Дунё бўйлаб юз миллионлаб одамлар бугунга келиб COVID-19’га қарши эмланиб бўлган, энди аҳолисининг катта қисми вакцина олган мамлакатларда вирус тарқалиши пасайишни бошлаши керак, аммо ҳамма жойда ҳам бундай бўлмаяпти, деб ёзади «Gazeta.uz» Bloomberg’га таяниб.
Нашр қайд этишича, икки хил тенденция кузатилмоқда: масалан, Исроилда вакцинация қамрови ошиб боргани сари, коронавирус бўйича янги ҳолатлар сони қисқармоқда, Сейшель оролларида эса (у ерда эмланган аҳоли улуши бошқа ҳар қандай мамлакатдагидан кўпроқ) касалланиш даражаси ўсишда давом этмоқда.
Bloomberg фикрича, бунинг сабабларидан бири вакциналарнинг ҳар хил турларидан фойдаланиш бўлиши мумкин. Moderna ёки Pfizer/BioNTech томонидан ишлаб чиқилган РНК-вакциналар (рибонуклеин кислотаси асосидаги вакциналар) инфекциянинг юқишини пасайтиришда ёрдам бериб, касалланишни яхшироқ тўхтатади. Бошқа вакциналар COVID-19 оқибатида оғир касалликлар ва ўлим юзага келишининг олдини олишда самарали бўлса-да, унчалик даражада афзалликка эга бўлмаслиги мумкин, дея тахмин қилади нашр.
The Lancet журналида чоп этилган, Исроилда Pfizer/BioNTech вакцинаси билан эмланган миллионлаб одамларнинг маълумотлари устида олиб борилган тадқиқот кўрсатишича, ушбу вакцина коронавируснинг симптомсиз ҳолатларининг 90 фоиздан ортиғининг олдини олишда ёрдам берган. Вакцинанинг симптомсиз инфекция юқишини тўхтатиш қобилияти «жамоавий иммунитет имконияти бор-йўқлигини аниқловчи омил» ҳисобланади, деди Янги Жанубий Уэльс университети (Австралия) эпидемиологи Райна Макинтайр.
«Шу тариқа, мамлакат қўлга киритиши мумкин бўлган вакциналар ҳамма нарсага: ниқоб тақиш ва ижтимоий масофаланиш сиёсатидан тортиб чегарадаги чекловларнинг бекор қилиниши ва иқтисодиётнинг қайта тикланишигача таъсир қилади, чунки касалланиш ҳолатларининг кунлик ҳисоботи ҳукумат қарорларида ҳисобга олинади. Одамлар учун бу пандемиягача бўлган эркинликларини қанчалик тез қайта тиклашини белгилаб бериши мумкин», — дейилади мақолада.
Биттадан кўп вакцина мавжуд бўлган мамлакатларда самарадорликдаги фарқлар маълум бир вакциналарнинг афзал кўрилишига олиб келмоқда. Масалан, Филиппинда иммунизация марказларидан бирининг яқинида Pfizer вакцинасини олиш истагидаги оломон тўплангач, марказларга қандай вакцина билан эмлаш ишларини олиб бораётганини маълум қилмаслик буюрилди.
Мақола муаллифлари АҚШдаги вазиятни ҳам мисол қилиб келтирмоқда, у ерда аҳолининг қарийб 40 фоизи РНК-вакциналар билан эмланган бўлиб, янги касалланиш ҳолатлари сони сўнгги тўрт ой ичида 85 фоиздан зиёдроққа пасайди. Яқинда эса тўлиқ эмланган америкаликларга ниқоб тақмаслик ва ижтимоий масофага риоя қилмаслик учун рухсат берилди.
Аҳолисининг 60 фоизга яқини Pfizer билан тўлиқ эмланган Исроилда ҳам чекловлар аста-секинлик билан бекор қилинди — мамлакатда янги ҳолатлар сони йил бошида қайд этилган кунига 8000 тадан 50 тагача тушди. Аҳолининг 30 фоизи, асосан, РНК-вакциналар билан эмланган Қатарда ва Мальтада ҳам янги касалланиш ҳолатлари камаймоқда.
Bloomberg қайд этишича, мавжуд РНК-вакциналарни жуда паст ҳароратда сақлаш талаб этилади, бу эса улардан транспорт ва вакцина инфратузилмаси яхши бўлмаган мамлакатларнинг фойдаланиш имкониятини чеклайди. Муаллифлар фикрича, бу кўпчилик мамлакатлар РНК асосидаги эмас, балки аденовирус векторли вакцина — AstraZeneca’дан тортиб, коронавируснинг фаолсизлантирилган (ўлдирилган) шаклидан фойдаланувчи Sinopharm ва Sinovac Biotech Хитой вакциналаригача бўлган дориларга умид боғламоқда.
Вакциналарнинг ушбу анъанавий турлари клиник синовларда симптомли COVID-19’нинг олдини олиш бўйича 50 фоиздан 80 фоизгача самарадорлик кўрсатган, РНК-вакциналарда эса бу кўрсаткич 90 фоизга тенг. Бу вакциналарнинг вирус тарқалишини тўхтатиш қобилияти бўйича ҳозирча маълумотлар кам, аммо у пастроқ бўлиши мумкинлигидан дарак берувчи белгилар бор, дея қўшимча қилади нашр.
Сейшел ороллари аҳолисининг тахминан 65 фоизини AstraZeneca ва Sinopharm дорилари билан тўлиқ эмлади, аммо шу ойдаёқ янги касалланиш ҳолатлари бир ҳафта ичида тез кўпайди, касалланганларнинг 37 фоизи вакцинанинг иккита дозасини ҳам олиб бўлган. Касалланишнинг авж олиши ҳукуматни мактабларни ёпишга, спорт тадбирларини бекор қилишга ва уйдаги меҳмондорчиликларни тақиқлашга мажбур қилди. Тўлиқ вакцинациядан ўтган одамларнинг қарийб 60 фоизи Sinopharm, қолганлар — AstraZeneca вакцинасини олган.
Айни вақтда шу нарса очиқ-ойдинки, маъқулланган вакциналарнинг барчаси касалликнинг оғир кечиши ёки ўлим ҳолатлари хавфини камайтиради, бу эса касалхоналарга юкламани камайтиради. Енгил шаклдаги COVID-19 ҳолатлари тарқалиши билан бирга олиб борилган вакцинация ҳам жамоавий иммунитет пайдо бўлишида ёрдам бериши мумкин.
«Инфекцияга қарши иммунитет камроқ, аммо оғир симптомлар ривожланишига қарши иммунитет кўпроқ бўлган мамлакатларда асосан касалликнинг енгил кечишини чақирадиган вирус айланиб юрибди, бу эса иммунитетни каттароқ даражагача оширади», — дея Bloomberg Гонконг университети эпидемиологи Бен Коулингнинг гапларидан иқтибос келтиради.
Ўзбекистонда бугунги кунда ZF-UZ-VAC2001 (рекомбинант) Хитой—Ўзбекистон вакцинаси, шунингдек, AstraZeneca (CoviShield, Ҳиндистонда ишлаб чиқарилган) ва Россиянинг «Спутник V» (иккаласи ҳам аденовирусли вектор асосида) вакциналари билан эмланиш мумкин. Айни вақтгача мамлакатда 1,5 миллиондан ортиқ одам эмланган, шуларнинг 1,15 миллиони биринчи, 358,1 минг нафари эса иккинчи дозани олган.
Изоҳ (0)