«Ўзбеккино»нинг сервизи туфайли машҳурликка эришган режиссёр Шокир Холиқов билан АҚШга ўқишга кетаётгани ва карьерасини Ўзбекистонда кўра олмаслиги ҳақида интервью (видео)

Ёш режиссёр Шокир Холиқов 2019 йилда 72-халқаро Канн фестивали Гран-присини қўлга киритган эди. Ўшанда режиссёрга «Ўзбеккино» миллий агентлиги томонидан сервиз совға қилинган, бу эса ижтимоий тармоқларда қизғин муҳокамаларга сабаб бўлганди.

Шокир Холиқов яқинда Қозоғистонда ўтказилган халқаро танловда «Месси» қисқа метражли фильми билан бир вақтнинг ўзида икки мукофотга лойиқ кўрилди. У «Энг яхши фильм» номинацияси учун Нью-Йорк киноакадемиясига ўқиш учун йўлланма ва «Энг яхши драма» номинациясига эса диплом ва статуэтка билан тақдирланди.

Журналист Наргизахон Муродова Шокир Холиқов билан интервью ташкиллаштирди. Интервью давомида режиссёр Қозоғистонда бўлиб ўтган «48 Hour film race» («48 соат ичида фильм») фестивалида қўлга киритган муваффақияти, «Месси» ғоясининг пайдо бўлиши, «Ўзбеккино»дан ёрдам кутмаслигининг сабаби ва карьерасини Ўзбекистонда кўролмаётгани ҳақида гапирди.

— «48 соат ичида фильм» фестивали 2005 йилдан буён Марказий Осиёдаги ижодкорлар ўртасида ташкил қилинади. Билишимча, фестиваль АҚШ томонидан молиялаштирилади. Бундан икки йил аввал танишларимдан бири фестивалда иштирок этиш ҳаволасини телефонимга ташлаб берганди. Аммо у пайтда фестивалга унчалик қизиқмагандим. Ўтган йили айни карантин кунлари Facebook ижтимоий тармоғида фестиваль ҳақидаги маълумотни ўқиб қолдим ва рўйхатдан ўтдим. Фестивалнинг асосий шарти 48 соат ичида барча талабларга жавоб берадиган фильм яратиш керак. Менга фестивалнинг қабул жараёнлари тугатилгани ва унда 549 та иштирокчи рўйхатдан ўтганлиги ҳақидаги маълумотни юборишди. Афсуски, фестивалга старт берилгани ҳақидаги хабарни кечга яқин кўрдим. Аслида, кундузги 10:00 да старт берилган экан. Уриниб кўрай деб, оператор дўстим Диёр Исматов ва саҳналаштирувчи рассом Эркин Хушматов билан учрашиб, режа туздик. Узоқ баҳслардан сўнг Афғонистондан қочаётган ака-укалар ҳаётига боғланган қисқа метражли фильм олишга қарор қилдик. Эртаси куни соат 14:00 да суратга олиш ишларини бошладик ва тўрт соатда тугатдик. Тонгга қадар фильмнинг овози, бўяш ишлари ва монтажини тугаллаб, фестивалга жўнатдим. Хуллас, бу фильмни 48 соатда эмас, 24 соатда олдик, десам ҳам бўлади. Мақсадимиз 2-3 ўринни қўлга киритиб, совринга қўйилган пул мукофотини ёки янги камерани олиш эди. Чунки айнан «Месси» фильмини ниҳоятда ёмон ва ишдан чиққан эски камерада суратга олгандик. Натижалар кутилганидан ҳам аъло бўлди ва фестиваль тарихида илк марта бир фильм икки номинацияда ғолибликни қўлга киритди. Менимча, АҚШда ўқиш имкониятини ҳеч бир мукофот билан солиштириб бўлмайди. Чунки у мамлакатда нафақат ўқиш, саёҳат қилиш ҳам кўпчилик инсонларнинг орзуси.

