• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Қулай, тез ва ишончли жамоат транспорт воситаси — метро тарихи

    Бугун дунёнинг кўпгина йирик шаҳарларида аҳоли энг кўп фойдаланадиган жамоат транспорти — метродир. Кунига минг, миллионлаб йўловчи ташийдиган ушбу восита қачон ва қаерда пайдо бўлганди? Метронинг яратилиши ва оммабоплигига соатлаб давом этадиган тирбандликлар ёки светофорнинг қизил чироғигина сабаб бўлганми? Шу кунгача қандай босқичлардан ўтиб, илк кўринишидан қай даражада узоқлашди? «Дарё» инсониятнинг энг яхши ихтироларидан бири ҳақида ҳикоя қилади.

    Илк метро қаерда пайдо бўлганди?

    Лондон метрополитенидаги бир йўналишнинг очилиши. 1863 йил.

    Лондон метрополитенидаги бир йўналишнинг очилиши. 1863 йил.
    Фото: «vintageposters.ru»

    Тарихдаги илк метро йўли 1863 йил 10 январда Буюк Британия пойтахти Лондонда очилади. 3,6 километр узунликдаги ушбу метро линияси шаҳарнинг Фаррингтон кўчаси ва Паддингтон темир йўл вокзалини боғлаган. Тобора аҳолиси кўпаяётган шаҳарда от-араваларнинг ниҳоятда кўпайиб кетгани, тез-тез тирбандликлар юзага келгани метро қуришга туртки беради.

    Инглиз сиёсатчиси ва Лондон шаҳри адвокати Чарльз Пирсон парламентга янги ерости йўли ҳақидаги режани киритади ва парламент 1855 йили ушбу лойиҳани тасдиқлайди. Аммо маблағ етишмовчилиги сабаб метро қурилиши кечиктирилади.

    Метро лойиҳаси парламент архивида чанг босиб, қолиб кетиши ва ерости темир йўл тизими умуман пайдо бўлмаслиги мумкин эди. Бироқ Чарльз Пирсон ҳаммасига астойдил бел боғлайди. У кейинги бир неча йил давомида парламентда лойиҳага маблағ ажратиш учун курашади. Натижада хусусий «Metropolitan Railway» компанияси тузилади ва буғ билан ҳаракатланувчи янги ерости темир йўл тармоғи қурилиш ишлари бошланади. Лекин тақдирни қарангки, Чарльз Пирсон ўзи жон койитган лойиҳа ишга тушишидан бир йил олдин вафот этади.

    Метронинг очилиш маросимда жуда кўп расмийлар, жумладан, шаҳзода Алберт Эдуард (бўлажак қирол Эдуард VII) қатнашади. Ҳали янги транспорт хавфсизлигига ишонч камлиги боис қиролича Виктория маросимга таклиф этилмайди. «Технология мўъжизаси»ни кўриш учун деярли бутун шаҳар йиғилади.

    Метро вагонлари уч классга бўлинган бўлиб, биринчисида йўловчилар ойна билан ҳимояланган вагонларда, охирги классдагилар очиқ вагонда, тутун ва олтингугурт исидан қийналиб, ноқулай жойда ўтиради. Кейинроқ бу муаммони ҳал қилиш учун метрода электр линиялари қурилади ва поездлар электрга ўтказилади.

    Лондон метросининг очилиши. Учинчи классдаги йўловчилар

    Лондон метросининг очилиши. Учинчи классдаги йўловчилар
    Фото: Alamy

    Метро тезда муваффақиятга эришади: биринчи куннинг ўзидаёқ 30 минг, бир йил ичида эса 9,5 миллион йўловчи ушбу жамоат транспортидан фойдаланади.

    «Қувур» метролар

    Лондон метроси Иккинчи жаҳон урушига қадар хусусий акциядорлик компаниялари томонидан қурилиб, бошқарилади. Метронинг турли қисмлари турли компанияларга тегишли бўлиб, улар қурилишда иложи борича пулни тежашга ҳаракат қилади. Натижада платформа ва ўтиш жойлари тор, бекат ҳамда туннеллардаги шифтлар паст қилиб қурилади. Шу сабаб ҳам Лондон аҳолиси метрони Труба — «қувур» деб атай бошлайди, кейинчалик бу ном Лондон метросининг расмий номига ҳам айланади.

