Ўн йил мобайнида, ҳаттоки тажрибага ҳам эга бўлмаган Элизабет Ҳолмс зийрак инвесторлар, юзлаб кучли мутахассислар, бутун жамоа ва янги «юлдуз»ни оммага танитмоқчи бўлган ОАВларни аҳмоқ қилиб келган.
Элизабет Ҳолмс устидан қўзғатилган жиноят ишининг якунланишига оз қолганда унинг адвокатлари аёлнинг ўзини-ўзи такомиллаштириш режасини далил сифатида тақдим этди.
Элизабет Ҳолмс Theranos компаниясида ўзининг кўплаб қоидаларини ўрнатган эди:
«Бир дақиқага ҳам кеч қолмайман. Ҳиссиётларимни кўрсатмайман. Ташқи таъсирларга енгилмайман. Мен ҳар қандай тўқнашув оқибатини олдиндан биламан. Мен иккиланмайман. Мен мунтазам қарор қабул қиламан ва исталган вақтда уни ўзгартираман. Қисқа ва кам гапираман. Дарҳол жавоб қайтараман».
Буларнинг барчаси ўз самарасини берди. Элизабет Ҳолмснинг қатъияти ўта даражада кучли эди. Унинг журъати Кремний водийсининг шиорига айланиб улгурган «иложсиз нарсага уни иложсиз эканини рад этиб эришиш мумкин» деган фаласафасига шу даражада тўлиқ мос тушардики, ҳаттоки сўнгги дақиқаларгача – уни расман жиноятчи деб эълон қилмагунларича, ўз ишончини йўқотмади.
Ҳукм Ҳолмс даврининг поёнига етганидан дарак берди. Берилган ваъдалар ва уни амалга ошириш ўртасидаги тафовут одатда ноаниқ эди, аммо ёлғонлар ўз ниҳоясига етди.
Стендфорд университетидан ҳайдалишдан бошлаб то Theranos компаниясининг 9 млрд долларга баҳоланишигача бўлган ақл бовар қилмас даражада чўққига кўтарилиш ва шов-шувли қулаш Калифорниянинг Пало-Алтосидаги барча қаҳвахоналарда чексиз муҳокамалар мавзусига айланди.
Ўн йил мобайнида, ҳаттоки тажрибага ҳам эга бўлмаган Ҳолмс зийрак инвесторларни, юзлаб кучли мутахассисларни, бутун жамоасини ва янги «юлдуз»ни оммага танитмоқчи бўлган ОАВларни аҳмоқ қилиб келди.
Кремний водийси қаттиқ меҳнат қилиш ва тез бойиб кетиш ҳақидаги америкаликлар тасаввурининг карикатура версияси бўлгани каби, Элизабет Ҳолмс ҳам Кремний водийсининг энг чўққига чиққан кўриниши эди.
Унинг ўз-ўзини такомиллаштириш схемаси аниқ қилиб яратилганидек, Ҳолмс ҳам ўзини-ўзи иш машинасига айлантиришга уринар эди. Албатта, буларнинг бари Ҳолмснинг ўзи учун эмас, балки инсоният эҳтиёжи учун эди.
У технологияларнинг инсониятга айнан қандай хизмат қилиши, миллиардлаб даромад келтириши ёки, умуман, фойда бермаслигидан қатъи назар, улар бизга хизмат қилиши кераклиги ҳақидаги ғояни мукаммал ифодалаб берди.
Регуляторми, сармоядорми ёки мухбирми – ҳар қандай инсон Theranos машиналарининг ишлаши ҳақида билишни жуда истаган, компания эса «тижорат сирларини» ҳеч қачон ошкор қилмаган. Асл ҳақиқат эса, албатта, компаниянинг ҳеч қандай сирга эга эмаслиги эди.
Бунга сабаб эса битта – Theranos машиналари ишламаган. Аммо Ҳолмс хонимнинг жавоби жуда узоқ вақт давомида самара бериб келган.
Элизабет Ҳолмс ёлғони
Theranos компанияси асосчиси Элизабет Ҳолмс Кремний водийсининг беҳаловатлик, шов-шув ва очкўзлик маданияти тузоқларининг рамзи бўлган фирибгарликнинг тўртта моддаси бўйича айбдор деб топилиб, 26 сентябрь куни ҳукм ўқилган.
