«Wikipedia — ишончли манба». Сенатда Wikipedia’да ўзбекча контентни кўпайтириш кераклиги айтилди

Wikipedia’да 99 фоиз маълумотлар ўзбекчада умуман йўқ. Бу ҳақда 14 апрель куни Сенатда бўлиб ўтган Халқаро рейтинг ва индекслар билан ишлаш бўйича республика кенгашининг навбатдаги йиғилишида таъкидланди, деб хабар бермоқда «Дарё» мухбири.

Сенат раиси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги томонидан Wikipedia интернет энциклопедиясига маълумотларни жойлаштириш бўйича вазирлик ва идоралар учун семинарлар ташкил қилиш вазифа бажарилмаганини айтиб ўтди.

АКТ вазирлиги Сунъий интеллект департаменти бошлиғи Акмал Савурбаевнинг маълум қилишича, Wikipedia’га ахборотлар жойлаштириб борилмоқда ва доимий равишда янгилаб бориляпти.

«Вазирлик ва идоралар билмайди шу бўйича қандай ишлаш кераклигини. Ўзимиз ҳам қийналамиз Wikipedia масаласида. Ўқитиш масаласи қанақа бўляпти?», — дея савол билан мурожаат қилди Танзила Норбоева.

Акмал Савурбаевнинг айтишича, ўқитиш масаласи доимий тарзда амалга оширилади.

«Ўтган йилнинг ҳисобида ҳам вазирлик, идоралар вакиллари учун Эстония давлатидан экспертларни жалб қилган ҳолда семинарлар ташкил этганмиз. Бундан ташқари, бу йил учун ҳам режаларимиз бор. Вазирлик ва идораларнинг айнан Ахборот технологиялари ва коммуникациялари учун масъул бўлган вакиллари билан Wikipedia билан ишлаш бўйича ўқитиш режаларимиз бор», — дейди у.

Сенат раиси бу борада маълумотлар эшитмагани, ўзида ҳам эҳтиёж борлигини таъкидлади.

Адлия вазири Русланбек Давлетов Wikipedia масаласи икки йилча аввал кўтарилгани, интернет тармоғида ҳам биринчи маълумот айнан Wikipedia’дан чиқишини айтди.

Ўзбекча контент жуда кам. У ерга маълумот киритиш, ёзиш ҳақида айтилганди. Wikipedia’да ёзилса, жуда катта реклама бўлади. Ҳозир ёзсангиз, ё инглизча, ё русча маълумот чиқади. Ўзбекча контентда тарихий масалалар бўйича ҳам, Ўзбекистоннинг ривожланиши масаласи ҳам йўқ. Умуман ижтимоий-иқтисодий масалалар бўйича умуман йўқ. Шунинг учун семинар ўтказиш ҳам бекорга ёзилмаган. Лекин битта нарсани айтиш керак, бу вазирлик (АКТ вазирлиги — таҳр.) контент эмас, улар техник жиҳатдан ўргатади. У ерда нима қилиш керак, авторизациядан қандай ўтиш керак, шуларни ўргаца яхши бўлади. Контент билан АОКА шуғулланиши керак, менимча, — дейди адлия вазири.

Танзила Норбоева Русланбек Давлетовнинг гапларини маъқуллаб, АКТ вазирлиги IТ технология билан ишлайдиган ходимларни ўқитиш кераклигини айтди.

Мазмун нуқтаи назаридан, ҳар бир идора ўз вазифасини ўзи белгилаши керак. Масалан, Сенат тўғрисидаги барча маълумотларни сизнинг вазирлигингиз қилиб бера олмайди. Биз ўзимиз мазмунини билишимиз керак. IТ технология билан ишлайдиган бошқармамизни сиз ўқитиб берсангиз, шу нарсаларни жойлаштириши керак. Биз буни республикадаги барча вазирлик ва идораларга ўқитишимиз керак. Лекин шу нарса йўқ. Ҳозир тўғри айтиляпти, Ўзбекистон тўғрисидаги қилинаётган ишлар, маълумотлар, тарихий, ижтимоий, маданий маълумотларга жуда катта эҳтиёж бор. Халқаро ташкилот вакиллари бу бўйича жуда кўп савол беради. Қўлимиздан келганча жавоб берамиз, лекин Wikipedia’да мана бу бор, деб аниқ айтолмаймиз, — дейди Сенат раиси.Танзила Норбоева ўзи АКТ вазири барча ишлар қилинаётгани ҳақида айтганини, бу бўйича ишлар назоратга олиниши, келгуси мажлисда тўхталиши ҳақида айтиб ўтди. Шунингдек, Сенат раиси Wikipedia’даги маълумотлар ўз-ўзидан ўзгариб кетиши ҳақида айтди.