    Кириш жойларидаги навбатни йўқ қилиш учун Лондон метросида 1911 йилиёқ эскалаторлар қурила бошланади. Метро Иккинчи жаҳон уруши йилларида Лондон аҳолисини Германия ҳарбий-ҳаво кучлари ҳужумидан ҳимоя қилиш вазифасини ҳам бажаради. Бугун Буюк Британияда метро Underground (ерости) деб номланади.

    «Метро» сўзи қаердан пайдо бўлди?

    Инглизлар Underground, америкаликлар Subway деб номлаган ерости йўли қачон «метро» номини олади?

    «Метро» атамаси илк бор Париж ерости транспорт тизими қурилгандан сўнг пайдо бўлади. Париж метросини қуришни ўз зиммасига олган инглизларнинг «Metropolitan railway» компанияси номи кейинчалик французлар томонидан у қурган ерости транспортига нисбатан ҳам ишлатилади. «Metropolitan» сўзининг ўзи эса юнончадан «она шаҳар» (mater — она, полис — шаҳар) маъносини билдириб, асосан, пойтахт шаҳарга нисбатан қўлланилган. «Metropolitan Railway» ҳам пойтахт Лондон темир йўл компанияси эди.

    Фото: «туристафаидате.ит»

    Шу тариқа деярли бутун дунёдаги барча ерости темир йўллари метро деб номлана бошланади. Бу ном билан бирга баъзи давлатларда юқорида айтилган Underground, Subway номлари ҳам ишлатилади.

    Бирининг ортидан иккинчиси...

    Лондон метросининг муваффақияти жуда кўп мамлакатлар қизиқишига сабаб бўлади. Гарчи метро сифатида қурилмаган бўлса-да, Истанбул ерости йўли Лондондан сўнг иккинчи энг қадимий ерости темир йўл тизими ҳисобланади. 1875 йил очилган ушбу ерости йўли қисқа (573 метр) бўлишига қарамай, ҳар куни ўн икки мингдан ортиқ инсонга хизмат кўрсатади.

    Тез орада океан ортида ҳам метро қуриш ишлари бошланади ва Чикаго Америкадаги ўз метросига эга илк шаҳарга айланади. Чикаго метроси Лондон метросидан фарқли равишда бир қисми ер устида қурилади ва шу сабаб ҳам Чикаго метроси номи «Л» (яъни тепага чиқиш маъносида) деб аталади.

    Европа қитъасидаги энг қадимий метро эса Будапешт метроси ҳисобланади. 1896 йили қурилган бу метро ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатига киритилган. Ушбу метрода ҳали ҳам унинг дастлабки йиллардаги декорациялари мавжуд. Қитъадаги кейинги ерости транспорт тизими Париж метроси бўлди.

    Энг қадимий ва катта метролардан бири бу Нью-Йорк метроси эди. АҚШнинг собиқ пойтахти ўз ерости транспортига саккизинчи бўлиб, 1904 йили эга бўлади. Бироқ Нью-Йорк метроси ҳукмронлиги XIX аср охирида ниҳоясига етади. 1993 йил Шанхай метроси қуриб битказилади ва дунёдаги энг катта метрога айланади. 2021 йилда яна янги иккита линияни фойдаланишга топширган Шанхай метроси гавжумлиги бўйича фақатгина Хитойнинг бошқа бир метроси — Пекиндан ортда қолади.

    Шанхай метросидаги вагонлардан бири.

    Шанхай метросидаги вагонлардан бири.
    Фото: «travel.ru»

    Айни кунда 59 мамлакат шаҳарлари ўз метро тизимига эга. Ҳар куни миллионлаб йўловчи ерости (бугунги кунда ерусти ҳам) транспортидан фойдаланади. Аниқ графикка эгалиги, тезлиги ва ишончлилиги сабаб ҳам кўпчилик метрони афзал билади. Айни кунларда Европа ва АҚШда ушбу тизимни тўла компьютерлаштириш устида иш олиб борилмоқда.

    Тошкент метроси

    Ҳаммамиз учун маълум ва машҳур Тошкент метроси 1977 йили ўша пайтдаги республика раҳбари Шароф Рашидов ташаббуси билан қурилган. Узунлиги бўйича дунёда 68-ўринда турадиган Тошкент метросидан кунига 380—420 минг йўловчи фойдаланади.