Махфийлик ортига беркинган фирибгарлик Ҳолмс ишларининг ягона асоси эмас эди. Унинг ўз-ўзини такомиллаштириш режаси асли Бен Франклинга бориб тақалса-да, унинг ёрқин ифодаси Скотт Фитсжеральд томонидан яратилган сирли, ўзига тортувчи, келишган миллионер Жей Гетсбида акс этар эди.
Гетсби Элизабет Ҳолмснинг деярли укаси бўлиб қолган эди. У ҳам Ҳолмс сингари, қатъий жадвал ва қоидалар билан юрар эди. У ўз ён дафтарчасига кун бўйи қилинадиган ишлар режасини қайд қилиб борар эди.
Гетсби бутлеггер бўлган, ҳаттоки ўз фирибгарлиги йўлида Уолл Стритдан ҳам фойдаланган. У сохта облигациялар савдоси билан шуғулланар эди. Ҳолмс инсоният орзуларининг энг сўнггиси ва энг юксаги бўлган Кремний водийсини танлади. Асрнинг биринчи ўн йиллигида транспорт, тижорат, сиёсат ва пулларни қайта кашф қилишга ваъда берилди.
Элизабет Ҳолмс 2005 йили компания фаолияти ва бошлаган ишлари ҳақида Tech Nation радио шоусига берган интервьюсида баъзи маълумотлар билан бўлишди.
Биз ҳар бир беморнинг уй шароитида фойдалана олиши мумкин бўлган қулай дори воситасини яратишни мақсад қилдик. Кўзланган мақсад амалга ошса, ҳар қандай бемор, ҳар қандай вақтда қон намуналарини ўзи таҳлил қила олиши мумкин бўларди.
Бундай кашфиётни ким олқишламайди дейсиз? Theranos тартибсиз, номаълум ва кўп вақт талаб қиладиган тиббий жараённи осон ва оғриқларсиз нарсага айлантирди. «Бир томчи қонни тортиб оладиган ингичка игна», деди у ўз кашфиёти ҳақида маълумот бериб. Қолганини эса дастурий таъминотнинг ўзи бажаради.
Tech Nation бошловчиси Моира Ганн компьютер фанлари бўйича магистр, машинасозлик бўйича фалсафа доктори даражасига эга эди, бироқ у ўз ҳайратини яшира олмади.
«Элизабет, ёшингиз нечида?» — сўради у.
«Ёшим 21 да», деб жавоб берди Ҳолмс. 21 ёшда қон тестини қайта ихтиро қилишнинг ўзи имконсиз кўринса-да, ёш даҳодан умидлар катта эди. Ҳолмсдан унинг келажаги ҳақида сўрашганида, у Кремний водийсига хос бўлган шундай жавобни берди: «Сиз ҳали ҳеч нарсани кўрмадингиз».
Унинг сўзларига кўра, Theranos аллақачон «кейинги авлод» қурилмасининг прототипига эга. Уни янада тезроқ амалга ошириш, «юқори даражали сифатда тақдим этиш» учун ҳаттоки кичкиналаштирилган ҳам эди. Шунингдек, қурилмани автоматлаштириш имконияти билан таъминлаш ҳам мумкин бўлиб, ҳаттоки унга бармоқ учини тегизишнинг ҳожати қолмасди.
Ҳолмс ОАВга берган биринчи интервьюсида, Theranos’да инсон саломатлигини унга тегмасдан туриб таҳлил қила оладиган самарали қурилма борлигини айтган.
Унинг ғоясига ишонувчилар билан Ҳолмснинг ўз орзусига етиши жуда яқин бўлиб кўринар эди. Муҳандислик жамоасидан яна бир неча бедор кеча, яна бир нечта журнал муқовалари уни даҳо деб эълон қилишса бас. Ҳаммаси тайёр.
Кремний водийсининг баъзи ваъдалари шунчалар ширин эдики, унга ишонмасликнинг иложи йўқ. Умрбоқийлик. Туганмас-битмас бойлик. Крипто. Учар машиналар. Марсдаги ҳаёт. Ақл бовар қилмас режалар. Рақамли гармония. Буларнинг сон-саноғи йўқ.
Фитсжеральд таъкидлаганидек, одамлар йилдан йилга ўзларидан узоқлашиб бораётган эртакнамо келажак ҳақида ўйлаб ақлдан озишади.
Изоҳ (0)