб биз Россия нефти импортини 90 фоизга қисқартирамиз ва биз кескинлик билан газ импортини қисқартирмоқдамиз. Ушбу қарорлар узоқ вақт Владимир Путиннинг тажовузкорлиги қаршисида сиёсий танловимизга тўсиқ бўлиб келган қарамликдан босқичма-босқич бизни халос қилади. Эҳтимол, у Европа энергетикага қарамлик туфайли санкцияларни қўллай олмайди деб ўйлагандир. Бу мазкур низо давридаги Россия режимининг кўплаб янглишишларидан энг арзимасидир. Албатта, Россия энергетикасидан тезлик билан узоқлашмоқ ЕИ мамлакатлари ва иқтисодиётнинг баъзи секторлари учун жиддий қийинчиликларни ҳам яратади. Аммо бу демократиямиз ва халқаро ҳуқуқни ҳимояси учун тўланадиган баҳо ва биз тўлиқ бирдамлик шароитларида керакли қадамларни қўямиз.

Кимдир ҳақиқатан ҳам санкциялар Россия иқтисодиётига таъсир қила оладими, деб сўраши мумкин. Оддий жавоб — ҳа. Гарчи Россия кўплаб хом ашёни экспорт қилса-да, ўзи ишлаб чиқармайдиган кўплаб юқори қўшимча қийматли маҳсулотларни импорт қилишдан бошқа чораси йўқ. Барча илғор технологиялар бўйича у Европага 45 фоиз ва АҚШга 21 фоизга қарам, таққослаш учун Хитой билан бу кўрсаткич бор йўғи 11 фоизни ташкил этади.

Украинада уруш кесимида ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган ҳарбий соҳада «Искандер» ёки КН-101В каби юқори аниқликдаги ракеталарни ишлаб чиқаришда санкциялар Россиянинг имкониятларини чеклаб қўяди. Деярли барча авто ишлаб чиқарувчилар ҳам Россиядан кетишга қарор қилдилар ва ҳозирда Россиялик ишлаб чиқарувчилар чиқараётган кам сонли автомобиллар хавфсизлик ёстиқчаси ва автомат узатмалар қутисисиз сотилади.

Нефть тармоғи нафақат хорижий операторларнинг кетишидан, балки уфқий бурғилаш каби илғор технологиялардан фойдаланиш мураккаблигидан азият чекмоқда. Россия саноатининг янги қудуқларни ишга туширишдаги имкониятлари, эҳтимол, чекланади. Ниҳоят, Россия ўзини ҳаво қатновларига кўмак бериш учун бир қисм самолётларини фойдаланишдан четлатиш орқали бошқаларини уча олишига зарур бўлган эҳтиёт қисмларни тиклашига тўғри келади. Бунга, шунингдек, молия бозорларидан фойдаланишни йўқотилиши, йирик глобал тадқиқот тармоқларидан узиб қўйилиш ва оммавий тарзда «ақлларнинг чиқиб кетиши» ҳам қўшилмоқда.

Россия иқтисодиёти учун Хитой таклиф этаётган муқобилликка келсак, ҳақиқатдан у чекланганича қолмоқда, айниқса юқори технологияли маҳсулотлар борасида. Бугунги кунда турли мамлакатларга экспортга жуда ҳам боғланиб қолган Хитой ҳукумати Ғарб санкцияларини четлаб ўтишда Россияга ёрдам бермаяпти. Хитойнинг Россияга экспорти Ғарб давлатлари даражасигача қисқарди.

Мана шундай сезиларли ва ўсиб бораётган оқибатлар Владимир Путиннинг стратегик ниятларини ўзгаришига олиб келадими? Афтидан, яқин орада эмас: унинг ҳаракатлари, авваламбор, иқтисодий мантиққа таянмаган. Аммо, уни ё сариқ ёғ ёки қуролни танлашга мажбур қилиб, санкциялар борган сари тортишиб бораётган исканжага солиб қўймоқда.

Россия ва Украина буғдойига ва ўғитларига қарам бўлган учинчи мамлакатлар, айниқса Африкадаги давлатларга, бу санкцияларни таъсирига келсак, озиқ-овқат инқирози шароитида масъулият аниқдир.

Бизнинг санкциялар Россия буғдойи ва ўғитлари экспортига умуман қарши йўналтирилмаган, бу ҳолатда эса, Қора денгизни қуршови ва Россия тажовузи туфайли юзага келган вайронагарчиликлар сабабли Украина ўз буғдойини экспорт қила олмаяпти.

Агарда бизнинг санкцияларимиз ҳақидаги мана шундай саволлар пайдо бўладиган бўлса, биз уларни ечими учун тегишли механизмларни яратишга тайёрмиз. Мен бу ҳақда Африкалик ҳамкасбларимга хабар қилдим ва санкцияларимиз ҳақидаги Россия ҳукумати ёлғонига ишониб қолмасликларини илтимос қилдим.

Жаҳон энергетика ва озиқ-овқат бозорларида юзага келган қийинчиликларга аниқ жавоб — бу урушни тўхтатиш. Россиянинг диктантини қабул қилиб бунга эришиб бўлмайди, бунга фақат Россияни Украинадан чиқиб кетиши билангина эришиш мумкин. Давлатларнинг ҳудудий яхлитлигини ҳурмат қилиш ва куч ишлатмаслик Ғарб ёки Европа тамойиллари эмас. Улар бутун халқаро ҳуқуқнинг асосида ётибди, Россия эса уни оёқости қилмоқда. Бундай бузғунчиликни қабул қилиш глобал кўламда жунгли қонунига эшикларни очилишини англатар эди.

Бир неча йил олдинги бизнинг анчагина соддадил қарашларимизга қарамай, иқтисодий ўзаро боғлиқлик халқаро алоқаларни автоматик тарзда хотиржамликни англатмайди.

Мана шунинг учун ҳам Европага давлат сифатида қараш императив ҳисобланади, буни мен ўз ваколатимни бошланишидаёқ кўрсатган эдим.

Украинага бостириб кириш билан тўқнаш келингач, биз ниятлардан ҳаракатларга ўтишни бошладик, кимдир бизга ғаламислик қилса Европа жавоб бера олишини намоён қилдик. Ҳамонки биз Россия билан урушишни истамас эканмиз, бу жавоб асосида иқтисодий санкциялар турибди. Улар ўз таъсирини кўрсата бошлади ва яқин ойлар мобайнида яна каттароқ таъсир қилади», – дейди Жозеп Боррел ўз баёнотида.