«Ким қиляпти десак, бировлар қиляпти дейишди. Ҳайрон бўласиз, унинг технологиясига. Ўзим ҳам шу билан тўқнаш келдим. Ундаги маълумотлар бошқача бўлиб кетяпти-да. Шунинг учун буни бир тўғрилаб бермасанглар бўлмайди. Бу жуда жиддий масала», — деди Сенат раиси.

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси спикерининг биринчи ўринбосари Акмал Саидов Wikipedia ҳозирда дунёдаги энг кўп ҳавола қилинаётган манбалардан бири эканлигини айтди.

Дунёдаги 99 фоиз талабалар Wikipedia’дан жавоб топяпти. Wikipedia’да Ўзбекистон учун иккита йўналишдаги вазифа бор: биринчиси, Wikipedia’да Ўзбекистон тўғрисидаги маълумотларни биз бермаймиз, афсуски. Ҳаммасини кимлардир ёзяпти. Ўзгариб кетишининг сабаби уни ҳамма таҳрирлаши мумкин. Шунинг учун, биз Ўзбекистон тўғрисидаги маълумотларни имкон қадар ўзимиз берайлик. Сенат тўғрисида, Қонунчилик палатаси тўғрисида ва бошқа. Ҳаммаси бор бизда. Иккинчиси, Wikipedia’да берилаётган маълумотларни ўзбек тилидагиси қанча? 99 фоиз маълумотлар ўзбекчада умуман йўқ. Жаҳон сиёсатчилари, воқеалари тўғрисидаги маълумотлар йўқ. Бизнинг биринчи вазифамиз Ўзбекистон тўғрисидаги объектив ахборотларни Wikipedia орқали реклама қилиш, текинга, бутун дунё учун. Нима учун айнан Wikipedia, чунки ишончли манба. Wikipedia’га ишонишади.

Иккинчиси, ўзбек контентини кўпайтиришимиз керак. Фақат ўзимиз тўғримизда ўзбек тилида берсак ҳам етарли эмас. ЎзАнинг тажрибасини ўрганишимиз керак. ЎзАда 11 та тилда берилади хабарлар. Турли хил ташкилий, манфаатдорлик йўлларини ўйлаб кўришимиз керак, — дейди Акмал Саидов.

Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги директорининг биринчи ўринбосари Дилшод Саиджонов агентлик томонидан Wikipedia ичида Ўзбекистон билан боғлиқ 140 минг мақола аниқлангани, ундан олти мингтаси ўрганиб чиқилганини айтди.

Ўрганишлар давомида 10 фоиз контент ўзбек тилида, қолгани эса бошқа тилларда эканлиги маълум бўлди. Ҳозир Ёшлар ишлари агентлиги билан ишлаяпмиз. 300 миллион сўм ажратиб, Wikipedia’ни тўлдирмоқчимиз. Унда махсус муаллифлар бўлади. Уларнинг бир-иккитасини топдик. Олти мингта мақола ўрганилганда яхши механизм аниқланди. Яъни, Creative Commons Attribution лицензияси бор экан. Агарда бирор муаллиф Ўзбекистондаги сайтлардан ахборот олиб Wikipedia’га жойласа, ўша сайтда Creative Commons Attribution лицензияси бўлмаса, Wikipedia буни эгалик ҳуқуқини бузиш деб қабул қиларкан. Натижада, ўша контент ўзгариб кетади ёки ўчириб юборилади. Шунинг учун, АОКА томонидан ҳар бир вазирлик ва идорага ўша лицензияни олиш бўйича таклиф жўнатилган. Бундан ташқари, Адлия вазирлиги, Сенат ҳамда Хавфсизлик кенгашига хат киритдик. Creative Commons Attribution тушунасини қонунчилигимизга киритсак ва ҳар бир сайтда шу сўз пайдо бўлса, натижада муаллифлар ўша сайтдан маълумот олиб, Wikipedia’га жойлаши мумкин, — дейди у.

Танзила Норбоева АОКА Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти билан биргаликда яна қандай маълумотларни Wikipedia’га киритиш бўйича таҳлиллар олиб бориши ҳақида гапирди.

«Ўзбек тўғрисида жаҳон ҳамжамиятини хабардор қиладиган нима мавзулар бор? Шу мавзулар бўйича кимлар масъул? Шу нарсаларни қилиб, режани тасдиқлаб, муддатини бериб, улар контент қилса. АКТ вазирлиги техник томонини қилиб бераверади. Семинар охирги чора. Семинар ўтказилгани билан контент бўлмаса, мавзу бўлмаса фойдасиз. Ўйлайманки, бу масалани қайтадан таҳлил қилиб чиқиш керак», — дейди Сенат раиси.