    Тошкент метросининг «Юнусобод» бекати.

    Тошкент метросининг «Юнусобод» бекати.
    Фото: «Дарё» / Мадина Нурман

    Метрополитен охирги пайтлари пойтахтда асосий мавзулардан бирига айланди. Яқин-яқингача деярли ўзгаришларсиз: жетонлар, 1960 йиллардан қолган вагонлар билан ишлаган метрополитен бугун замонавий қиёфада аксланиб, янги ерусти линиялари қурилди, янги йўналишлар очилди.

    2020 йил 29 августда «Ўзбекистон» метро йўлининг Қўйлиқ йўналишидаги ер устидан ўтган, узунлиги 11 километр бўлган, етти бекатдан иборат давоми ишга тушди. Йил охирида эса «Чилонзор» йўлининг Сергели йўналишидаги давоми фойдаланишга топширилди, у ҳам, Қўйлиқдаги метро каби, ер устидан ўтган.

    Бугун Тошкент метрополитени бекатлари сони 43 тага етди. Аммо энг тез, қулай жамоат транспорти билан боғлиқ ҳал этиладиган муаммолар ҳали кўп.

    11.01.2022, 11:17   Изоҳ (0)   74254
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Mobiuz “МаззаФест”да янги “Мазза” ва “Мазза 2.0” тариф режаларини тақдим этади


    ОКМК 2,3 миллиард доллар кредит маблағларини жалб қилди ва 125 миллион доллар молиявий харажатларни иқтисод қилди


    HONOR компанияси HONOR 400 Lite смартфонини тақдим этди. Қизиқ, у нимаси билан лол қолдира олади?


    Уклонда такси ҳайдовчилари учун катта тадбир ўтказилди!


    Зиффлеръдан катта тақдимот: янги қиёфа, замонавий дизайн ва ақлли маиший техникалар


    CHERY билан ўз орзунгизни амалга оширинг: барча моделлар учун бошланғич тўлов пасайтирилди! 


    Kapitalbank 2024 йилги Brand Awards International мукофотига сазовор бўлди


    Парвоз — катта шаҳар характерига эга қулай бизнес-класс турар жой


    Coca-Cola 139 йиллик илҳом, ажойиб кашфиётлар, машҳур кампаниялар ва бутун дунё севиб қолган таъмни тақдим этмоқда 


    Silk Avia Шаҳрисабзга кўпроқ парвоз қилади


    UZCARD SHERDOR премиум картаси энди МКБАНКда мавжуд


    Молиявий фирибгарлик: мураккаб схемалар бўйича содда тушунчалар 


    InfinBANK Global Money Week 2025 да иштирок этди


    Siberian Wellness — Ўзбекистонда 15 йил


    Молиявий саводхонлик мактаб остонасидан бошланади

     

    Тавсия этамиз

    “Улар ўз ватани мустақил бўлиши учун курашган эди” — Туркистон легионининг аянчли тарихи

    8 май, 15:09

    Рашидов, газли ичимликлар заводи, Қизил майдон. 9 май — Тошкент тарихидан фотолавҳалар

    7 май, 14:40

    Фазовий пойганинг бошланиши — Гагариннинг парвози ёлғон бўлганми?

    6 май, 18:00
    Audio Icon

    “Қуролли қушчалар”. Ўзбекистонда ишлаб чиқарилаётган дронлар ҳақида

    5 май, 21:10
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Анчелотти “Реал” бошқарувини қачон тарк этиши маълум бўлди

    Спорт | 9 май, 23:38

    Суперлига. “Динамо” “Сурхон”ни мағлуб этиб, турнир жадвалида кучли учликка кириб олди

    Спорт | 9 май, 22:35

    АҚШ бюджети тақчиллиги йил бошидан бери 196 млрд долларга кўпайди

    Дунё | 9 май, 22:05

    Францияда икки генерал ҳокимиятни танқид қилгани учун ишдан олинди

    Дунё | 9 май, 21:35

    “Ливерпуль” “Реал”нинг қароридан норози бўлди

    Спорт | 9 май, 21:12

    НАТО Киевга тинчлик шартномасининг бир қисми сифатида аъзоликни ваъда қилмаганини билдирди

    Дунё | 9 май, 20:35

    Суперлига. Водий дербисида “Нефтчи” устун келди

    Спорт | 9 май, 20:21
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.