Ҳамиша хориж фестивалида «Ўзбеккино» вакили сифатида иштирок этаман. Айнан Қозоғистондаги фестивалда ҳам мукофотни Шокир Холиқовга эмас, ўзбекистонлик «Синтез» жамоасига деб топширишди. Мени бироз ранжитган нарса «Ўзбеккино» вакиллари тақдирлаш маросимига кетишим тугул, агентлик сайтида табриклаб ҳам қўйишмади. Чунки қайси бир ижодкор ютуққа эришса, албатта, сайтда табриклаб қўйишади, аммо менга бундай қилишмади. Мен мустақил ижод қилганим билан шу юрт фуқаросиман ва ҳар қайси фестивалда Ўзбекистон номидан иштирок этаман.

Сентябрь ойида Тошкентда ўтказилган халқаро кинофестивалга ҳужжатли фильмимни топширдим. Афсуски, қабул комиссиясидан ўтмади. Шундан сўнг худди шу ҳужжатли фильм билан Беларусда ўтказилган «Евразия.dоc» фестивалида иштирок этиб, 300 га яқин фильм ичида финалдаги иштироки учун дипломи билан тақдирландим.

Ажаблантирган жиҳати шундаки, Тошкент халқаро кинофестивалида сўнгги икки йил ичида суратга олинган фильмлар иштирок этиши керак эди. Аммо Қирғизистондаги Қараш Жанишевнинг «Прошай» ва белоруслик Митрий Семёнов Алейниковнинг «Франка» деган фильмлари иштирок этди. Аслида, бу фильмлар 2018 йилда мен суратга олган «Чой» билан бирга бир нечта халқаро фестивалларда иштирок этганди.

«Чой» фильми билан Гонконгдаги фестивалда «Минтақанинг олтин фильми» ва «Фестивалнинг олтин фильми» номинацияларида ғолибликни қўлга киритганман. Шунинг учун «Ўзбеккино» томонидан янги фильм суратга олишим учун 1 миллиард сўмлик сертификат берилган. Режиссёрлик сценарийси учун 50 миллион беришди. Қолган пулни эса кутиб, 2 йил умрим ўтиб кетди. Агар умид бағишлашмаганида, «Месси» каби фильмларни суратга олишни эртароқ бошлаган бўлардим. Чунки икки йилни тўлиқ метражли фильм устида ишлашга сарфладим. Охирги марта «Ўзбеккино»га кирганимда пул йўқ, дейишди. Ҳа майли, ўзимнинг аравамни ўзим тортаман, деб кетдим.

Ўзбекистон халқ шоири Усмон Азимнинг «Ёмғир ҳақида баллада» шеъри асосида 10 дақиқалик анимацион фильм устида ишладик. «Синтез» фильмга фақат моддий имконияти етганича кўмак беролишини айтди. Ўзбекистонда илк марта мойбўёқда ойнага расм чизиш услубида анимацион фильм суратга олишни бошладик. Иш ярмига етганда моддий томондан қийинчиликлар бошланди, шунда «Ўзбеккино»га ёрдам сўраб бордим. Афсуски, бу сафар ҳам пулимиз йўқ, қабул қилмаймиз, деган жавобни олдим. Иккинчи марта ҳам «Ўзбеккино»дан умидимни узиб, бир амаллаб ишни якунладик. Ўша йилнинг ўзида Қирғизистонда энг яхши анимацион фильм сифатида эътироф этилди. Ҳозирда анимациялар ватани ҳисобланган Япония, Жанубий Америка ва Италиядаги фестивалларда иштирок этиш учун номзоди қўйилган. Насиб қилса, фестивалларда яхши баҳоланишига умид қиламан.

Илгари ҳақиқатан ҳам «Ўзбеккино»нинг моддий имконияти у қадар юқори эмасдир, деб ўйлардим. Охирги фестивалдан кейин кўрдимки, бизнинг жуда катта маблағимиз ва имкониятларимиз бор экан. Ҳар битта хорижлик санъаткор учун сарфланган пулга камида 10 та қисқа метражли фильм олса бўларди. Балки бизга кинодан кўра шундай меҳмоннавозлик керакдир. Жуда оғриқли нуқталар, шу боис бу ҳақида гапиришни ҳам хоҳламайман. Чунки қирғиз ҳамкасбларимдан «Сизларнинг фестивалингиз тўйга ўхшар экан», деган гапни эшитиш, кўнглимга оғир ботди.

Қирғизистонлик киношунос Гулбара Тўломушова фестивалларда иштирок этишимга кўмак беряпти. У менинг трамплиним десам ҳам бўлади. Ижодий ишларимни унга юбораман, у холисона баҳолаб, энг яхшисини фестивалларга тавсия қилади.

2018 йили суратга олган «Бизни тушунишмайди» фильмим Швейцариядаги фестивалда иштирок этадиган бўлди. Йўл пулига бироз қийналганим учун «Ўзбеккино»дан ёрдам сўраб борганман. «Аввало, пулимиз йўқ, бир омадинг келиб қолгандир», деган гапни эшитганимдан сўнг улардан кўнглим қолди. Курсдошларим Абдуазим Илҳомжонов ва Ботир Абдураҳмоновлар ҳам фестивалга бориш учун моддий имконияти йўқлиги учун ёрдам сўраб боришган. Аммо улар ҳам худди мендек жавобни олишган.Энди «Ўзбеккино»дан умид қилмай қўйганман, балки «ўз аравангни ўзинг торт» дейишгани ҳам яхшиликкадир. Охирги марта Қирғизистондаги фестивалда қозоғистонлик продюсер билан танишдим. Унинг таклифлари маъқул бўлгани учун эндиликда у билан ишлашни режалаштиряпман.

Бундан кейинги ижодимни Ўзбекистон ҳудудида кўроламан, аммо молиявий томони ҳақида бирор нарса деёлмайман. Ё ўзим ёки чет эл продюсерлари билан ҳамкорлик қиламан, менимча. Ўзимизда эмас, хорижликлар ишонч билдирса, одам ғалати бўлиб кетаркан. Қаерда ва кимлар билан ишлашимдан қатъи назар, ҳамиша Ўзбекистон номидан фестиваллардан иштирок этаман, — дейди режиссёр Шокир Холиқов.

Режиссёрнинг суҳбатидан сўнг «Ўзбеккино» миллий агентлиги ахборот хизмати билан боғландик ва баъзи саволларга жавоб олдик.

Шокир Холиқов билан «Ўзбеккино» бир қатор лойиҳалар бўйича ҳамкорлик ўрнатган. Тўлиқ метражли «Қайтиш» фильми учун 1 миллиард сўмлик молиявий маблағлар ажратилган. Фильм сценарийси айрим ўзгартириш киритиш тавсияси билан бадиий кенгаш томонидан тасдиқланган. Ҳозирда фильмнинг сценарийси қайта ишланиши кутилмоқда. Бундан ташқари, Холиқовнинг «Дебют» танлови учун топширган «Ифор» ва «Ичан қалъа» қисқа метражли фильмлари ноябрь ойи сўнгида бўлиб ўтиши режалаштирилган «Кино 30 кунда» ёш режиссёрлар танлови учун қабул қилинган.

Ёш кинорежиссёрларнинг халқаро фестивалларда иштирок этиши учун «Ёшлар студияси» ДУК ҳам Кинематография агентлиги ҳам кўмак бериб келмоқда. Давлат буюртмасига биноан суратга олинган фильмлар мунтазам равишда нуфузли фестивалларга агентлик томонидан тавсия қилинмоқда. Мустақил равишда фильм суратга олган ижодкорларнинг фестивалларда қатнашиши муаллифларнинг ўзига боғлиқ. Агентлик ваколати доирасига фақат давлат буюртмасига биноан суратга олинган фильмлар киради. Шунга қарамасдан, ёш ижодкорларга халқаро фестивалларда қатнашиш бўйича кўмак беришга тайёр.

Умуман олганда, сўнгги йиллар ёш киноижодкорлар қўллаб-қувватланмоқда. Бир нечта ёшлар кинофестиваллари ва танловлари бўлиб ўтди. Қайта тикланган «Ипак йўли дурдонаси» фестивали асосини ҳам ёшлар ташкил этди.

Нозим Сафаров, «Ўзбекистон кинематография агентлиги» ахборот хизмати раҳбари